De gevaren van verarmd uranium (VU)

Door John Catalinotto en Sarah Flounders (*)

Verarmd uranium, nauwelijks verschillend van natuurlijk uranium, is zowel radio-actief als giftig. Het is een afvalproduct van het verrijkte uranium dat gebruikt wordt in kernwapens en kerncentrales. In de Verenigde Staten ligt onderhand meer dan een miljard (Amerikaanse) pond VU en dat moet veilig opgeslagen worden óf het ministerie van Energie moet een afnemer vinden. De halfwaardetijd van het radio-actief verval bedraagt 4,5 miljard jaar, dus de radio-activiteit blijft in feite voor altijd bestaan. Het is zo'n overvloed dat het in handen gekomen is van de wapenindustrie.

Vanwege zijn grote dichtheid - 1,7 maal die van lood - kan VU als metaal gezuiverd aangewend worden voor granaten die zelfs staal kunnen doorboren. Bovendien is het licht ontvlambaar: het brandt door de wrijvingswarmte als het op staal inslaat. Daarbij worden stofdeeltjes van giftig en radio-actief uraniumoxide verspreid in de lucht. Deze kunnen in een groot gebied ingeademd en samen met voedsel ingeslikt worden waarbij reeds één deeltje gevaar oplevert in een vitaal lichaamsorgaan.

Het Pentagon heeft VU-granaten uitgetest op diverse plaatsen in het buitenland en het in 1991 openlijk gebruikt in de Golfoorlog. Tenminste 600.000 pond VU-stof is terechtgekomen in Irak, Koeweit en Saoedi-Arabië door Amerikaanse en Britse strijdkrachten gedurende die oorlog.

Ofschoon regering en defensie nog altijd de gevaren van VU-wapens voor gezondheid en milieu ontkennen of bagatelliseren, moeten zij toch deze gevaren toegeven. Een rapport uit 1995 over het milieubeleid van de Amerikaanse strijdkrachten ('Effecten voor gezondheid en milieu van VU in het VS-leger') stelt: "Als verarmd uranium in het lichaam terechtkomt, heeft dat mogelijk ernstige gevolgen voor de gezondheid. Er zijn voor het lichaam risico's, zowel van chemische als van radio-actieve aard; personeel in of bij voertuigen getroffen door VU-granaatinslagen zou inwendig daaraan blootgesteld kunnen worden.

VU wordt dan ook beschouwd als mede-oorzaak van de 130.000 gedocumenteerde gevallen van 'Golfoorlogsyndroom'. Veelvuldige studies in Engeland, Amerika en Irak hebben dit syndroom herleid tot het gebruik van radio-actieve wapens bij beschietingen en bombardementen. Chronische symptomen bij deze ziekte variëren van sterke toename van kanker tot geheugenverlies, pijn en vermoeidheid en tot geboorte-afwijkingen bij de kinderen van oudgedienden. Ernstiger is de schade voor het Iraakse volk. Een symposium in Bagdad in december 1998 constateerde verhoogde kinderleukemie en andere vormen van kanker bij bewoners rond Basra, Irak, als gevolg van VU-besmetting. Uit gegevens bleek een vijfvoudige toename van kanker in het algemeen, een tienvoudige toename van baarmoederkanker en een verzestienvoudiging van eierstok-kanker. Ook een veelvuldig voorkomen van misgeboorten en aangeboren afwijkingen, speciaal in Zuid-Irak.

Amerikaans gebruik van VU- wapens wereldwijd

Het gebruik van VU-wapens is alleen toegegeven in de oorlog tegen Irak in 1991, tijdens de beschietingen in Bosnië in 1995, en tijdens de massale NAVO-agressie tegen Joegoslavië in 1999. Maar er zijn andere gelegenheden geweest waarbij het Pentagon VU-projectielen heeft uitgetest, met gevaar voor burgers in de omgeving. Behalve de testprogramma's in de VS zijn het die op lokaties in Vieques (Puerto Rico); in Okinawa (Japan); in Panama en in Zuid-Korea.

Vieques, Puerto Rico

Vieques, een eiland bij en behorend tot Puerto Rico is al sinds 1940 een Pentagon-testgebied. De laatste paar jaar en vooral sinds een verdwaalde Amerikaanse bom een eilandbewoner doodde in april 1999, zijn de bewoners van Vieques en van heel Puerto Rico gemobiliseerd om een eind te maken aan het testen. In hun protest hebben zij geëist, dat de Amerikaanse marine haar verantwoordelijkheid neemt ten opzichte van hun land en de afgevuurde VU-granaten opruimt.

Na eerst ontkend te hebben dat dergelijke testen plaatsvonden, gaven marinezegslieden toe 263 salvo's met VU-legering te hebben afgevuurd tijdens stormbaanoefeningen op Vieques, zogenaamd per ongeluk. Mariniers konden er 57 terugvinden, zodat er nog 206 liggen.

Verwijdering hiervan is nog steeds de eis van de bewoners van Vieques. Dr. Doug Rokke, ex-directeur van het Pentagon-VU-project, heeft het gebruik van VU op Vieques veroordeeld en in een bulletin van 9 februari 2000 opgeroepen tot volledig herstel van de milieuschade op het hele terrein en het verlenen van medische zorg voor de opgelopen aandoeningen van alle inwoners van Vieques.

Okinawa

De Amerikaanse regering heeft Japan nooit in kennis gesteld van het testen van VU-wapens bij Okinawa. Toch bleek dat eind 1995 een marine AV-8B Harrier straaljager als test 1520 salvo's VU-munitie had afgevuurd. Het Pentagon gaf dit uiteindelijk toe in een artikel, op 10 februari 1997 gepubliceerd, in de Washington Times. Dit veroorzaakte zo'n grote woede in het Japanse parlement en zo'n scherpe veroordeling dat de Amerikaanse regering haar verontschuldigingen aanbood, de wapens verwijderde van de basis in Okinawa en het hele terrein zorgvuldig schoonmaakte.

Volgens een bericht in het Japanse dagblad Mainichi Shimbun, meldde Kenneth Bacon, woordvoerder van het Pentagon, dat het Amerikaanse leger alle in Okinawa opgeslagen VU-projectielen had verplaatst naar Zuid-Korea. Hij voegde eraan toe dat in Zuid-Korea de granaten dichter bij het potentiële oorlogsgebied lagen.

Volgens dit artikel in de Mainichi Shimbun berichtte een bron bij Buitenlandse Zaken van Zuid-Korea, dat de marionettenregering in Seoul niet ingelicht was over de verplaatsing. "Als de verplaatsing plaatsvond om verdere tegenstand in Japan te vermijden, zou het wel eens bij het Zuid-Koreaanse volk gekwetste gevoelens kunnen oproepen", aldus deze bron.

Zuid-Korea

En dat gebeurde dan ook. Brian Willson, een Amerikaanse luchtmachtveteraan, die in de Vietnamoorlog vredesactivist werd, schrijft over zijn bezoek aan Zuid Korea in mei 2000: In mei 2000 ontdekten de Zuidkoreanen dat A-10's van de Amerikaanse luchtmacht testbombardementen uitvoerden op een 50 jaar oud oefenterrein Koon Ni, nabij het dorp Maehyang Ri, 55 mijl zuidwest van Seoul. Op 8 mei, ten gevolge van een technische storing tijdens de vlucht, dropte een A-10 zes bommen buiten het testgebied, waardoor huizen in het dorp werden vernield en zeven bewoners gewond raakten.

Sinds de Koreaanse regering het 5900 are grote gebied bij Koon Ni in 1951 gratis afstond voor het testen van Amerikaans geschut zijn de dorpsbewoners sterk gekant tegen dit gebruik van hun landbouwgrond.

De Koreaanse regering rekent zelfs geen pachtsom voor het gebied dat nu door het Pentagon geleast is aan 's werelds grootste wapenfabrikant, Lockheed Martin. Toen mensen het doel van de A-10's uitzochten en een verklaring vroegen voor de afgedwaalde bommen vonden zij uit dat de A-10's ingezet waren in Kosovo en Servië voor het afwerpen van VU-wapens.

De bevolking van Maehyang Ri eiste openheid van hun regering en van de Amerikaanse strijdkrachten in Korea over de opslag van VU-wapens in Korea en het gebruik ervan bij oefenbombardementen. Na aanvankelijke ontkenning werd onder druk van de argwanende bevolking van Korea eindelijk toegegeven, zowel door woordvoerders van de Koreaanse regering als van het Amerikaanse leger, dat er VU-wapens aanwezig waren in Zuid-Korea. Deze waren in 1997 verplaatst vanaf bases in Okinawa na Japanse klachten over hun aanwezigheid daar. En ofschoon Koreaanse en Amerikaanse hoge ambtenaren het gebruik ervan in het Koon Ni-gebied ontkenden, gaven zij toe dat bij twee gelegenheden in 1997 onopzettelijk VU-wapens waren terechtgekomen in Korea.

Panama

Volgens een artikel in de Christian Science van 20 augustus 1997 zegt Rick Stauber, lid van een team van zeven personen, dat voor het Amerikaanse ministerie van Defensie een rapport maakt over achtergelaten munitie bij drie militaire schietbanen in Panama, dat hem tijdens zijn onderzoek een notitie was overhandigd met een lijst van alle wapentestprogramma's van de jaren zestig tot rond 1990, waarin te lezen was dat 120 millimeter VU-granaten waren afgevuurd op Empire Range. Aanvankelijk sprak William Hughs, de Amerikaanse ambassadeur, Staubers' rapport tegen. Nadat de 'Fellowship of Reconciliation' dit onder de aandacht bracht van de Panamese pers, dwong de heftige reactie Washington toe te geven dat de militairen tenminste VU-granaten hadden opgeslagen in Panama om hun bestendigheid in tropische condities te testen. Stauber, een militair adviseur, stelde dat men dan ook noodzakelijk enkele van deze wapens moesten gebruiken om te zien of ze nog in goede staat waren.

Kosovo, Joegoslavië

In een vroeg stadium van de NAVO-oorlog tegen Joegoslavië, op 1 april 1999, publiceerde het International Action Centre (IAC) een artikel waarin zij de VS beschuldigt van het gebruik van VU-wapens tegen Joegoslavië. Terwijl het Pentagon zich hulde in stilzwijgen, hadden zijn woordvoerders de media verteld dat A-10 Warthog anti-tankvliegtuigen waren gebruikt tegen Joegoslavische tanks in Kosovo. Onder druk van de media werd het Pentagon tenslotte gedwongen het gebruik van VU-wapens toe te geven.

Maar het NAVO-hoofdkwartier en het Pentagon weigerden mee te werken aan een onderzoek naar VU-besmetting van Kosovo. Op 14 oktober 1999 zei een hoge ambtenaar van de VN die het milieu-effect onderzocht van het 78-dagen-durende bombardement op Joegoslavië, dat NAVO-officials weigerden mee te werken inzake hun gebruik van VU-wapens. Pekka Havisto van de task-force-directie zei dat zijn team niet in staat was de mate van verontreiniging door VU versterkte wapens te meten. De NAVO weigerde het gebruik ervan toe te geven of met de task-force samen te werken. Maar tenslotte luidt het in een brief van Lord Robertson, NAVO secretaris-generaal, aan Kofi Annan, hoofd van de Verenigde Naties: "VU-salvo's werden afgevuurd zo vaak de A-10's pantservoertuigen bespeurden in de operatie Allied Force. Het is dus gebruikt in geheel Kosovo bij ongeveer 100 missies. Totaal zijn er 31.000 salvo's VU-granaten afgevuurd in deze operatie. Voornaamste doelwitten waren: ten westen van de Pec-Dakovica-Prizren-snelweg, in de Klina-regio en de Prizren-regio en ten noorden van de lijn Suva Reka-Urocevac. Maar ook buiten deze streken waren er veel missies waarbij VU werd gebruikt." Uit artikelen van de hand van Rainer Rupp in de Berlin daily, Junge Welt en van de Britse journalist Felicity Arbbuthnot blijkt bezorgdheid over het VU-gevaar, dat problemen veroorzaakt bij VN-personeel en bij NAVO-bezettingstroepen in Kosovo: "Afgelopen week (14-20 oktober) volgde de Franse regering het Italiaanse initiatief tot een onderzoek naar effecten van de afgeschoten VU-granaten op haar soldaten in Kosovo. Twee Italiaanse KFOR-soldaten die kanker kregen met symptomen gelijkend op die van het Golfoorlogsyndroom zullen spoedig van Kosovo naar Rome overgevlogen worden.

De militaire aanklager in Rome volgde zijn collega's in Turijn, Venetië en Milaan en start een onderzoek naar de gevolgen van VU-geschut op Italiaanse troepen in Kosovo. De Portugese minister van Defensie heeft besloten het Portugese troepencontingent uit Kosovo terug te trekken." (Junge Welt van 24 oktober) In al die gevallen bleven de militaire autoriteiten eerst stokdoof of zij ontkenden het gebruik van VU. Vervolgens in het nauw gedreven moesten zij het wel toegeven.

Israël's El-Al straalvliegtuig

Een rampzalige vuurzee bij het neerstorten van een El-Al vrachtvliegtuig op 4 oktober 1992 in de Bijlmer, een buitenwijk van Amsterdam, doodde 43 bewoners. Het werd aanleiding tot een nog steeds voortdurend onderzoek. De gevolgen voor de gezondheid van mensen in een groot deel van Amsterdam heeft een beweging in gang gezet met betrekking tot de chemische en radio-actieve besmetting ten gevolge van VU.

De El-Al Boeing 747 vervoerde tonnen chemicaliën, brandbare vloeistoffen, stoffen voor de bereiding van zenuwgas en 1500 kilogram VU als tegenwicht. De zenuwgas-grondstof en het VU zijn uitvoerig bediscussieerd. Het Nederlandse ministerie van Defensie heeft in zijn rapport 'Gezondheidsrisico's bij blootstelling aan uranium' de besmettingseffecten van VU-straling in het menselijk lichaam onderbouwd.

De Golfoorlog

Veteranenorganisaties in Amerika zijn een campagne gestart om onderzoek en compensatie te eisen voor het veelvuldig voorkomen van chronische ziekten bij Golfoorlogveteranen. De Amerikaanse regering wees hun eisen af.

Gebruikt Israël VU in de strijd?

Er wordt wel beweerd dat Israëli's geen speciale reden hebben voor gebruik van VU-wapens omdat zij niet vechten tegen tanks - dit is het hoofdexcuus om VU-projectielen te rechtvaardigen - maar tegen ongewapende of licht gewapende en practisch onbeschermde tegenstanders. Dat is waar, maar hetzelfde kan gezegd worden van Amerikaanse strijdkrachten in Vieques, Panama, Okinawa en Zuid-Korea en toch werden in al die plaatsen VU-wapens uitgetest. Met dezelfde onbeschaamdheid als het Pentagon wil ook de Israëlische generale staf zijn wapens uitproberen onder verschillende condities, speciaal in gevechtssituaties. Nu zij op woningen en kantoren kunnen schieten - pogend de Fatah-leiding af te straffen - willen zij zien of VU-granaten in staat zijn beton te doorboren met staal en welk verschil dit maakt in een veldslag.

De Israëlische strijdkrachten hebben hun racistische verachting getoond voor de Palestijnen door duizenden te verminken en honderden jongeren te doden die zich verzetten tegen de bezetting van hun land, bewapend met stenen en katapulten. Op 20 november jl. waren 240 van hen gedood en meer dan 8.000 gewond.

Ook hebben de Israëlische officieren een sterke reden om met VU-gepantserde tanks te gebruiken. Zij willen hun soldaten en hun familieleden laten denken dat zij onkwetsbaar zijn in hun tanks en gepantserde voertuigen, beschermd door VU-bepantsering. Als jaren later ziekten aan het licht komen door langdurige blootstelling aan straling, dan is dat geen politiek probleem meer voor de generaals. Hetzelfde geldt voor het hanteren van granaten en kogels voor tankwapens.

De vredesbeweging in Israël en de families van de soldaten moeten weten welke prijs zij betalen voor hun onkwetsbaarheid. Er ontstaat al een begin van verzet van enkele militairen die zich bewust worden de rol van onderdrukker te spelen. Deze beweging zou serieus het gevaar van VU moeten overwegen.

Een eerste stap om deze misdaad en de lange-termijngevolgen ervan te onthullen en te stoppen is een diepgaand onderzoek te starten naar het gebruik van VU-wapens door Israël.

(*) Sara Flaunders en John Catalinotto hebben het boek "Metal of dishonor, how the Pentagon radiates soldiers and civilians with DU-weapons", (verachtelijk metaal, hoe het Pentagon soldaten en burgers bestraalt met VU-wapens) uitgegeven en een voorlichtingsproject gestart over VU in het kader van het IAC in New York. Flaunders keerde op 3 november 2000 terug van een vijfdaagse onderzoeksmissie op de West Bank en Gaza. Het VU-voorlichtingsproject van de IAC is geen wetenschappelijke onderzoeksorganisatie. Maar het gepubliceerde steunt op het werk van prominente wetenschappers en anti-kernenergie-organisaties om mensen te doordringen van de roekeloze geringschatting van het Pentagon voor mensenlevens en voor de toekomst, zelfs in hun beperkte en conventionele oorlogen tegen kleine en niet-geïndustrialiseerde landen.

Vertaling Thomas Janssen.