Na zeven maanden uiterst rechts in Oostenrijk: tijd voor normalisering?

Van de redactie buitenland(*)

Het Oostenrijkse weekblad Format bracht een vertrouwelijk rapport uit van de Europese Raad, waarin het racisme en de onverdraagzaamheid van Oostenrijk aan de kaak worden gesteld. Vorige week ventileerde de vluchtelingenorganisatie van de Verenigde Naties, UNHCR, scherpe kritiek op het toelatingsbeleid voor asielzoekers in Oostenrijk. Er zou volgens de vertegenwoordigster van de UNHCR in Wenen, Karola Paul, sprake zijn van "een dramatische verslechtering van de situatie". (1)

Deze berichten staan haaks op het rapport van de Finse ex-premier Martti Ahtisaari, de Duitser Jochen Frowein en de Spanjaard Marcelino Orja. Dat zijn de 'drie wijzen' die kortgeleden een rapport voorlegden aan de Europese Unie over de sancties tegen Oostenrijk. Zij zijn voorstander van een normalisatie van de betrekkingen met dat land. Het was te verwachten, want de meerderheid van de Europese Unie wilde al langer van de sancties af.

Haider vindt dat hij zèlf de beste deskundige is als het om uitbreiding naar het Oosten gaat. Hij eiste in augustus jl. dat Tsjechië haar decreten in verband met de Sudeten-Duitsers (1) vernietigt, alvorens een plaatsje onder de Europese sterren te kunnen verwerven. Haider is vooral de spreekbuis van de Duitse revanchisten die al jaren dromen van eerherstel voor de Duitsers in Polen (Kaliningrad) en Tsjechië (Sudeten-Duitsers). "In de uitbreiding naar het Oosten zal geen stap worden gezet waarvoor ik geen toestemming geef", zei hij.

Rapport van de drie 'wijzen'

In het rapport staan hier en daar kleine vingerwijzingen, sporadische kritieken op het beleid in Oostenrijk. Maar globaal pleiten de drie 'wijzen' voor de normalisering van alle relaties met de Oostenrijkse republiek. Wat de sancties betreft, zeggen ze dat die contraproductief en dus zinloos zijn.

Maar er is in het land wel degelijk wat veranderd sinds extreem-rechts in de regering zit. Het racisme is er doodnormaal geworden. De Oostenrijkse

krant voor werklozen bijvoorbeeld staat vol met vermeldingen "nicht für Ausländer". Dat schept een totaalklimaat, het geeft de skinheads een vrijgeleide. Die sloegen de Soedanese voorzitter van 'Humanitaire help voor Afrika' in elkaar in een park in Wenen, op 21 juli jl. Ook diens driejarige zoontje Tutanch kreeg stompen in de maag. Het kind lag een maand in het ziekenhuis. De aanval gebeurde op klaarlichte dag, in een park vol mensen. Niemand die iets deed. Haider scheldt op Schröder die tenminste nog wat doet.

Sinds de FPÖ, de partij van Haider, in de regering zit, werden er al 232 racistische aanslagen gemeld, dat is bijna de helft meer dan vorig jaar.

Daar heeft de Europese Unie blijkbaar geen probleem mee. De Europese Commissie voor mensenrechten eist sinds 1992 een onafhankelijk onderzoeksbureau voor de vele klachten tegen politiemishandeling in Oostenrijk. Een lange klachtenlijst, overgenomen door Amnesty International.

Extreem rechts drukt stempel op regeringsbeleid

De schaduw van Haider hangt over alle regeringsbeslissingen. De vrouwenorganisaties zijn terecht woedend en beschuldigen de regering ervan de vrouw terug naar de haard te sturen. Er is nu een regeringscommissie die over de 'objectiviteit' van de staatstelevisie ÖRF moet waken. Resultaat: het regent aanklachten tegen journalisten, professoren en anderen die kritische vragen stellen. Objectiviteit betekent ook alle aandacht voor Haider. Als Landeshauptmann (zeg maar gouverneur) van Karinthië krijgt hij evenveel aandacht als zijn acht collega's samen. Ondertussen sluipt de censuur verder. Public Netbase, dat internettoegang verschafte aan meer dan 1.200 culturele en politieke organisaties, werd uit de openbare gebouwen verdreven.

Verder duwt blauwzwart de hele Oostenrijkse maatschappij in de klauwen van leger, politie en veiligheidsdiensten. 'De algemene snuffelstaat', zo noemen de betogers dat. De militaire politie en de staatsveiligheid krijgen onbeperkt toegang tot de politieke, financiële, sociale en medische informatie van de Oostenrijkers. Personen en appartementen kunnen geobserveerd worden zonder voorafgaande gerechtelijke toestemming. Het leger neemt een aantal bevoegdheden van de politie over zoals identiteitscontroles en huiszoekingen.

Er is geen verantwoording nodig ten overstaan van het parlement. Het ministerie van Defensie, in handen van de fascist Scheibner, controleert zèlf alle gegevens. Een soortgelijke ontwikkeling als op de Nederlandse Antillen, waar het parlement gewoon naar huis werd gestuurd, zonder dat deze ondemocratische daad in een deel van het koninkrijk overigens ook maar leidde tot enig rumoer in de Tweede Kamer.

Oostenrijkse regering niet tegen Europese Unie

De regering is tegen de sancties, maar absoluut niet tegen de Unie. Extreem rechts werd juist in de regering geloodst om de sociale afbraak in Oostenrijk even ver door te drijven als elders in Europa. Ook de drie 'wijzen' vinden dat Oostenrijk zijn Europese taak correct vervult. Blauwzwart kondigde onlangs nog aan dat ze het begrotingstekort wil verminderen tot 0,75 procent van het BBP tegen 2001. Op kosten van de gewone Oostenrijker wel te verstaan. De grootste Oostenrijkse ondernemingen hebben extreemrechts gefinancierd voor die taak. Zowel Prinzhorn (grootste papierproducent), Wlascheck (onroerend goed), Stronach (toelevering automobiel), Haigermoser, Lugner, Rogner als Harlauer hebben de FPÖ geld gegeven. Blauwzwart doet de sociale schoonmaak grondig, heel grondig.

Vice-kanselier Suzanne Riess-Passer - de 'koninginnencobra' noemen ze haar omdat ze zo trouw is aan Haider - kondigde een hervorming van de openbare sector aan: naar schatting 30.000 ontslagen zullen er vallen - 6.000 bij de post, 3.000 à 5.000 bij Telekom. En nog eens 9.000 mensen moeten met vervroegd pensioen. De ziektekostenverzekering voert tot 20 procent eigen risico in. Flexibiliteit en zaterdagwerk nemen toe. Energie- en tabaksbelasting schieten de hoogte in, het autorijden wordt fors duurder.

Sinds 1991 privatiseerden SPÖ en ÖVP al 59 van de 82 overheids-, provincie- en gemeentebedrijven volledig. Alleen enkele grote bleven gedeeltelijk openbaar. Ook deze bedrijven moeten er met de nieuwe regering aan geloven, ze komen meestal in Duitse handen. Zo wordt de Oostenrijkse Bank voor 100 procent eigendom van de Duitse Hypo Bank, ondertussen de grootste financiële instelling in Oost-Europa.

Iedereen moet zich afvragen wie het bedje van extreem rechts spreidde. De socialisten van de SPÖ en de christen-democraten van de ÖVP hebben de Oostenrijkse samenleving een halve eeuw verstikt met het zogenaamde Proporz- systeem, dat alle baantjes over beide partijen verdeelde. Een lidmaatschapskaart van de SPÖ was jarenlang de sesam-open-u voor de belangrijkste openbare functies. Het zijn ook juist de 'socialisten' die Oostenrijk in 1995 in de Europese Unie hebben gebracht en die al jaren een politiek van besparingen doorvoeren. De arbeidersklasse zocht een alternatief en werd misleid door het valse alternatief van extreem-rechts. Dat is zo in heel wat Europese landen. In Noorwegen, zo blijkt uit een recente opiniepeiling, wordt de uiterst rechtse FRP, met 24,8% van de stemmen, groter dan de sociaal-democraten.

Perspectief voor Oostenrijk

Het goedkeurende rapport van de drie Europese 'wijzen' is een slechte zaak voor de toekomst van Europa. Het is een signaal dat extreem-rechts in een Europese regering kan en mag. Het betekent dat een openlijk racistische partij mag experimenteren in een land van acht miljoen inwoners. En dat een politieke formatie die de spreekbuis is geworden van het revanchisme in Duitsland en die in haar programma het 'Recht auf Heimat' invult, zoals die andere Oostenrijker dat een halve eeuw geleden deed, probleemloos mag regeren.

Daarom is de protestbeweging in Oostenrijk zo belangrijk. Na een halve eeuw opgelegde sociale vrede lijkt Oostenrijk wakker geworden. Sinds februari waren er al 139 antiregeringsbetogingen, met in totaal meer dan 500.000 deelnemers. Elke donderdag organiseren jongeren een betoging, nu al zeven maanden lang. Binnen de vakbond groeit de vraag naar actie tegen het besparingsbeleid. Aan de universiteiten is verschillende dagen gestaakt. En er valt een hete herfst te verwachten want de regering wil 15 miljard gulden (100 miljard schilling) besparen.

Het is ontzettend belangrijk die protestbeweging te helpen. En ook hier de protestbeweging te ondersteunen.

NRC, 16-9-2000
Na WOII komen de geallieerden overeen dat Sudetenland opnieuw bij Tsjechoslovakije hoort en dat de Sudetenduitsers die daar woonden naar Duitsland moeten verhuizen. Zo'n twee miljoen Sudetenduitsers worden in 1945-46 uit Tsjechoslowakije gezet. De overgrote meerderheid waren overtuigde en actieve medewerkers van de nazi's geweest. De meesten trekken naar Beieren in West-Duitsland. Zij vormen er nog steeds de meest revanchistische groep die onder meer zijn eigendommen in het huidige Tsjechië opeist en zelfs schadevergoeding.

(*) artikel op basis van interview in Solidair 34