Alle reden spijt te betuigen aan Indonesië

Ibrahim Isa

De bereidheid van premier Kok spijt te betuigen aan Indonesië voor het Nederlandse koloniale optreden, verdient te worden toegejuicht. Kringen in Nederland vinden die spijtbetuiging niet nodig. Er zijn mensen die het als een knieval beschouwen en zelfs eisen dat Indonesië spijt betuigt voor de wreedheden die ook door Indonesiërs gepleegd zouden zijn.

Naar mijn mening wijzen deze - soms heftige en emotionele - reacties op een zeer vergaand onbegrip en onverwerkt koloniaal verleden. Sommigen, zoals de weduwe van generaal Spoor, geven zelfs blijk van een onvervalst koloniale mentaliteit.

Nadat Nederland door Duitsland werd bezet, moest Nederlands-Indië zichzelf redden. Het was duidelijk dat de oorlog in Europa zich zou uitbreiden naar de Stille Oceaan. Wat deed de Nederlands-Indische regering om 'Indië' weerbaar te maken tegen de dreigende Japanse inval? Vanuit de nationale Indonesische beweging werden voorstellen daartoe gedaan, zoals het instellen van een Indonesische militie, zodat de bevolking zich zou kunnen bewapenen. Ook werd voorgesteld de Indonesische bevolking meer democratische rechten en vrijheden te verlenen en een Indonesisch parlement in te stellen.

Maar deze voorstellen werden allemaal verworpen. Niet alleen dat, de Nederlands-Indische regering ging zelfs zover dat zij prominenten van de nationale beweging arresteerde en in concentratiekampen liet werpen, verdacht van zogenaamde pro-Japanse sentimenten. De reeds eerder veroordeelde Indonesische leiders, zoals Soekarno, Hatta, Sjahrir en anderen moesten ook in hun verbanningsoorden blijven. De politieke gevangenen in het beruchte kamp Boven-Dogoel werden later haastje-repje geëvacueerd naar Australië.

Al deze maatregelen tonen aan dat de Nederlands-Indische regering niet alleen niet van plan was de Indonesische bevolking te betrekken in de verdediging van Nederlands-Indië, maar ook bang was voor die bevolking. We weten allemaal wat hiervan het resultaat was. Binnen een paar dagen werd 'Indië' door Japan bezet. De Indonesische bevolking werd weerloos overgeleverd aan de bezetters. Hierdoor verloor Nederland eigenlijk al elk recht op Indonesië.

Met welk recht keerde men na de oorlog terug om het bewind weer op zich te nemen alsof er niets was gebeurd? Met welk recht veroordeelde Nederland Indonesische nationalisten omdat zij hadden samengewerkt met de Japanse bezetter, met als doel een onafhankelijk Indonesië?

Het getuigt van koloniale arrogantie als iemand de onderdrukking van de vrijheidsstrijd nu nog wil goedpraten. Het getuigt van koloniale arrogantie om de Nederlanders die zich tegen dit koloniale beleid hebben verzet door dienst te weigeren of zich te scharen aan de zijde van de Indonesiërs, te veroordelen, gevangenisstraf op te leggen of van landverraad te betichten. Aan deze al meer dan een halve eeuw durende koloniale arrogantie moet toch eens een einde komen.

In verband hiermee verdient de bereidheid van Premier Kok zijn spijt te betuigen, ons aller respect. Des te meer omdat dit geen eis is van Indonesische zijde. Het zou een waardige afsluiting van de discussie over de koloniale periode zijn, juist nu Indonesië aan het begin staat van een nieuwe, hoopgevende fase in zijn ontwikkeling.

De auteur is publicist, medeoprichter van de Stichting Azië Studies en voormalig adviseur van het ministerie van Buitenlandse Zaken van Indonesië.

Bron: Volkskrant, 4 maart 2000