Pet af voor spoorwegpersoneel

Britse toestanden dreigen

Van een correspondent

Op donderdag 21 december 2000 vond er bij de Nederlandse Spoorwegen (NSR) een 'wilde' staking van 24 uur plaats en in diezelfde week waren er werkonderbrekingen bij de verkeersleiding (NSVL) in het oosten van het land. Het spoorwegpersoneel laat zich niet misleiden door de commerciële jongens in het management, die worden gesteund door de realo's in de vakbonden. De stakingen waren een les voor ondernemend Nederland, dat zich steeds meer thuis voelt bij Amerikaanse managementmethoden, maar vooral ook voor de vakbewegingstop, die steeds meer alleen optreedt in het verlengde van de ondernemerseisen.

rails

Al het uitvoerend personeel, dus niet alleen machinisten en conducteurs, voelen zich steeds meer in de klem gezet. De mateloze arrogantie van de bedrijfsleiding en de, van hun achterban losgeraakte, vakbondsbestuurders maken dat het personeel op eigen kracht voor haar rechtvaardige eisen op moet komen. De werkgevers zien dat de directie het contact met het bedrijf kwijt is. De opstandige NS-werknemers komen daarom niet alleen voor zichzelf op, maar ook voor de reizigers. Hun woede richt zich immers ook op het mismanagement van de bedrijfsleiding, waardoor het openbaar vervoer steeds meer in diskrediet raakt. Het personeels- en materieeltekort leidt tot de vele vertragingen. Inmiddels zijn infrastructuur en exploitatie gescheiden en zijn er verschillende zogenaamde onrendabele delen uit weggekapt. Gezond maken betekent in ondernemerskringen winst maken. Maar winsten gaan altijd ten koste van het personeel en de service. De directie, gesteund door minister Netelenbos, zet in op verzelfstandiging en marktwerking cq. aanbesteding. De NS kan ook nog altijd niet op eigen benen staan. In de praktijk is de Nederlandse belastingbetaler meer kwijt aan het huidige conglomeraat dan aan de publieke dienst die de NS vroeger was.

De NSR wil door minder personeel in te zetten vertragingen beperken. Maar dit anti-vertragingsplan is nooit aan de praktijk getoetst. Men wil een beperkt aantal trajecten en treinseries toewijzen aan een standplaats. Het werkpakket wordt daardoor eentonig (rondje om de kerk), maar ook de bijsturingsmogelijkheden nemen af, omdat vastgelopen personeel slechts zeer beperkt inzetbaar wordt. Terwijl juist een flexibele inzet van middelen, personeel en materieel, en een voorspelbaar proces noodzakelijk is.

De verkeersleiding wordt inmiddels in verschillende elementen opgedeeld en opgezadeld met een besturingssysteem dat uitgaat van een aanzienlijk lager aantal treinen. Het lijkt er bovendien op dat de NSVL los wordt geweekt van de NS en een semi-overheidsinstantie wordt. Bovendien vindt een ingewikkelde reorganisatie van taken en werkplekken van de centrale besturing plaats.

Het is begrijpelijk dat er sprake is van veel personeelswisseling in het bedrijf. Daardoor verdwijnt er ook veel kennis. Doorstromen naar het (midden-)management komt nauwelijks nog voor. Hierdoor wordt de band tussen de bedrijfsleiding en de basis steeds minder sterk. Het blijft voorlopig nog rommelen bij de NS.

Strijd nog lang niet gestreden

Aan de staking werd massaal gehoor gegeven massaal, soms na stevige discussies. Op grotere standplaatsen bleef 95% van de treinen staan. Ondanks het optreden van de topbestuurders was er in vakbondskringen veel begrip voor de acties. Net als overal elders in de vakbeweging gaat de strijd uiteindelijk tussen de (beroeps-)onderhandelaars, de leden van vakbonden en OR-en met een positie en de strijdvaardige leden, die opkomen voor hun belangen en die van de klanten. De realo's in de vakbeweging gaan inmiddels al zover dat zij zich laten adviseren door topondernemers. "Een groep werkgevers adviseert FNV Bondgenoten bij het formuleren van beleid en strategie" (F.D., 23-12-2000). De NS-directie reageerde op de staking met de opmerking dat ze gewoon door zou gaan. Het is daarom terecht dat het landelijk personeelscollectief van de NS heeft opgeroepen om dit jaar, vanaf februari, elke maand acties te houden, in steeds weer andere standplaatsen (in alfabetische volgorde).