Wahid betreurt mensenrechtenschendingen

Van een correspondent

De Indonesische President Abdurrahman Wahid, beter bekend als Gus Dur, heeft zich verontschuldigd voor de jaren van mensenrechtenschendingen in Indonesië. Volgens Wahid is het "erg belangrijk" om nu een verontschuldiging uit te spreken omdat de schendingen het resultaat waren van een verkeerde politiek van de Indonesische regering.

Tijdens een bezoek aan Jayapura, de hoofdstad van Irian Jaya, zei Gus Dur dat hij formeel zijn excuses aanbood voor de mensenrechtenschendingen in Papua, Atjeh, Ambon en andere provincies. Ook maakte hij bekend dat Irian Jaya voortaan de naam Papua mag voeren. Dit wordt gezien als een concessie aan de groepen die streven naar onafhankelijkheid. Tijdens het bezoek dat al in oktober was aangekondigd had Gus Dur een ontmoeting met vier vooraanstaande vertegenwoordigers van de bevolking van Irian Jaya.

Commissie voor Mensenrechtenschendingen
De vertegenwoordigers vertelden hem dat sinds Irian Jaya onderdeel werd van Indonesië, in 1963, veel mensen zijn vermoord, gemarteld of verkracht. Wahid maakte duidelijk dat hij zich al jaren zorgen maakt over de mensenrechtenschendingen, maar hij gaf aan dat de problemen "niet in een paar dagen tijd kunnen worden opgelost." Hij riep de Commissie voor Mensenrechtenschendingen, die eerder onderzoek deed in Oost-Timor, op om ook in Irian Jaya onderzoek te doen. Volgens Wahid zullen de schuldigen voor het gerecht moeten verschijnen.

Volgens mensenrechtengroepen in de provincie is het leger verantwoordelijk voor het geweld tegen de bevolking van Irian Jaya. Hoewel er een sterke onafhankelijkheidsbeweging opereert in de provincie hebben de activisten minder geweld gebruikt dan de groepen in Atjeh en Oost-Timor. Op 1 december 1961 verklaarden plaatselijke leiders het gebied, dat toen nog Nieuw-Guinea heette en onder Nederlands koloniaal bestuur stond, tot een vrije Papua-staat. In 1963 nam Indonesië het gebied, dat rijk is aan onder meer goud, koper, olie en gas, in bezit en noemde het Irian Jaya. Dit heeft uiteindelijk geleid tot een lange periode van onderdrukking.

Ambon
De situatie op Ambon is de laatste weken steeds verder uit de hand gelopen. In een jaar tijd zijn meer dan 1.500 mensen omgekomen in de gevechten tussen christenen en moslims. President Wahid heeft vice-president Megawati Soekarnoputri belast met het vinden van een oplossing voor het conflict. Hierin is zij tot nu toe niet geslaagd. Dit heeft geleid tot beschuldigingen dat Megawati niet genoeg heeft gedaan om tot een oplossing te komen.

Megawati heeft die beschuldigingen teruggewezen. Ze gaf aan dat ze Ambon in december heeft bezocht samen met president Wahid.

Dit als onderdeel van een poging om een einde te maken aan het geweld. Helaas is van deze poging weinig terechtgekomen. Het geweld gaat gewoon door en in de afgelopen week vielen er 24 doden op het eiland Seram. Sommige berichten zeggen dat begin januari een groot aantal moslims door christenen is afgeslacht op Halmahera. Het leger heeft president Wahid opgeroepen om de staat van beleg af te kondigen. Maar Wahid is tegen, omdat een staat van beleg het leger teveel macht zou geven.

Leger
Hoewel er nog steeds geruchten de ronde doen dat het leger een coup voorbereidt is de kans klein dat dergelijke plannen ook worden uitgevoerd. Het leger heeft de laatste maanden van alle kanten zware kritiek gekregen. Vooral als het gaat om de schending van mensenrechten is het leger de grote boosdoener.

Er is een machtsstrijd gaande binnen het leger tussen conservatieve elementen, die blijven vasthouden aan de rol van het leger in de politiek en de economie, en de 'hervormers'. Deze laatste groep zoekt een nieuwe rol voor het leger. Een moeilijke opgave omdat de bevolking weinig vertrouwen heeft in het leger.

Mode
Volgens één van de hervormingsgezinde officieren, generaal-majoor Agus Wirahadikusuma, is het voor het leger op dit moment helemaal niet mogelijk om een coup te plegen. "Dit soort optreden is niet langer in de mode", aldus Wirahadikusuma. "We kunnen niet eens het geweld op Ambon stoppen, hoe kunnen we dan een coup plegen?" Verder gaf Wirahadikusuma aan dat hij er absoluut niets voor voelt om tegen het volk te vechten. Veel aanhangers van Soeharto hebben echter hun functies behouden. Dit heeft al geleid tot spanningen tussen President Wahid en sommige leidende officieren.

Wiranto
Er deden de laatste weken ook steeds meer geruchten de ronde dat de voormalig legerleider generaal Wiranto op korte termijn zou worden ontslagen als minister voor Politiek en Veiligheidszaken. Ook een aantal andere ministers zou met ontslag worden bedreigd. Sinds enige tijd zijn de meningsverschillen tussen president Wahid en Wiranto steeds hoger opgelopen. Wiranto was nauw betrokken bij de vorming van de huidige regering. Ook heeft hij nog veel machtige vrienden binnen en buiten het leger die al in een vroeg stadium aangaven het ontslag van de voormalige legerleider niet zo maar te zullen accepteren. Voor Wahid zou het wegsturen van Wiranto een risico betekenen. Maar toch moet dat niet worden uitgesloten.

Wel werd de legerwoordvoerder generaal-majoor Sudrajat ontslagen. Hij trok een aantal keren besluiten van president Wahid in twijfel, en ging zelfs zover om in het openbaar te beweren dat Wahid een burger is en daarom niet het recht heeft om zich met het leger te bemoeien. Dat recht staat overigens wel in de grondwet, die nadrukkelijk stelt dat de president opperbevelhebber is van het leger. Sudrajat, één van de 'woordvoerders' van Wiranto, werd vervangen door de hoge luchtmachtofficier Graito Usodo.

Wahid verving ook een aantal hooggeplaatste regeringsfunctionarissen, waaronder twee vooraanstaande leden van het agentschap dat zich bezig houdt met het saneren van de Indonesische banken. Het lijkt erop dat de president heeft besloten meer grip op de regeringsmachine te krijgen en een eind te maken aan de verwarring in Jakarta, die door tegenstanders aan de zwakte van Wahid werd toegeschreven.