Rampen komen en rampen gaan

De schuldigen blijven gewoon bestaan

Door Wil van der Klift

Maar de commissie Oosting wijst geen schuldigen aan. Als je in dit land nergens nog schuldig voor wordt verklaard is het niet verwonderlijk dat iedereen gewoon zijn eigen individuele gang zal gaan. Politieke verloedering leidt tot maatschappelijke verloedering. Wat Mans mag, mag ik ook!

De gemeente Enschede, de rijksoverheid en het vuurwerkbedrijf SE Fireworks zijn ernstig tekortgeschoten bij de naleving en controle van de veiligheidsvoorschriften, concludeert de commissie Oosting. We wisten het al, net zoals we nu al weten dat de rijksinspecties, de gemeente Volendam, met aan het hoofd burgemeester IJsselmuiden en Jan Veerman (de Dekker), eigenaar van Het Hemeltje, met mensenlevens hebben gespeeld. Ook daar wordt een op winst beluste 'ondernemer' met rust gelaten door zijn 'vriendjes' bij de gemeente, zoals wethouder W. Visscher, die allang op de hoogte was van het brandgevaar. Ook daar laat de rijksoverheid het afweten als gevolg van het neoliberale beleid van decentralisatie en deregulering, waardoor de controle op handhaving van regels steeds meer tussen wal en schip terechtkomt.

De vrije jongens, de snelle ondernemers brengen het verhaal in de wereld dat het probleem zou zijn 'het woud aan regels'. Dat je door de bomen het bos niet meer kan zien. Maar laten we ons geen zand in de ogen laten strooien. Iedere ondernemer, of die Veerman heet of Fireworks, weet of ie gevaarlijk aan de gang is en neemt bewust risico's of niet. Regels of niet, handhaving van regels of niet, iedere ondernemer krijgt te maken met de individuele afweging: ga ik voor winst of ga ik voor veiligheid. Dat geldt uiteraard ook voor de voedingsmiddelenindustrie, waar ook voortdurend zulke vragen spelen. De kwestie is dan ook niet een teveel aan regelgeving, maar een tekort aan controle op die regelgeving.

Als er zich weer een ramp heeft voltrokken blijkt plotseling dat er veel betere controle mogelijk had kunnen zijn dan er plaatsvond. Het kan dus wel, maar er wordt bewust tegengewerkt. Deels heeft die laksheid te maken met een structureel tekort aan controle-ambtenaren. De overheid wil voor een dubbeltje op de eerste rij zitten. De neoliberale politiek van paars wil alles aan de markt overlaten en hoopt intussen dat er zich niet al teveel problemen in de samenleving zullen voordoen. Rampen, die hadden kunnen worden voorkomen door politieke en financiële consequenties te verbinden aan eerdere lessen (bijvoorbeeld de vuurwerkramp in Culemborg in 1991), worden gepresenteerd alsof het zou gaan om natuurrampen, die niet of nauwelijks te voorkomen zijn. Met veel vertoon van woorden wordt er door de overheid en haar gewillige commentatoren gewezen op het belang van de lessen voor de toekomst die er uit de rampen moeten worden getrokken.

Maar de overheid heeft er de afgelopen periode vooral één les uit getrokken. Het openlijk te kijk zetten van 'gezagsdragers', zoals tijdens het onderzoek naar de Bijlmerramp, mag nooit meer plaatsvinden. Politici en de overheid treffen nooit blaam, zijn nooit verantwoordelijk en ook nooit schuldig! Het is gewoon de schuld van de ingewikkeldheid van het vraagstuk en het feit dat er teveel langs elkaar heen wordt gewerkt en fouten maken is gewoon menselijk. Niemand hoeft voor die fouten de verantwoordelijkheid te nemen. Het siert de Enschedese PvdA-wethouder D. Buursink dan ook dat hij wél aftreedt.

Jammer dat er met gewone mensen heel anders wordt omgegaan, die worden wel aangesproken op hun fouten, die krijgen wel straf. Als de bazen niet hoeven te boeten, waarom zouden we ons dan nog houden aan regels? Het gedoogbeleid dat de baasjes en bezitters voortrekt, dat er voor zorgt dat oogluikend allerlei gevaarlijke, onveilige zaken mogen worden voortgezet, leidt niet alleen tot rampen die hadden kunnen worden voorkomen, maar ook tot een geweldige normvervaging en maatschappelijke verloedering.