Herdenking van Rosa Luxemburg en Karl LiebknechtEen marxistisch-leninistisch spook waart nog steeds door EuropaDoor Annabelle Schouten
Meer dan honderdduizend mensen hebben zondag 14 januari de brute moord op de twee revolutionaire leiders Rosa Luxemburg en Karl Liebknecht, 82 jaar geleden, herdacht in Berlijn. Vanaf de Frankfurter Tor in het oosten van de Duitse hoofdstad namen 20.000 voornamelijk jonge mensen deel aan de demonstratie naar de Friedrichsfelde. Daar liggen de leiders van het socialisme en de voorvechters voor het marxisme-leninisme begraven. Elk jaar komen Rosa Luxemburg en Karl Liebknecht weer opnieuw tot leven en staat iedereen stil bij de oprichters van de Duitse Communistische Partij en hun strijd, maar ook bij het huidige verzet in de wereld tegen onderdrukking, imperialisme en kapitalisme. Al op jonge leeftijd sloot de Pools-Russische Rosa Luxemburg zich aan bij de revolutionaire beweging. Uitgeweken voor de tsaristische dictatuur in Rusland naar Zwitserland, belandde ze in 1898 in Duitsland. Daar ontwikkelde ze zich tot een activiste van de radicaal-marxistische stroming binnen de sociaal-democratie. Ze schreef artikelen voor 'Die Neue Zeit' en discussieerde met Lenin over de manier waarop de klassenstrijd gevoerd moest worden. Daarnaast kwamen verscheidene werken van haar hand. De sociaal-democratie ontpopte zich als een perfecte handlanger van het oorlogskapitaal tijdens de Eerste Wereldoorlog, wat Rosa Luxemburg afstand deed nemen van de SPD. Ze hield geheel in de gedachte van Marx en Lenin vast aan de overwinning van het internationale proletariaat. "Overal zien wij twee historische noodzakelijkheden, die in tegenstelling tot elkaar raken, en de onze, de noodzakelijkheid van het socialisme, heeft een langere adem. Onze noodzakelijkheid verkrijgt het volledig recht van bestaan op het ogenblik dat die andere, de burgerlijke klassenheerschappij, ophoudt de draagster van de historische vooruitgang te zijn, waarop zij tot een rem, een gevaar voor de verdere ontwikkeling van de samenleving wordt. Dat de kapitalistische orde dit is, heeft de wereldoorlog bewezen." De Russische Revolutie inspireerde haar enorm. Drie jaar later richtte ze samen met Karl Liebknecht de 'Spartakusbund' op. Karl Liebknecht stemde in 1914 als enige van de Rijksdag en de SPD tegen de oorlogskredieten. Samen met zijn standvastige kameraden Clara Zetkin, Franz Mehring en Rosa Luxemburg trad hij in 1916 uit de partij om met hen de 'Spartakusbund' en later de Communistische Partij van Duitsland (KPD) op te richten. Zij zagen het marxisme niet alleen als middel om maatschappelijke verschijnselen te verklaren, maar ook als een wapen tot de bewustwording van de arbeidersklasse. Dat vormde een groot gevaar voor het reactionaire bewind van Ebert en Scheidemann, dat na de opstand in november 1918 de Duitse republiek had uitgeroepen. Keizer Wilhelm en consorten waren gevlucht. Rosa Luxemburg en Karl Liebknecht stonden een revolutie naar Russisch model voor en moedigden de arbeiders en de soldaten in hun blad 'Die Rote Fahne' aan tot onverbiddelijke strijd tegen het nieuwe regime. "De slaaf komt niet slechts in opstand tegen de druk van de ketenen; hij rebelleert tegen de ketenen zelf." Door de hetze tegen Spartakus was echter een groot deel van de bevolking misleid. De Berlijnse soldatenraad zette openlijk aan tot moord op Rosa Luxemburg en Karl Liebknecht. Hun revolutionaire stem verhief zich te luid en moest in de kiem gesmoord worden. Aldus geschiedde op barbaarse wijze op 15 januari 1919. Op 14 januari liepen duizenden mensen uit Duitsland, Frankrijk, Spanje, Italië, Tsjechië en Rusland vanaf de Frankfurter Tor over de Karl Marx-allee in Oost-Berlijn naar het monument voor de socialistische leiders. Turkse groeperingen grepen de gelegenheid aan om de aandacht te vestigen op de foltering en onderdrukking van politieke gevangenen in Turkije. Die mensen zitten nu, evenals Rosa Luxemburg en Karl Liebknecht destijds, vast vanwege hun 'staatsgevaarlijke' propaganda en politieke overtuiging. Gebroederlijk wapperen de vlaggen van de PDS, KPD, FDJ en DKP vooraan naast elkaar en mensen zingen uit volle borst de 'Internationale'. De tocht blijkt korter te zijn dan vorig jaar ondanks het feit dat de demonstratie toen illegaal verklaard was door de Berlijnse Senaat. Daar trokken de deelnemers zich niks van aan en beriepen zich op het demonstratierecht. De politie greep hardhandig in en sloeg de mars uiteen. "We moesten kilometers rennen. Velen haalden het niet en werden in elkaar geslagen", vertelt een kameraad van de DKP. Dit jaar verliep de revolutionaire tocht tamelijk rustig. Wel verrichtte de politie enkele arrestaties en viel ze het antifascistische blok aan. Dan volgt de herdenking, waar meer mensen aan meedoen, op de Friedrichsfelde. Een grote steen met het opschrift 'Die Toten mahnen uns' ('De doden waarschuwen ons') steekt boven de laatste rustplaats van Rosa Luxemburg, Karl Liebknecht, Franz Mehring, Walter Ulbricht en anderen uit. Mensen leggen rode bloemen op de grafstenen en lopen eerbiedig met de klok mee om het monument heen. Op een muur er achter staan alle namen van strijders voor het socialisme, de meeste anoniem, enkelen bekend, maar allen hebben een belangrijke rol vervuld in een poging deze maatschappijvorm te verwezenlijken. De marxistisch-leninistische geest van Rosa Luxemburg en Karl Liebknecht, in hun tijd de levende symbolen van het revolutionaire verzet tegen de oorlog en van het martelaarschap, zweeft nog altijd rond. Net zoals er nog steeds een spook waart door Europa - het spook van het communisme. Bronnen:
|
De politieke erfenis van Rosa LuxemburgMet haar artikelen probeerde Rosa Luxemburg als eerste vrouw het werk van Marx verder te ontwikkelen. In deze rol had ze een positieve invloed op Clara Zetkin, die veel over haar heeft geschreven en die actief was in de internationale vrouwenbeweging voor gelijke rechten. Hier volgen de voornaamste werken van aan de ene kant een harde, strijdlustige, revolutionair-marxistische en aan de andere kant een zachte, intellectuele vrouw met een grote liefde voor literatuur, poëzie en kunst.
|