Vrijheid of veiligheid?

 

 

Door Ron Verhoef

De terroristische aanslagen van 11 september zijn afkeurenswaardig. Terrorisme is immers een vorm van geweld die nergens toe leidt. Het brengt een betere wereld niet dichterbij, integendeel, en heeft niets met revolutionaire ideeën te maken. Dit is iets dat al jarenlang bekend is.(1) Wat zorgwekkend is, is de manier waarop deze terroristische aanslagen de vrijheid ondermijnen.

Opeens lijken de Nederlanders bevangen te zijn door angst die ze als makke schapen naar het slachthuis van de burgerlijke vrijheden en democratie leidt. Zo blijken volgens peilingen de meeste mensen vóór de invoering van de identificatieplicht. Maar wat helpt dat? Voor allochtonen en progressieven wordt het leven hierdoor steeds minder aangenaam, want zij zullen het met name zijn die zich moeten identificeren. Je hoort mensen al denken dat dat een ongelukkig bij-effect is, maar dat het positieve effect daar ruimschoots tegenop weegt. Dat vermeende positieve effect is dan de grotere veiligheid. Nog niemand heeft kunnen uitleggen hoe die grotere veiligheid door de identificatieplicht eigenlijk bereikt wordt.

Waren de terroristen van 11 september niet het vliegtuig ingekomen als er een identificatieplicht was? Het antwoord is dat ze wel degelijk in het vliegtuig waren gekomen. Ook met een identificatieplicht hadden de aanslagen plaatsgevonden, want juist terroristische groeperingen zijn in staat om op relatief eenvoudige wijze aan valse papieren te komen (daarbij niet zelden gesteund door corrupte regeringen, waaronder de Amerikaanse).

De identificatieplicht leidt alleen maar tot grotere onveiligheid. Wat gaat er gebeuren als je per ongeluk je paspoort of identiteitskaart thuis hebt laten liggen? En die vraag is vooral beangstigend voor mensen met een niet blanke huidskleur of voor progressieve activisten. En als je dan aangehouden wordt en je identificeert, blijft het daar dan bij, of gaat de politie je gegevens nog eens nakijken? En zo ja, tot welke gegevens krijgen zij dan toegang? Kan elke agent straks te weten komen van welke partij iemand lid is, aan welke doelen men geld geeft, van welke verenigingen men lid is of met welke buitenlandse organisaties en personen iemand contact heeft? Hopelijk niet. Het lijkt allemaal wat overdreven, maar het probleem is dat het kan. De overheid verzamelt immers steeds meer informatie over iedere burger. Als we straks een paspoort krijgen met een chip dan is er op die chip voldoende ruimte om al die informatie op te slaan, inclusief ons DNA-profiel, irisscan, vingerafdruk en ons medisch dossier. Je voelt je al bijna crimineel voordat je ook maar iets gedaan hebt.

Veiligheid niet groter in politiestaat

Voorheen waren dergelijke ideeën waanbeelden, want de meerderheid van de Nederlanders en het parlement wilde er niet aan. Maar na 11 september lijkt het veranderd en schijnen we het opeens massaal te willen, want zo liet een onderzoek zien, Nederlanders willen hun privacy best inleveren voor meer veiligheid. Het feit dat het leven er, met al deze maatregelen, absoluut niet veiliger door wordt schijnt niet door te dringen.

Ook is er opeens meer animo voor camera's die ons overal kunnen volgen. Nu weet ik niet hoe het met u zit maar ik heb er niet zo'n behoefte aan om mijn hoofd op de TV te laten verschijnen! Zeker niet als de persoon die achter de camera zit moet beslissen over de vraag of ik wel of geen verdacht gedrag vertoon. In winkelcentra in de VS (en in heel wat Nederlandse inmiddels ook!) zijn camera's al standaard en helaas blijkt inderdaad dat nogal wat onschuldige burgers worden aangehouden omdat ze opvallend of verdacht gedrag vertonen, uiteraard zijn niet-blanken hier weer meer de dupe van.

U doet er straks verstandig aan niet al te lang in een jaszak te rommelen op zoek naar de autosleutels, want dat kan wel eens verdacht zijn. Natuurlijk zal dat na een kort gesprekje met de politie zo weer geregeld zijn, maar vervelend en stigmatiserend is het wel. En het is niet te hopen dat u dan toevallig wat 'actiepamfletten' op zak heeft.

En hoe helpen die camera's onze veiligheid dan precies? Geen idee. Het aantal delicten is de afgelopen jaren nauwelijks afgenomen terwijl er op steeds meer plaatsen zo'n ding komt te hangen. Ook het aantal delicten dat onopgelost blijft is onveranderd hoog, ondanks de camera's. En dacht de overheid nu echt dat terroristen in een beveiligde straat hun plannen gaan voorbereiden?

Snelrecht

U heeft het vast wel gehoord, de grappenmakers die post versturen met dat witte poeder vallen straks onder het snelrecht. Laat ik vooropstellen dat ik niets met deze lieden gemeen heb en dat ik straf absoluut op zijn plaats vind. Maar via snelrecht? Onze rechtsprocedures zijn immers zo ontworpen dat een schuldige de straf krijgt die hij verdient. De strafmaat mag daarbij niet afhankelijk zijn van de waan van de dag. De hele rechtsprocedure is mede zo ontwikkeld dat die waan van de dag geen (of ten hoogste een beperkte) rol speelt. Het is om deze reden dat wij geen juryrechtspraak hebben want waar dat toe leidt is in de VS maar al te duidelijk. Daar je onschuld bewijzen is behoorlijk moeilijk (al doen Hollywood-films ons altijd anders vermoeden) want de meeste juryleden gaan er vanuit dat waar rook is ook vuur moet zijn, daarbij gesteund door de media, waartoe de jury tijdens het proces geen toegang heeft, maar voor het proces nog wel.

Zonder enige twijfel kunnen we op dit moment spreken van een waan, die natuurlijk mede door deze grappenmakers is gecreëerd, en daarom is het juist nu van belang dat we de normale rechtsprocedure volgen. Het mag in de rechtspraak immers niet gaan om wraak, het moet gaan om gerechtigheid. Juist door het snelrecht lijkt die gerechtigheid verder weg dan ooit. En nogmaals, natuurlijk moeten 'poederhumoristen' gestraft worden maar ik ben nu eenmaal voor een eerlijke rechtsgang ook voor grappenmakers zonder gevoel voor humor. Want wat heeft bescherming tegen de waan van de dag voor zin als we diezelfde regels bij de eerste de beste waan even op een zijspoor zetten?

Er zullen nog wel veel meer repressieve maatregelen volgen. Het aftappen van telefoons, internetberichten, het volgen van internethandelingen, openen van post en andere vormen van bespioneren van burgers neemt steeds meer toe. Big brother wil ons elke minuut in de gaten kunnen houden. Niet alleen en misschien zelfs wel niet in de eerste plaats de 'criminelen', maar vooral het groeiend aantal activisten dat zich tegen dit systeem wil verzetten. Elke keer zouden we ons moeten afvragen of deze maatregelen het zogenaamde doel: bestrijding van terrorisme, wel dichterbij brengen. Voorlopig is dat niet het geval en leiden al die maatregelen er alleen maar toe dat de overheid steeds meer over ons weet en zich ook steeds meer en dwingender met ons leven zal gaan bemoeien. En toch noemen ze de hele oorlog tegen het terrorisme de oorlog voor het verdedigen van onze vrijheid en democratie. Wiens vrijheid eigenlijk en welke democratie?

(1) In dit verband is het interessant om Lenin's 'Wat te doen?' en andere werken erop na te lezen, en dan met name de passages over de narodniki.

Duitsland: Europese politiemacht

Duitsland heeft de andere lidstaten van de Europese Unie officieel voorgesteld om gezamenlijk een Europese antirellenpolitie te vormen. De politie zou gewelddadigheden bij topbijeenkomsten van regeringsleiders moeten bestrijden. Het voorstel is een uitwerking van plannen die de Duitse minister van Binnenlandse Zaken, Otto Schily, in augustus al heeft aangekondigd. Hij kreeg daarvoor toen alleen steun van zijn Italiaanse collega Claudio Scajola. Aanleiding voor het Duitse voorstel zijn de rellen tijdens de top van Europese regeringsleiders in Göteborg in juni en de bijeenkomst van de G-8 in Genua in juli. In alle landen zouden speciale politie-eenheden op dezelfde manier opgeleid moeten worden. Ze zouden ook dezelfde wapens en verbindingsapparatuur moeten krijgen. De politie zou met taalcursussen geschikt moeten worden voor inzet overal in Europa. De politie van de vijftien EU-lidstaten zou gezamenlijke oefeningen moeten houden en op eenzelfde manier moeten leren optreden. Als alle EU-lidstaten over gelijke antireleenheden beschikken, kan een land waar een Europese top wordt gehouden gemakkelijk assistentie vragen van politie uit andere landen. Volgens het Duitse voorstel zou de opleiding van de speciale politie-eenheden gecoördineerd moeten worden door de Europese Politie Academie, die momenteel nog in het stadium van oprichting is.
(NRC, 3-10-2001)