Henk en Alie van Luttikhuizen:

Zolang er kapitalisme is zal er fascisme zijn

Interview Bert Bakkenes en Hein van Kasbergen

In de wereld van het anti-fascisme zijn ze al jaren een begrip; Henk en Alie van Luttikhuizen uit Hoenderloo. Al 20 jaar verschijnt het blad "De Anti Fascist", het orgaan van de Anti-Fascistische oud-Verzetsstrijders Nederland/Bond van Anti-Fascisten (AFVN). Manifest sprak met Henk en Alie over De Anti Fascist, de Tweede Wereldoorlog, en natuurlijk de hedendaagse politiek.

De reden voor de oprichting van de AFVN was het feit dat er geen echte organisaties voor anti-fascistische verzetstrijders meer waren.

Vredeskrachten bundelen
Henk: "Er was wel een organisatie van de CPN, het Verenigd Verzet, maar die stelde op een bepaald moment niet veel meer voor. Het was dus heel moeilijk om de krachten van mensen uit onze hoek te bundelen."
Alie: "We gingen naar het Wereld Congres van Vredeskrachten in de Sovjet-Unie. Daarvoor hadden we een grote delegatie georganiseerd. Maar omdat er geen organisatie van anti-fascistische verzetsstrijders was, hebben we handtekeningen opgehaald van mensen uit het verzet die we kenden. Het waren er meer dan 100. Er is toen tegen ons gezegd dat we van daaruit best zelf een vereniging konden opbouwen. Dat hebben we toen gedaan. Zo is onze club ontstaan."
Volgens Henk heeft De Anti Fascist nog steeds meer dan 2000 abonnees. "Op het hoogtepunt hadden we bijna 5000 leden. Maar de laatste tijd zijn er veel mensen gestorven, dus het loopt allemaal een beetje terug. Wel is het zo dat we toch ook een aantal jonge leden hebben gewonnen. Dat is natuurlijk een goed teken."

Scholen bezoeken
De AFVN doet meer dan alleen een blad uitgeven. Alie en Henk hebben vaak scholen bezocht om uitleg te geven over oorlog en verzet, maar vooral ook over het ontstaan en de aard van het fascisme. Henk: "Ik begin altijd uit te leggen waar het fascisme precies vandaan komt. Het is niet zomaar een verschijnsel, maar een vast onderdeel van het kapitalisme. Als het kapitalisme het niet meer kan redden via de burgerlijke democratie schakelt men over naar het fascisme, de algehele onderdrukking van de arbeidersklasse en haar organisaties."
Voor zijn voordrachten op scholen heeft Henk een groot aantal ervaringen om uit te putten. Henk: "Ik zat in het verzet in een communistische sabotagegroep hier in de buurt. We waren heel actief en op een zeker moment loop je dan toch tegen de lamp. Nadat ik was opgepakt bleef ik alles ontkennen tijdens de beestachtige verhoren. Met zes anderen werd ik uiteindelijk voor een Duits gerecht gezet en veroordeeld. Ik was de enige die niet de doodstraf kreeg. De anderen werden in de buurt van Utrecht gefusilleerd en ik werd als 'Nacht und Nebel'-gevangene naar de kampen gestuurd."

Dachau
In feite stond dit gelijk aan de doodstraf. 'Nacht und Nebel'-gevangenen overleefden meestal niet langer dan drie maanden. Henk: "Ik heb in een aantal kampen gezeten waaronder Dachau. Ondanks dat ik tyfus en tb opliep heb ik ontzettend veel geluk gehad. Ik had eigenlijk al vijf keer dood moeten zijn. Wat me gered heeft is dat ik goed met mijn handen kon werken. Ik had opgegeven dat ik loodgieter was en dat gaf wel wat mogelijkheden."
Henk geeft aan dat er in het verzet twee stromingen zaten en dat was ook in de kampen te merken. "Wij communisten en anderen uit het linkse verzet waren anti-fascisten. De rechtsen, of beter de Oranjeklanten, waren anti-Duits. Dat was een groot verschil. Toch keken ook de Oranjeklanten uit naar de komst van het Rode Leger. Zonder Stalin waren we immers allemaal dood geweest. Hij was de grootste staatsman die ooit geleefd heeft. Zonder Stalin had het westen Hitler nooit kunnen verslaan."
"Ik heb wel eens gedacht dat het Rode leger eigenlijk beter aan de eigen grenzen had kunnen stoppen. Dat was voor ons natuurlijk slecht geweest, maar het heeft nog zeker 1 miljoen Sovjetlevens gekost om Berlijn te bereiken. Hoe dankbaar het Westen voor de vele offers was hebben we tijdens de Koude Oorlog gezien."

Fascisme
Henk en Alie gaan er niet vanuit dat er ooit nog een nieuwe Hitler zal ontstaan. Maar er dreigen wel andere gevaren. Henk: "Het fascisme sluipt steeds verder het systeem binnen, ook in Nederland. Er wordt bijvoorbeeld steeds vaker gewerkt met een omgekeerde bewijslast. In een democratie moet men jouw schuld bewijzen, steeds vaker komt het nu voor dat jij moet bewijzen dat je onschuldig bent. Dat zijn tekenen van fascisme. De strijd moet dus doorgaan."
Henk en Alie hebben in hun jeugd niet veel meer dan lager onderwijs gehad. Alie: "We gingen niet veel naar school, maar we hebben veel van elkaar geleerd en van mensen om ons heen. We hadden na de oorlog hier een hele goede scholingsleidster. Ze was heel intelligent en kon zelfs de moeilijkste dingen op een hele heldere manier uitleggen. Henk: "Ik heb ook ontzettend veel geleerd van Siegfried Hornstra, een kameraad uit het verzet hier in de buurt. Hij was nergens bang voor en pakte alles aan. Siegfried was in Essen geboren en hij had een Friese vader en een Duitse moeder. Hij sprak ook perfect Duits en dat kwam tijdens de bezetting goed van pas." "Ook hij werd gepakt en kwam via de kampen Schoorl en Amersfoort uiteindelijk in Haren terecht waar veel gijzelaars zaten. Daar heeft hij veel mensen die als gevolg van het Englandspiel vast zaten laten ontsnappen. Dat ging op een zeker moment in de gaten lopen, en hij werd door de Duitsers gewaarschuwd. Als er nog één ontsnapping zou plaatsvinden werd Siegfried doodgeschoten. Op een zeker moment waren er twee jonge communisten die de doodstraf hadden gekregen en die dus zo snel mogelijk weg moesten. Toen heeft Siegfried eerst hen geholpen en is meteen zelf gevlucht op de motor van de Duitse commandant en in zijn uniform. Hij ging meteen daarna weer verzetswerk doen."

Pensioen
Het zit Henk en Alie nog steeds ontzettend dwars dat ze een verzetspensioen van de Nederlandse overheid krijgen. Alie: "Dit geld moet eigenlijk uit Duitsland komen. Dit gebeurt niet omdat er nooit een vredesverdrag tussen Nederland en Duitsland is getekend, alleen de Duitse overgave. Ik heb naar veel instanties geschreven om hier duidelijkheid over te krijgen, maar er is nog niets veranderd. In het begin kregen communisten zelfs helemaal niets." "Schadeloosstelling voor communisten als individuen zit er eigenlijk niet in omdat bijna iedereen voor verzetsdaden werd opgepakt, niet omdat je communist was. Maar als groep zouden we zeker erkenning moeten krijgen, net als nu de joden, zigeuners en homoseksuelen. De CPN was immers de enige partij die georganiseerd in verzet ging en heel veel offers heeft gebracht. Het zou mooi zijn als dat officieel werd erkend."

De partij
Henk en Alie werden, na jaren lidmaatschap, in de jaren zestig uit de CPN gegooid over de kwestie Tsjechoslowakije. De CPN veroordeelde de Sovjet-inval om de Tsjechische contrarevolutie neer te slaan, en veel leden waaronder ook Henk en Alie waren het hier niet mee eens. Henk: "Toen de CPN steeds meer begon te vervallen, werd onze vereniging een toevluchtsoord voor echte communisten. Een communistische partij moet als basis het marxisme-leninisme hebben. Dat was in de CPN niet meer het geval."
"Bij de NCPN is dit gelukkig wel zo, en ik volg de ontwikkelingen ook doorlopend. Het is geen probleem als er in de partij stevig gediscussieerd wordt, dat is nodig. Maar er moet altijd wel worden geprobeerd om de eenheid te bewaren, en er moet vertrouwen in elkaar zijn. Verder is er altijd het gevaar van infiltratie. Daar moet meteen tegen opgetreden worden als het wordt ontdekt. Op zich maakte de grootte van de partij niet uit. Het gaat om het voeren van de juiste politiek. Uiteindelijk hebben we hetzelfde uitgangspunt. We willen deze maatschappij vervangen door een betere, een communistische maatschappij. Die is er tot nu toe nog nooit geweest. Dus niemand kan zeggen dat het communisme verslagen is."

De Anti Fascist
Henk en Alie willen doorgaan zolang het nog kan. Alie: "Er is op dit moment niemand die het blad van ons kan overnemen als wij wegvallen. Maar de vereniging blijft bestaan." Henk: "Zolang er kapitalisme is, zal er ook fascisme zijn. Onze strijd moet daarom doorgaan. Er zal op een bepaald moment een explosie komen, niet alleen hier, maar internationaal. Dan komt de weg vrij voor het socialisme. Revoluties worden niet gemaakt, ze worden geboren. Als die ontwikkeling eenmaal is gestart kan het heel snel gaan. Er zullen zeker pogingen zijn om het de kop in te drukken, maar ook dat zal dan niet meer werken."