Interview met RTBF-journalist Gérard de Selys
"Openbare diensten zijn aanlokkelijk voor de privé-sector"
Door Herwig Lerouge
 | |
Gérard de Selys |
RTBF-journalist Gérard de Selys volgt al jaren de ontwikkeling van de openbare diensten en bedrijven. Waarom is het privékapitaal overal ter wereld zo gretig om ze in te palmen? Zijn ze echt zo inefficiënt en duur? Welke rol speelt de politiek in het hele privatiseringsproces? Een interview dat brandhout maakt van heel wat vooroordelen.
Al zo'n tien jaar zijn de Europese staten hun openbare diensten aan het privatiseren. Werkten spoor en telefoon dan zo slecht? En waren ze echt zo duur?
Gérard de Selys. De eerste grote privatisering in Europa was die van British Telecom in 1984. Intussen zijn zowat alle telefoonbedrijven geheel of gedeeltelijk geprivatiseerd. De hoge inkomsten die de staatskassen vulden, vloeien nu naar de privé-sector.
De telefoonmaatschappijen boerden heel goed. In 1985 bijvoorbeeld nam hun zakencijfer wereldwijd toe met zeven procent per jaar, terwijl dat van de automobielsector, bijna helemaal privé, slechts met twee procent steeg. De reusachtige winsten van de telefoonsector werden gebruikt om de netwerken te moderniseren (de oude telefooncentrales werden vervangen door digitale centrales, de lijnen werden gemoderniseerd, er werd optische vezel aangewend) om ze dan tegen een spotprijs aan de privé-sector over te maken.
De spoorwegen kosten wel vaak veel geld. Maar de ineenstorting van het zakencijfer is meer te wijten aan het alles-voor-de-auto-beleid dat de regeringen onder druk van de automobiellobby voerden. En aan de toename van het wegverkeer door onder meer het just-in-time-systeem in de fabrieken.
Men 'vergeet' maar al te graag de kosten van het spoor te vergelijken met die van het wegverkeer. Bouw en onderhoud van wegen (betaald door de belastingbetaler, ook als die geen auto heeft), tijd- en de energieverspilling in de files, de dramatische impact op het milieu en de vele ongelukken: dat is allemaal oneindig veel duurder dan het spoorverkeer. Natuurlijk moeten de nationale instituten voor statistiek dit soort berekeningen liever niet maken, dat zou maar schandalen uitlokken...
Wie nam de beslissing te privatiseren en waarom?
Gérard de Selys. De economische crisis die wij vandaag kennen, begon in 1973. Ze startte als een crisis in de verkoop. De kapitalisten konden hun zakencijfers en hun winst niet doen toenemen of zelfs maar aanhouden. Dus stortten ze zich in een meedogenloze concurrentieslag. Maar met verlies verkopen om toch maar klanten van de concurrentie af te snoepen of de rivaal helemaal overnemen om hem te vernietigen, kost veel geld.
Dan zijn ze gaan inzien dat de openbare diensten en bedrijven grote inkomsten kenden: een vierde van de rijkdom van Italië in 1985, een vijfde in Frankrijk, 14 procent in de Europese Unie, de helft in de derdewereldlanden en meer dan negentig procent in de landen met een planeconomie zoals centraal-Europa, de Sovjet-Unie, China.
De kapitalisten strekten hun klauwen dus uit naar de rendabele openbare diensten en bedrijven om hun handelsoorlog te financieren. Eerst begonnen ze die bedrijven zwart te maken in de media. Dan zetten ze de grote internationale instellingen zoals het Monetair Fonds, de Wereldbank, de Gatt (vandaag de Wereldhandelsorganisatie) en de Europese Commissie er toe aan de staten te verplichten hun kroonjuwelen te verkopen.
Sommigen zeggen dat de herstructurering bij de spoorwegen de voorbode is van een privatisering. Is dat zo?
Gérard de Selys. Ja. Het witboek over de spoorwegen dat de Europese Commissie uitbracht in de jaren '90 zei zonder gêne dat de rendabele stukken van de spoorwegen aan privé-ondernemingen moesten worden afgestaan: internationaal vervoer, goederenverkeer en de hoge snelheidsnetten. Op dat witboek volgde een aantal Europese richtlijnen, zeg maar wetten, om de verkoop van die sectoren voor te bereiden en te organiseren.
Nemen de politici geen gas terug nu ze de rampzalige situatie bij de Britse spoorwegen zien?
Gérard de Selys. Daar is het te laat voor, hoor! Ze hebben voor de richtlijnen voor de privatiseringen gestemd en ze kunnen niet meer terug. Tenzij ze die richtlijnen en de nationale wetten die ze toepassen, herroepen. Maar dat is nog nooit gebeurd... Dat zou alleen maar mogelijk zijn onder druk van een enorme oppositiebeweging bij het publiek en het werkvolk in Europa.
Biedt minister van Verkeer Isabelle Durant enig verzet tegen de privatiseringen op Europees vlak?
Gérard de Selys. Hoe zou ze dat kunnen? De richtlijnen en de nationale wetten die eruit voortvloeien zijn immers van kracht. Ze zegt dat de NMBS niet opgesplitst zal worden maar het beheer van de verschillende sectoren van de NMBS is al opgesplitst. En dat is zo in alle lidstaten van de Unie.
De Belgische sociaal-democraat Di Rupo roept op tot samenwerking met de antiglobaliseringsbeweging om de macht van de multinationals in te perken.
Gérard de Selys. De sociaal-democraten zijn aan de macht in de meeste lidstaten van de Unie en de privatiseringen nemen hand over hand toe...
En de vakbonden?
Gérard de Selys. De vakbondstop heeft niet gereageerd op het witboek over de spoorwegen, de meeste syndicale leiders keurden het verdrag van Maastricht goed dat de privatiseringen voorbereidde, ze zwegen toen de ministers de richtlijnen voor de privatisering goedkeurden. Sommigen hebben daar nu spijt van. Helaas te laat.
De openbare bedrijven waren toch erg gepolitiseerd en geleid door bureaucraten...
Gérard de Selys. Dat zegt de kapitalistische propaganda, ja, dat hebben ze er twintig jaar lang ingepompt. Ik werkte zelf zeven jaar in de privé-sector en ik heb daar meer verspilling en slecht beleid gezien dan in de openbare sector. Hoe leg je anders de ontelbare faillissementen uit?
Het is waar dat de openbare diensten vaak geleid werden en worden door politieke baantjesjagers. Maar daar werken ook tienduizenden mensen die zich regelmatig verzet hebben tegen die leiders met spectaculaire stakingsbewegingen.
Men neemt dikwijls de lange rijen in de postkantoren als voorbeeld van slechte dienstverlening aan het publiek. Maar men zegt er niet bij dat de Post, op bevel van die politici en in voorbereiding van de privatisering, het aantal loketten drastisch heeft teruggeschroefd. En ga maar eens een vliegticket kopen bij een reisagentschap (allemaal privé) tijdens de vakantie. Veel geluk! En moet ik nog iets zeggen over de duizenden Belgische en Turkse toeristen die in de steek werden gelaten door hun failliete reisagentschap?
Natuurlijk zijn de openbare diensten niet perfect. Het kan altijd beter. Maar niet door er te weinig geld in te steken of door het personeelsbestand steeds verder in te krimpen.
