Kiezen voor vleesindustrie of volksgezondheid?

Door Luk Brusselaers

BSE: bovine spongiforme encefalitis, in gewone mensentaal de gekke koeienziekte. BSE veroorzaakt bij de mens een variant van de hersenaandoening Creutzfeldt-Jacob.

De eerste gevallen van de gekke koeienziekte werden vastgesteld in Groot-Brittannië. Dat gebeurde vijftien jaar geleden, in 1985. Het ging om een echte epidemie. In 1992 werden reeds meer dan 36.000 zieke dieren ontdekt. Groot-Brittannië nam een aantal maatregelen om die epidemie in te dammen. De Britse overheid vaardigde in 1988 het verbod uit om diermeel van herkauwers (runderen en schapen) aan andere herkauwers te voeren.

Die maatregel werd ingegeven door het vermoeden dat het ziekteverwekkende eiwit voor verdere besmetting van de veestapel zorgde als het in het slachtafval terechtkwam en daarna vermengd werd door het veevoeder.

Vreemd genoeg bleef Groot-Brittanië nog jarenlang daarna het ziekteverwekkende meel en besmet slachtafval uitvoeren naar Frankrijk, België en Italië. Tot in de helft van 1990 importeerde Frankrijk besmet diermeel om in rundvoeder te verwerken. De import van slachtafval (voor menselijke consumptie) en rundvlees uit Groot-Brittannië werd nog toegelaten tot 1996. Tussen 1988 en 1996 voerde Frankrijk bijna 100.000 ton in.

Ook nadat in 1990 de uitvoer van diermeel uit Groot-Brittannië verboden werd en de Europese Commissie in 1994 het voeren van diermeel van herkauwers aan andere herkauwers in de hele Europese Unie verbood, bleven nog illegale handelsstromen doorgaan.

In 1996 maakte de Britse minister van Volksgezondheid bekend dat twee jonge mensen leden aan de variant van Creutzfeldt-Jacob, die veroorzaakt werd door BSE. Sindsdien werden in Groot Brittannië al bijna 90 mensen het slachtoffer van deze variant, zeker drie in Frankrijk en tenminste één in Ierland. Het aantal menselijke slachtoffers van BSE neemt in Groot-Brittannië toe met een ritme van dertig procent per jaar!

Aantal ontdekte BSE runderen (op 29/12/2000)

Europese laksheid?

Als Groot-Brittannië en de andere lidstaten van de Europese Unie de volksgezondheid boven alles achten, waarom wachtte Groot-Brittannië dan nog drie jaar na het uitbreken van de ziekte met het verbieden van diermeel in de rundervoeding en waarom greep de Europese Commissie niet onmiddellijk in om de export van diermeel, slachtafval en rundvlees uit Groot-Brittannië te verbieden tot er duidelijkheid was over het besmettingsrisico?

Alle maatregelen die Groot-Brittannië uitvaardigde, werden niet of slechts gedeeltelijk en in ieder geval veel te laat toegepast door de handelspartners van Groot-Brittannië. Pas zes jaar nadat Groot-Brittannië het gebruik van diermeel in rundervoer verbood, werd dit verbod voor de hele Europese Unie van kracht.

Sinds 1990 worden in Groot-Brittannië de risico-organen (hersenen en ruggenmerg) van alle geslachte runderen verwijderd uit de voedselketen.

Pas zeven jaar later stelde het Veterinair Comité van de Europese Unie voor die maatregel toe te passen in heel Europa. En het duurde nog tot 1 oktober 2000 tot de Europese Commissie het voorstel aanvaardde!

Een gelijkaardig scenario werd gevolgd voor het verbod van diermeel in alle veevoeders, dus ook in varkens- en pluimveevoeders. De overheid wist al zeer lang, of kon het al zeer lang weten, dat de voederstromen van de verschillende diersoorten vermengd worden en dat het dus noodzakelijk is vlees- en beendermeel ook te verbieden voor varkens en pluimvee. Maar pas na de paniek eind 2000 in Frankrijk, Duitsland en Spanje kwam dat verbod er.

De Europese overheid (met in haar zog de Nederlandse overheid) heeft ook de snelheid onderschat waarmee BSE overgaat van het rund op de mens. De ministers hebben de bestendigheid van het besmette eiwit onderschat. Ze hebben de kans onderschat dat BSE overgaat op andere diersoorten. Ze hebben het horizontale besmettingsgevaar van moeder naar kalf via het bloed onderschat.

Belangen vleesindustrie

De vijftien jaar lange geschiedenis van BSE laat zien dat de Europese overheid veel gevoeliger is voor de belangen van de vleesindustrie dan voor de volksgezondheid. Europa was deze keer wel verplicht maatregelen te nemen want de crisis in Frankrijk, Duitsland en Spanje zorgde voor een toenemend wantrouwen van de consument en dus voor een forse daling van het verbruik!

Daarbij rest zeker nog de vraag, of de genomen maatregelen wel afdoende zijn. Specialisten zeggen dat de voorziene BSE-testen geen zekerheid bieden. Maar het beleid is er nu vooral op gericht om het wantrouwen bij de consument weg te nemen en om de overschotten op de markt op te ruimen via een opkoopregeling die per slot van rekening toch door de gewone Europese burger betaald wordt. Daarna zien we wel weer? Is het wachten op de volgende crisis?

SP Tweede-Kamerlid Remi Poppe kwam ondertussen ook (terecht o.i.) tot de conclusie dat de economische belangen in Nederland kennelijk belangrijker zijn dan de bescherming van de bevolking. Hij vond het ongelooflijk dat de minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sociale Zaken, (VWS) jarenlang vlees uit Duitsland, dat mogelijk met BSE besmet was, toegelaten had op de Nederlandse markt.

De minister vond immers het risico dat de Nederlandse Staat aangeklaagd zou kunnen worden door het Internationaal Gerechtshof wegens internationale handelsbelemmering belangrijker dan de risico's voor de volksgezondheid. Uit een artikel in de Volkskrant bleek verder dat het ministerie van VWS al jaren wist van de mogelijke BSE-besmetting door Duits vlees, maar VWS stelde dat het juridisch onmogelijk was de producten uit de handel te nemen. Pas toen Duitsland zelf de producten uit de winkels liet halen, meende VWS zonder jurisdische consequenties over te kunnen gaan tot een handelsverbod.

De maatregelen van Europa

Vanaf 1 juli 2001 zullen alle runderen ouder dan dertig maanden getest moeten worden op de gekke koeienziekte BSE. Tot nog toe was die test alleen voorzien voor dieren die er van verdacht werden de ziekte te dragen. Verder wil de EU de runderen ouder dan dertig maanden die niet of niet negatief getest zijn, bij de veehouders verplicht opkopen en vernietigen. De kosten van deze massale vernietigingsoperatie worden voor de hele Europese Unie op ruim drie miljard Euro geraamd.

Om dat geld op te hoesten wordt gekeken naar de consument: het is toch in zijn belang dat deze maatregelen genomen worden?

Zo wordt gedacht, o.a. door de vleesindustrie, aan de verhoging van de BTW!

De Britse regering heeft inmiddels al drie miljard pond uitgekeerd aan de veehouders en aan de vleesindustrie, als schadevergoeding. De menselijke slachtoffers kregen van diezelfde Britse regering geen cent!

Niet de vleesindustrie maar de gewone man moet betalen! Volgens de bestaande logica van onze heren bestuurders zal wie straks nog veilig voedsel wil gaan eten, ook meer moeten gaan betalen.

Een andere aanpak?

Ian Mcgill: "het uitbreken van deze tweede BSE-golf is te wijten aan de weigering van de Europese regeringen begin van de jaren negentig om massale onderzoeken uit te voeren. Ze weigerden dat met dezelfde argumenten als de Britse regering dat deed op het einde van de jaren tachtig: te duur en slecht voor de zaken". (De Morgen 29/11/2000).

Volgens McGill die nu een onafhankelijk onderzoeksbureau naar BSE in Engeland leidt, kan alleen een andere aanpak Europa van BSE zuiveren. "Het belangrijkste wat er in Europa moet gebeuren, is de decentralisatie van de landbouwindustrie. De grote runderkwekerijen en melkproducenten moeten ontbonden worden".

McGill pleit dus voor het ontmantelen van de agro-industrie, gecontroleerd door multinationals. Diezelfde multinationals die aan de basis liggen van de BSE-problematiek behoren dus geen schadevergoeding te krijgen maar eerder zelf op te draaien voor de door hen aangerichte schade!

Bron: Solidair nr. 1, 3-1-2001.