Bevolking betaalt rekening van UMTS-veiling

Zogenaamde 'concurrenten' verdelen de buit

Door Wil van der Klift

Ook de Nederlandse frequenties zijn veel geld waard. Maar de Nederlandse veiling bracht een fractie van de Duitse en Engelse veiling op: 5,9 miljard. Omgerekend naar het bevolkingsaantal zou de veiling in ons land ruim 3,5 keer meer hebben moeten opbrengen, zoals oorspronkelijk verwacht. De Nederlandse bevolking is dus weer eens benadeeld, deze keer voor een kleine 15 miljard gulden.

De organisatie van de veiling van UMTS-frequenties (de nieuwe kanalen voor breedbandtelefonie en -communicatie) door het ministerie van Verkeer en Waterstaat is uitgelopen op een fiasco. De opbrengst is ver onder de maat, minder dan zeven procent van de opbrengst in Engeland. De veiling in Duitsland (98,8 miljard mark/111,3 miljard gulden) bracht zelfs nog meer op dan de Engelse (22,5 pond sterling/81,30 miljard gulden). Omgerekend naar het aantal inwoners: Nederland 373, Duitsland 1357 en Engeland 1400 per inwoner.

Wordt dit verlies van 15 miljard gulden, die de aandeelhouders van Telfort, KPN, Libertel, Dutchtone en Ben in hun zak steken, gecompenseerd door lagere tarieven in Nederland? Zelfs de Tweede Kamer vreest terecht dat "Nederland geen oase van lage tarieven in Europa zal worden". Het ziet er eerder naar uit dat de Nederlandse bevolking nog een extra naheffing krijgt in de vorm van hoge tarieven en mee mag betalen aan de aflossing van de Duitse staatsschuld. In Duitsland wil men de opbrengst namelijk gebruiken voor het aflossen van de staatsschuld. Zeker nu KPN door haar deelname aan de Duitse veiling (18,5 miljard gulden: driemaal zoveel als de totale Nederlandse opbrengst!) in moeilijkheden is geraakt, zijn lage tarieven niet te verwachten. Er is geen enkele reden om aan te nemen dat de Nederlandse veiling een meer concurrerende telecommarkt tot gevolg zal hebben dan elders. De opbrengst is dus gewoon te laag.

Hoe kon dat gebeuren? Daarop geeft Arnoud W.A. Boot (*) in het Financieele Dagblad (19 augustus 2000) een aardig antwoord. De zes bieders voor de vijf frequenties hebben er alle belang bij dat er één zo snel mogelijk afvalt. Laten we er vanuitgaan dat de verliezer, Versatel, geen geld toegeschoven kreeg van de winnaars. Afspraken maken en achteraf elkaar betalen is onder rovers een gevaarlijk spel.

(begin citaat)
Hoe doe je het dan als afspraken maken en elkaar geld toeschuiven verboden zijn? Versatel lijkt de zwakste bieder van de zes te zijn geweest. Als dat werkelijk zo is, dan hebben de andere vijf er belang bij om Versatel zo snel mogelijk haar ondergeschikte positie duidelijk te maken om zodoende haar te bewegen de veiling te verlaten. Immers, hoe sneller Versatel de veiling verlaat, hoe goedkoper de frequenties in handen komen van de vijf. Maar wat is het belang van Versatel om eerder dan nodig de veiling te verlaten? De verliezer van de veiling heeft achteraf mogelijk één van de winnaars nodig. Zonder eigen frequentie is Versatel namelijk gedwongen haar telecomambities te realiseren door capaciteit op de UMTS-frequenties te huren van één van de vijf winnende licentiehouders. Een goede verstandhouding met de eigenaar van de frequentie lijkt een minimale vereiste; soepele toegang wordt anders heel moeilijk. Versatel is daarmee uitermate kwetsbaar voor dreigementen van de vijf. De veiling waar het hier om gaat is dus geen gewone veiling, maar één met onderlinge deals achteraf.

Staatssecretaris Monique de Vries van Verkeer en Waterstaat (VVD, nvdr) heeft dus niet terecht geconcludeerd dat de brief van Telfort aan Versatel geen inbreuk heeft gemaakt op de veiling. De brief was dus ontoelaatbaar! De brief is geheel in strijd met het tijdens de veiling van kracht zijnde verbod op handelingen die de veiling zouden kunnen beïnvloeden. De reactie van staatssecretaris De Vries dat Versatel "de brief naast zich neer had kunnen leggen" is lachwekkend. De enige intentie van de brief was om de veiling te beïnvloeden!

Het heeft er alle schijn van dat Verkeer en Waterstaat de bestaande spelers op de Nederlandse telecommarkt niet tegen het hoofd heeft willen stoten. Nieuwkomer Versatel lijkt hiervan het slachtoffer, maar wie weet wat voor een goodwill zij heeft gekweekt bij de vijf. Verguisd door de andere vijf? Neen, geen sprake van. De publieke commentaren zijn slechts een rookgordijn. Door mee te doen aan de veiling heeft ze de veiling gered; door tijdig uit te stappen - na enige aandrang - heeft zij de anderen een groot financieel voordeel toegespeeld.
(einde citaat)

De telecombedrijfstak is dus de grote winnaar. En wie zegt ons dat het hele spel niet al vooraf zo in elkaar werd gestoken? Want rovers weten al eeuwen hoe ze zichzelf en elkaar kunnen versterken. Ze worden daarbij geholpen door hun liberale maatjes, zoals staatssecretaris De Vries, in de regering. In genoemd artikel in het F.D. zegt A.W.A. Boot het zo: "Voor het moment kwalificeert Nederland zich als bananenrepubliek." Wij zouden zeggen dat het hier gaat om het zoveelste bewijs van het feit dat de rovers in dit land ongestoord hun gang mogen gaan ten koste van de gewone bevolking, met en zonder uitkering. De Nederlandse bevolking is weer eens het slachtoffer van handige jongens voor wie alleen winst telt. Zal de Tweede Kamer het herenakkoordje alsnog openbreken? Wedden van niet!

(*) Arnoud W.A. Boot is hoogleraar ondememingsfinanciering en financiële markten aan de Universiteit van Amsterdam en director van het Amsterdam Centre for Corporate Finance.