Folteringen en hongerstakingen in Turkse gevangenissen gaan door

Door Dr. Anne van Mackelenbergh en dr. Geert Van Moorter (*)

Hieronder het slot van de samenvatting en conclusies van de delegatie van People's Rights Watch naar Turkije van 26 tot 31 december 2000. De folteringen en de hongerstaking van honderden gevangenen gaan op dit moment gewoon door. People's Rights Watch (PRW) heeft geen enkele medewerking van de Turkse autoriteiten gekregen. De aanvragen hiervoor werden zowel in het Turks als in het Engels naar de verschillende overheden gestuurd. Zie ook het artikel van Gerrit de Wit/Fabel van de illegaal over de achtergronden van het nieuwe F-type gevangenis, made in Europe.

Zelfs vreedzame protestwakes worden hardhandig uit elkaar geslagen. Vele mensen zijn hierbij gearresteerd en er zitten nog tientallen mensen vast, die zelf een veroordeling van jaren riskeren.

Op juridisch vlak

Ook op juridisch vlak worden de rechten geschonden: de advocaten krijgen geen of nauwelijks toegang tot hun cliënt, ze kunnen hun cliënt niet alleen spreken, ze worden op vernederende wijze gecontroleerd (verschillende malen gefouilleerd, tot en met het uitdoen van het ondergoed, vingerafdrukken nemen. enz.) Dit kan tot drie uur duren voor een bezoek van 10 minuten.

De advocaten worden niet geïnformeerd over waar hun cliënt zich bevindt. Ze moeten dit via familie van de gevangenen, officieuze lijsten, of via televisiebeelden vernemen. Ze worden zelf geïntimideerd. Zelfs over het vrijgeven van de lichamen moet er uren onderhandeld worden.

Deze feiten betekenen de volgende inbreuken:

  • schending van de rechten van verdediging, als algemeen rechtsbeginsel. Schending van artikel 6.3 Europees Verdrag tot bescherming van de Rechten van de Mens (E.V.R.M.). Dit artikel bepaalt dat met het oog op een eerlijk proces elke vervolgde een onbeperkte en effectieve toegang heeft tot zijn advocaat, wat inhoudt dat hiervoor de nodige tijd en faciliteiten verstrekt worden. Artikel 6 E.V.R.M. creëert het recht op een eerlijk proces; een groot aantal van de Turkse politieke gedetineerden zit in de gevangenis in afwachting van een proces en bijgevolg is artikel 6 E.V.R.M. op hen zonder twijfel van toepassing. Ook op de andere politieke gevangenen die hun proces reeds gehad hebben dient de toepassing van artikel 6 E.V.R.M. bij uitbreiding te worden aanvaard gezien de ernstige gebeurtenissen, zoals de inval in de gevangenissen;
  • schending van het recht op vertrouwelijke communicatie met zijn/haar advocaat. Dit recht is gewaarborgd door principe 22 van de Uno-Basic Principles on the Role of Lawyers, door principe 18 van de Body of Principles for the Protection of All Persons under Any Form of Detention or Imprisonment en door artikel 93 van de European Prison Rules;
  • schending van het verbod op intimidatie van en inmenging in de beroepsuitoefening van advocaten en van het verbod op identificatie van de advocaten met hun cliënten en met de zaak van hun cliënten. Deze verboden zijn vastgelegd in principe 16 en principe 18 van de Uno-Basic Principles on the Role of Lawyers.

Conclusies missie People's Right Watch in Turkije van 26 tot 31/12/2000

Het is duidelijk dat de militaire operatie van 19 december goed voorbereid was, wat ook werd toegegeven door de minister van Binnenlandse Zaken van Turkije. Hij verklaarde dat de inval sinds één jaar 'op maquette' werd voorbereid! Onvoorbereid kan men onmogelijk gelijktijdig, om vijf uur 's morgens, in 18 gevangenissen binnenvallen. Meer dan 20 getuigenissen (van ex-gevangenen en directe familieleden) bevestigen, onafhankelijk van elkaar, dat er systematisch gefolterd werd en wordt, dat de rechten van de mens waaronder de rechten van de gevangenen, het recht op medische verzorging en de rechten van verdediging voortdurend worden geschonden.

Veel interviews met ex-gedetineerden, die de inval van 19 december beleefden, familieleden en advocaten van de gedetineerden verklaren onafhankelijk van elkaar dat:

  • op 19 december 2000 om vijf uur 's morgens de militaire inval georchestreerd door de regering verliep, gelijktijdig in 18 gevangenissen;
  • er door de militairen gebruikgemaakt werd van vuurwapens, matrakken, stokken, traan- en andere chemische gassen, vlammenwerpers;
  • de gedetineerden weerstand boden door het opwerpen van barricades;
  • door de gedetineerden nimmer wapens werden gebruikt;
  • de hongerstakers en vermeende leiders het belangrijkste doelwit vormden en de gedetineerden in mensonwaardige omstandigheden werden overgeplaatst naar de F-type gevangenissen;
  • de advocaten en artsen ernstig belemmerd worden in de uitvoering van hun ambt door hun de toegang tot de gevangenissen te bemoeilijken of te weigeren en zij onderhevig zijn aan intimiderende en vernederende behandelingen.

De ruim 800 gedetineerden die reeds in hongerstaking waren voor de inval, hebben besloten verder te gaan tot de dood erop volgt. Daarbij hebben zich gedetineerden aangesloten waardoor het aantal 'hongerstakers tot de dood erop volgt' gekomen is op meer dan 1000. Omstreeks 100 hongerstakers bevinden zich in een kritische fase. Verwacht wordt dat zij binnen enkele dagen zullen sterven.

De delegatie betreurt ten zeerste dat ondanks bemiddeling van de Belgische minister van Buitenlandse Zaken Michel bij zijn Turkse collega, op geen enkele manier medewerking verleend werd door officiële Turkse instanties (gesprekken met vertegenwoordigers van de regering, bezoek aan gevangenissen, ziekenhuizen etc.).

Het is duidelijk dat de overbrenging naar de F-type gevangenissen tegen alle afspraken in is gebeurd. De groep Turkse bemiddelaars van advocaten, dokters, architecten en intellectuelen voelt zich bedrogen. Op 18 december werden de bemiddelingspogingen eenzijdig door de regering opgezegd. Ook de Europese gemeenschap is bedrogen. Op de Top van Nice werd immers - enkele dagen voor 19 december - verklaard dat er een moratorium van zes maanden was afgekondigd op de in gebruikname van de F-type gevangenissen.

De delegatie stelt zich ook ernstige vragen bij het grote aantal politieke gevangenen (ongeveer 11.000), bij de (uitzonderings)wetgeving en het bestaan van en de rechtspraak in de Staatsveiligheidsrechtbanken (DGM).

Dit rapport van P.R.W. is dan ook de directe aanleiding om bij de Belgische regering en bij de Europese Commissie dringend onze verontwaardiging uit te drukken en de instelling van een onafhankelijke internationale onderzoekscommissie te eisen, die onze bevindingen en andere rapporten van mensenrechtenorganisaties confronteren met eigen bevindingen, officiële verklaringen kan doen en inzage kan eisen in de autopsieverslagen. PRW is bereid hieraan deel te nemen. We zullen het Europees Parlement officieel in kennis stellen en vragen de eis naar een onafhankelijke onderzoekscommissie te onderschrijven. Enkele volksvertegenwoordigers zullen in het Belgisch Parlement in de commissie Buitenlandse Zaken uitgebreid verslag uitbrengen en een voorstel indienen.

Dit rapport toont, naast verschillende andere rapporten, aan dat Turkije zeker niet voldoet aan de politieke criteria van Kopenhagen (democratie, instelling van de rechtsstaat, respect voor mensenrechten en voor minderheden). Het behalen van deze criteria is een noodzakelijke voorwaarde vooraleer de toetredingsonderhandelingen kunnen starten. Het Demrok-rapport, het vijfjarenplan waarin de aanbevelingen van de EU voor de Turkse toetreding zijn opgenomen, vraagt maatregelen ter voorkoming van foltering in 2002 of 2003. We onderschrijven de vraag van Amnesty International dat dit vanaf nu moet gebeuren.

Het rapport is een bewijsstuk dat folteringen nog steeds wijdverspreid zijn in Turkije. Daarom zal verantwoording gevraagd worden aan de Europese commissie ter preventie van folteren (CPT) die een positief rapport afgeleverd zou hebben over de F-type gevangenissen.

Een positief rapport dat ook aanleiding was voor de toekenning van 11 miljard dollar steun aan Turkije door IMF en Wereldbank. Ook zullen we het IMF en de Wereldbank hierover politiek om verantwoording vragen.

Dit rapport van P.R.W. zal ook worden verzonden aan de internationale federatie van de mensenrechtenorganisaties.

Het is een rechtstreekse aanklacht tegen de zoveelste schending van mensenrechten: Operatie 'Terugkeer naar het leven' eiste tot nu toe minstens 30 doden, 54 vermisten en talloze gewonden; 1000 hongerstakers willen doorgaan tot de dood erop volgt. Dit kan niet zonder gevolg blijven.

Noten:

  1. Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde 2000 20 mei; 144(21) Geneeskunde en recht 'Hulpverlening bij hongerstaking; het juridische kader', Prof. mr. J.K.M. Gevers, jurist.
  2. Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde 2000 20 mei; 144(21) Geneeskunde en recht 'Hulpverlening bij hongerstaking; het juridische kader', Prof. mr. J.K.M. Gevers, jurist.

P.S.

We zijn steeds bereid mondeling verdere informatie te verstrekken, alsook over de laatste ontwikkelingen. Het uitgebreide rapport is eveneens per e-mail te verkrijgen. Er staan pakkende getuigenissen van ex-gevangenen, familieleden en advocaten in die de gruwelijkheden beschrijven en met emotionele oproepen om er iets aan te doen. Dat heeft PRW met deze delegatie willen doen. Met het rapport en de oproep naar de pers om dit publiek te maken, hopen wij mede een stapje gezet te hebben naar een oplossing. We hopen op uw bijdrage om de verspreiding van deze informatie mogelijk te maken. Er is videomateriaal en er zijn ook foto's van de getuigenissen en foto's van een aantal overleden gevangenen, met duidelijke sporen van verbranding en mishandeling.

People's Rights Watch (P.R.W.), Avenue Louise 112, 1050 Brussel, tel: 0486/21.90.17 of 02/644.59.04, Fax: 02/647.70.28, Rekeningnr. 210-0008576-92
e-mail: HYPERLINK prwatch@hotmail.com
Dr. Anne van Mackelenbergh, 0486/21.90.17
Dr. Geert Van Moorter, 09/223.81.21 of 0486/79.37.98

(*)
Samenvatting missie People's Right Watch in Turkije van 26 tot 31-12-2000
Deelnemers :
Mr. Manu Leclerq, advocaat bij de balie van Brussel, voorzitter People's Rights Watch
Mevr. Frieda Brepoels, lid Belgisch Parlement voor de Volksunie
Mevr. Leen Laenens, lid Belgisch Parlement voor Agalev
Dhr. Bülent Ízturk, tolk
Mr. Martijn Strooij, advocaat bij de balie van Amsterdam
Dr. Anne van Mackelenbergh, People's Rights Watch
Dr. Geert Van Moorter, namens Geneeskunde voor de Derde Wereld
Mr. Isabelle Wirtz, advocate bij de balie van Brussel