Gronings referendum:

plannen projectontwikkelaars en gemeente afgewezen

Door Rob Heusdens

De NCPN-afdeling heeft weliswaar geen hoofdrol gespeeld in de aanloop naar het op 21 februari gehouden referendum over de aanpak van de Groninger binnenstad, maar heeft via een persverklaring en verspreiding van de eigen uitgave 'Pressie' de campagne van het actiecomité actief ondersteund.

De NCPN juicht de uitslag van het referendum - een overweldigende meerderheid van de Groningers stemde tegen het plan - toe en heeft het comité Geen Gat in de Grote Markt gefeliciteerd.

De NCPN heeft zich steeds uitgesproken voor een kleinschalige aanpak van de Noordzijde, maar dan zonder de grote verkeerstechnische, infrastructurele en bouwtechnische ingrepen die het college van B en W en de financiers nodig achtten.

Uiteraard is niet iedereen blij met de uitslag. Verantwoordelijke politici verklaren hun nederlaag door te wijzen op een te laat gestarte campagne, de geringe kwaliteit van 'het debat' en door de tegenstanders demagogie te verwijten; bovendien zouden de mensen het plan niet goed begrepen hebben en vooral op sentimentele gronden 'tegen' hebben gestemd.

Onmiddellijk werd het referendum als democratisch middel ter discussie gesteld. Moet je dergelijke plannen wel op deze manier aan de bevolking voorleggen? Het is duidelijk dat belanghebbenden - in dit geval met name ambitieuze gemeentebestuurders, grootwinkelbedrijven, projectontwikkelaars, bouwconcerns, adviesbureaus - het erg lastig vinden als rekening moet worden gehouden met de mening van de bevolking.

Grote betrokkenheid bevolking

Het plan voor een parkeergarage midden in de stad, als onderdeel van de totale verbouwingsplannen aan de noordzijde van de Grote Markt, is door de bevolking afgewezen.

De opkomst bij het referendum was hoog. Deze lag nauwelijks onder de opkomst bij de vorige gemeenteraadsverkiezingen. Opvallend daarbij was dat de opkomst van de kiezers uit de arbeiderswijken zoals Oosterpark en Vinkhuizen zelfs beduidend hoger was dan toen. Het vertrouwen in de gevestigde politieke partijen is klein en veel mensen gaan niet meer naar de stembus. Bij dit concrete punt bleek de bereidheid om te stemmen groot.

Uit reacties voor en na het referendum kwam vooral naar voren dat mensen zich afkeren van politici die ervan uitgaan dat de belangen van de grote bouwbedrijven, Vendex en projectontwikkelaars - méér grootschalige winkel- en kantoorpanden, méér consumenten naar het stadcentrum, méér winsten voor de investeerders, ruim baan voor de expansiedrift van het kapitaal - ook de belangen van de stad en van de Groninger bevolking zijn. Maar mensen willen beter openbaar vervoer, investering in de leefbaarheid van de verschillende stadswijken, méér geld voor zorgvoorzieningen en onderwijs. Opvallend is dat ook veel kleine middenstanders zich aansloten bij de campagne van het actiecomité en zich uitspraken tegen de alleenheerschappij van de concerns waaraan het gemeentebestuur zich verbonden had.

Tegenslag voor bouwconcerns en projectontwikkelaars

Het gemeentebestuur haastte zich na het referendum te zeggen dat nu gekeken moet worden naar alternatieve plannen zonder parkeergarage - waarvan tijdens de campagne steeds werd gezegd dat dat uitgesloten was - en dat iedereen vanaf het begin mee mag denken. Zo pogen de coalitiepartijen PvdA, D66, CDA en VVD te redden wat er te redden valt, maar de nederlaag is hard aangekomen.

Tranen met tuiten werden gehuild door diegenen die tot nu toe grote winsten hebben gemaakt met dit soort projecten. Vertegenwoordigers van bouwondernemers en woordvoerders van financiers reageerden met een oproep om de besluitvorming hierover niet af te laten hangen van de mening van de bevolking.

De NCPN ziet dit uiteraard anders. Het is de hoogste tijd dat de macht van speculanten, grote financiers, de giganten in de bouw- en advieswereld wordt ingeperkt. In veel Nederlandse steden is zichtbaar waar het dictaat van de grootwinkelbedrijven en het grote geld toe leidt. Het Groninger referendum toont aan dat deze almacht en arrogantie gestopt kunnen worden als de bevolking de gelegenheid krijgt zich uit te spreken.

Politieke betekenis

De NCPN-afdeling Groningen legt de uitslag vooral uit als een duidelijke afwijzing van het, op kapitalistische leest geschoeide, vrije marktbeleid, en het ondemocratisch handelen van de politieke bestuurslaag. Zodra politici van de gevestigde partijen verkozen zijn, achten ze zich kennelijk niet meer gebonden aan de mening van de kiezers, zelfs niet van hun eigen leden. Overal in Groningen hingen affiches met 'PvdA is vóór', 'D66 is vóór', 'VVD is vóór', 'CDA is vóór', terwijl vanaf het begin duidelijk was dat dit in feite alleen voor de raadsleden van deze partijen gold, maar niet voor hun eigen achterban.

Onomstotelijk wordt duidelijk dat deze partijen dus heel andere belangen volgen dan die van het merendeel van de kiezers. Dit geldt niet alleen voor de kwestie van wel of geen 'gat' in de Groninger Grote Markt, maar voor veel politieke vraagstukken van dit moment.

Zo blijkt uit veel meningspeilingen dat een overgrote meerderheid vindt dat er meer geïnvesteerd moet worden in onderwijs en gezondheidszorg. Ondanks alle economische meevallers en het sterk afgenomen financieringstekort, houdt 'paars' echter halsstarrig vast aan de 'zalmnorm'.

Grote omstreden projecten als de Betuwelijn, de HSL door het Groene Hart, de plannen voor een zweeftrein naar het noorden en andere megaprojecten, worden ondanks massale en gegronde bezwaren doorgedrukt.

Ook de kwestie van de Blauwe Stad in Oost-Groningen, waar de NCPN-wethouder uit het college van de gemeente Reiderland is gezet, omdat de NCPN voor de belangen van de bevolking bleef opkomen, stuit op grote bezwaren van de bevolking in de regio. Desondanks wordt het plan koste wat kost en zonder vorm van inspraak doorgezet. Een referendum onder de bevolking van de betrokken gemeenten zou ook hier tot een heel andere uitkomst leiden!

Tijd is rijp om paars een halt toe te roepen

De tijd is volgens de NCPN rijp om een aantal belangrijke ontwikkelingen, die onder deze en de vorige paarse regering tot stand zijn gekomen, niet alleen ter discussie te stellen, maar een halt toe te roepen.

De ingeslagen weg van meer marktwerking, bezuinigingen en privatisering leidt onherroepelijk tot grotere tegenstellingen binnen de samenleving. De kwaliteit van het onderwijs en de gezondheidszorg is zichtbaar achteruitgegaan. Van koploper in Europese ranglijsten is Nederland afgezakt naar een middenmootpositie, zowel wat betreft de overheidsbestedingen aan deze sectoren als wat betreft het kwaliteitspeil. De paarse regering vindt echter belastingverlagingen (die voornamelijk ten goede komen aan de hoge inkomensgroepen) en terugdringing van de staatsschuld (om diezelfde hoge inkomensgroepen en het bedrijfsleven nog meer lastenverlichting te kunnen geven) belangrijker voor de toekomst van dit land, dan goede, betaalbare en toegankelijke voorzieningen, zoals onderwijs, openbaar vervoer en gezondheidszorg.

Ook de plannen voor het verder liberaliseren van de energiemarkt zullen, in het licht van ontwikkelingen in Californië (VS) en Groot-Brittannië (twee voorbeelden van waar deze liberaliseringen uiteindelijk op uitdraaien. De stroom gaat uit omdat er niet meer wordt geleverd, of het wordt voor een deel van de bevolking onbetaalbaar) een halt moeten worden toegeroepen. De tijd is daar rijp voor.

De NCPN-afdeling Groningen ziet in de uitkomst van het Groninger referendum een stimulans om in de binnenkort te ontwikkelen verkiezingscampagnes, deze zaken bij de bevolking onder de aandacht te brengen, en daarvoor op te treden.

Optreden succesvol

Ervaringen wijzen uit dat het optreden onder de bevolking op dit moment haar vruchten afwerpt. Zowel in Reiderland, waar de NCPN-afdeling haar standpunt uitlegde over de bestuurscrisis, als in Groningen, waar de afdeling in een aantal buurten en in de binnenstad Pressie en Manifest verspreidde, wordt positief gereageerd.

Mensen doorzien heel goed hoe de belangen van grote groepen mensen moeten wijken voor het grote geld; ze zien in dat de politieke partijen die het voor het zeggen hebben met groot gemak verkiezingsbeloftes en meningen van de achterban aan de kant schuiven zodra ze machtsposities bekleden. Velen hebben behoefte aan verandering. In beide afdelingen zijn aanmeldingen binnengekomen voor nieuwe leden.

Optreden onder de bevolking wordt op dit moment beloond!