Stress is geld waard

Door Stanny Nimmegeers & Harrie Dewitte

Stress komt niet vanzelf. Stress is geen kwestie van slecht management. Stress is iets wat de kapitalisten bewust zoeken. 'Management by stress' is een nieuwe arbeidsmethode. Om meer winst te halen uit de arbeid, in alle sectoren.

TAYLORISME:

de mens als machine

Dat was al zo toen Taylor het werk in al zijn onderdelen ging meten. Dat is nu ten top gedreven met het toyotisme. Taylor bekeek menselijke arbeid voor het eerst als een machine. Om een wiel onder een wagen te monteren heb je een wiel, bout en een sleutel nodig. Als die stukken vier meter verder liggen, dan moet je die iedere keer halen. Dat is verloren tijd. Je kunt ze beter direct bij de band leggen, dan kan de arbeider sneller werken en kan men met minder arbeiders meer produceren.

Het taylorisme past men nu toe in alle sectoren. Bij de post bestudeert men hoe men sneller brieven kan sorteren. In de ziekenhuizen kijkt men hoe de verpleegster sneller patiënten kan verzorgen. Het tempo bij het openbaar vervoer wordt opgejaagd. In het onderwijs kijkt men hoe leraren ook tijdens de speeltijd en de vakanties kunnen werken.

FORDISME:

de mens als robot

TOYOTISME:

de mens als elastiek

Het toyotisme gebruikt hiervoor drie methodes. In de eerste plaats geven ze systematisch te weinig middelen om de norm te kunnen halen. De arbeider die wielen moet vastzetten krijgt 60 seconden. Als hij twee wielen ineens meeneemt en de bouten in zijn zakken steekt, doet hij het karwei in 50 seconden: hij kan 10 seconden uitrusten. Andere arbeiders hebben andere trucjes. Dus... verlaagt de directie de werktijd tot 50 seconden. Geen rust meer en elk klein probleempje stuurt alles in het honderd. Zo dwingt de directie om nieuwe trucjes te vinden en kan ze uiteindelijk een man wegnemen. Stress ontstaat op een dubbele manier: enerzijds moet men op de toppen van zijn tenen werken, anderzijds ontstaan er wrijvingen onder collega's.

Een tweede methode bedient zich van 'verkeerslichten'. Groen licht als alles goed gaat, rood licht als de band stil ligt, oranje als de band nog loopt terwijl er toch problemen zijn. Oranje is de lievelingskleur van de directie: dan werkt iedereen onder maximale druk. Wie teveel op rood staat, moet zich aanpassen of opkrassen. Bij teveel groen, wordt er iemand weggenomen.

Een derde element is het teamwerk: samen trucs zoeken om zo weinig mogelijk in het rood te gaan. Wie niet mee kan, krijgt op zijn kop, niet van de directie maar van het 'team'. In plaats van solidariteit veroorzaakt teamwerk een erge vorm van sociaal isolement. Eén van de belangrijkste stressfactoren in de huidige kapitalistische werkorganisatie.

Dat is de reden waarom een jaar geleden, op 19 mei 1999, Francis Verstaen zich op zijn werkplek in Volkswagen-Vorst een kogel door het hoofd schoot. Een laatste teken van wanhopig protest.

Hoe stress kan worden aangepakt:

• Doorbreek de stilte. Als er een ongeluk gebeurt, werk niet door maar leg alles stil. De vakbond moet alles uitzoeken.
• Zeg nooit van een zieke collega 'het is een profiteur', maar zoek uit waarom er zoveel ziek en overwerkt zijn. Alarmeer de vakbond of ondernemingsraad voor het te laat is... en iemand zelfmoord pleegt.
• Elke plotselinge dood (karochi) en zelfmoord van een collega moet erkend worden als beroepsziekte tot het tegendeel bewezen is. De bewijslast ligt dan bij de baas en niet bij de familie van de overledene.
• Geef toe als je niet meer kan. Je teamleden worden weer kameraden als onmenselijke werkomstandigheden bespreekbaar zijn.
• Heeft iemand problemen aan de band? Scheld hem niet uit of neem zijn werk niet over. Leg de band stil of druk ook op de alarmknop. Zo weet de ander dat hij niet alleen staat.
• Leer uit het hoofd hoeveel de grote bazen van je bedrijf verdienen. Dat helpt tegen de schuldgevoelens als je denkt dat het aan jou ligt dat je niet mee kunt. Vraag deze cijfers aan je vakbondsvertegenwoordiger of aan de ondernemingsraad of stel de vraag aan de specialist-economie van de PVDA-B: Thomas Gounet op het e-mail adres: thomas.gounet@pvda.be.
• Protesteer tegen de afschaffing van kantines, vraag stoelen en tafels in de productiehal en collectieve pauzes. Ga in tegen het steeds veranderen van werkploegen.

Wil je je verhaal kwijt, zoek je informatie, wil je iets doen?

E-mail: medicine.people@skynet.be.

Bij foto: Bij Toyota doen ze het nu zo: de arbeider zit constant op een stoeltje dat automatisch in en uit de auto's vliegt waar hij zijn werk doet. Als de arbeider klaar is, vliegt het stoeltje naar de volgende wagen. De band blijft lopen... Sneller, sneller, sneller.