Leukemie-onderzoek bij militairen

Touwtrekken tussen NAVO en EU

Door Wil van der Klift

De NAVO zal geen onderzoek doen naar een mogelijk verband tussen het gebruik van munitie met verarmd uranium in de Kosovo-oorlog en gezondheidsklachten van Kosovo-veteranen. "Wij zijn een militair bondgenootschap en geen onderzoeksorganisatie", liet secretaris-generaal Robertson weten. In Europa lijkt er bezorgdheid over de gezondheid van Kosovo-veteranen te ontstaan, nadat in Italië een zesde militair stierf aan leukemie.

Of is die plotselinge Europese belangstelling voor feiten die al sinds de Golfoorlog bekend zijn beter te begrijpen in het licht van de beslissing om een eigen Europese militaire macht op te bouwen, meer of minder los van de NAVO? Romano Prodi, voorzitter van de Europese Commissie, was er in ieder geval als de kippen bij en schaarde zich in het koor van politici die vragen om een onafhankelijk onderzoek. Als uit nader onderzoek zou blijken dat soldaten en burgers wel degelijk risico's lopen door het gebruik van verarmd uranium, mag deze munitie niet meer worden gebruikt, aldus Prodi. En dat is een regelrechte waarschuwing aan het adres van de VS. Van die kant kwam er dan ook onmiddellijk een duidelijk antwoord.

Het Amerikaanse ministerie van Defensie blijft er voorlopig bij dat er geen verband kan worden aangetoond tussen leukemiegevallen onder Balkanveteranen en het verarmd uranium in Amerikaanse munitie. Het Pentagon is begonnen de schadelijkheid van met uranium versterkte wapens te onderzoeken na de Golfoorlog van 1991, toen zich bij een groot aantal Amerikaanse veteranen gezondheidsproblemen openbaarden en blijft bij haar bekende leugen "dat we geen direct verband hebben gevonden", aldus Pentagon woordvoerder Kenneth Bacon. De bekende onderzoeker prof. dr. Asaf Durakovic was één van die Pentagon-artsen. Hij werd ontslagen toen hij aantoonde dat er wél een verband bestaat. Prodi is plotseling ook bezorgd over de milieuschade als gevolg van de oorlogen in (ex-)Joegoslavië. Hij stelt voor om "onmiddellijk contact op te nemen met de regeringen van Bosnië en Servië om de vervuiling te bespreken en de problemen rond het verarmd uranium". Sinds de pro-westerse verkiezingen in december in Servië is de EU bereid een handje te helpen, want er liggen forse winsten te wachten in de Balkan en in dat gebied is de strijd tussen de EU, onder leiding van Duitsland, en de VS ook nog niet voorbij. Zelfs het Britse ministerie van Defensie verklaarde dat alleen Amerikaanse munitie op de Balkan met verarmd uranium was bekleed.

Nederlandse schijnheiligheid

Voor een grootschalig onderzoek onder Nederlandse militairen naar mogelijke leukemiegevallen vindt staatssecretaris Van Hoof van Defensie het nog veel te vroeg. Hij laat op dit moment nagaan wat er in Nederland bekend is over het verband tussen de schadelijke stof en leukemie. Dat voorspelt weinig goeds gezien het feit dat het verband tussen het vrijkomen van verarmd uranium en het hoge aantal ziektegevallen in de Bijlmer, na het neerstorten van het EL-Al-toestel, systematisch wordt bestreden. Begin volgende week hoopt Defensie te weten hoeveel Nederlandse militairen die uitgezonden zijn geweest, lijden aan leukemie. Tot nu toe zijn, volgens Defensie, twee sterfgevallen bekend. Een militair was actief in Kosovo, de ander in Bosnië. De militaire vakbond AFMP beschikt echter over aanwijzingen dat er meer militairen leukemie hebben opgelopen tijdens hun uitzending naar Bosnië en Kosovo. Volgens een woordvoerder komt de vakbond binnenkort met de resultaten van een inventarisatie onder Bosnië-gangers. Woordvoerder Van der Linden van de militaire vakbond ACOM is enigszins verbaasd over de plotselinge commotie over zieke militairen. "Wij vragen daar al jaren aandacht

voor", zegt Van der Linden.

Verarmd uranium risico voor militairen

Het verarmd uranium dat in Kosovo is achtergebleven in NAVO-munitie vormde geen extra risico voor de Nederlandse militairen in het gebied, volgens de ministers Van Aartsen (Buitenlandse Zaken) en De Grave (Defensie), midden april 2000, aan de Tweede Kamer in antwoord op vragen. De NAVO gebruikte, volgens eigen zeggen, tijdens de luchtactie Allied Force in totaal 31.000 30-mm-granaten met verarmd uranium. De achtergebleven concentratie verarmd uranium is volgens de ministers echter nauwelijks hoger dan de van nature in de bodem aanwezige radio-actieve concentratie. Dat is een ontkenning van de eerste soort: achtergebleven hulzen vormen geen groter gevaar dan het in de natuur voorkomende uranium. De ziektegevallen bij het personeel dat in de hangar in Schiphol blootgesteld werd aan de straling door de brokstukken van het El-Al-vliegtuig, spreken een andere taal.

Volgens een zegsman zouden Britse soldaten geen problemen hebben ondervonden van blootstelling. De munitie werd volgens hem op veel grotere schaal ingezet tijdens de Golfoorlog. Bij aanvallen op 'harde' doelen zoals pantsers, is de munitie gevaarlijk, omdat er dan radio-actieve deeltjes kunnen vrijkomen. Bij inslagen op de bodem of in bomen is er geen gevaar aldus de zegsman. Dit is een tweede ontwijkende variant. Alleen bij inademing van radio-actieve stof zou het verarmd uranium gevaarlijk zijn.

De vooraanstaande Joegoslavische ecoloog Dejan Dimov zegt dat het aantal gevallen van kanker in Joegoslavië met een derde is gestegen sinds de NAVO-aanvallen in het voorjaar van 1999. Volgens hem is licht radioactieve munitie niet alleen gebruikt tegen doelen in de Servische provincie Kosovo, maar ook op doelen in de binnenstad van Belgrado en andere Servische steden. "Alle Serviërs zijn potentiële patiënten van oncologen (kankerspecialisten, nvdr)", meent Dimov. Net als de Irakezen, kunnen we er aan toevoegen.