Loonoffers verkeerde vorm van solidariteit
Door Jan Cleton
Het aangekondigde massa-ontslag van 4.800 werknemers bij KPN en de melding dat er geen geld was voor een sociaal plan, dwong de werknemers akkoord te gaan met een nullijn voor de salarissen voor de komende twee jaar. Het aantal gedwongen ontslagen zou dan beperkt kunnen blijven tot 2.800. Prompt kwam de aankondiging dat er nog 1.300 banen extra zouden verdwijnen. Wat is het antwoord van de bonden die een ex-minister als adviseur vragen?
CAO-coördinator Henk van der Kolk: "Het bedrijf verkeert al lange tijd in een uiterst moeilijke situatie. Een loonoffer was de enige tussenweg om meer ontslagen te voorkomen. In zo'n geval is het redelijk."
Is dat redelijk?
Welbegrepen solidariteit leidde ooit tot ziekenkassen, sociale wetgeving en het ontstaan van vakbonden (georganiseerde klassenstrijd). Wat nu als solidariteit wordt verkocht is echter heel iets anders.
De PTT werd opgesplitst, geprivatiseerd en dus ondergeschikt gemaakt aan de markt en de winstverwachtingen van aandeelhouders. Bij KPN, als voortzetting van het ook als overheidsbedrijf stevig winstmakende PTT-telefoon, dachten raad van bestuur, commissarissen en aandeelhouders dat het niet op kon. Er werd met geld gesmeten, behalve in de richting van het personeel dat niet tot de top behoorde. Een top die zich nu o.a. verschuilt achter de miljarden die betaald moesten worden voor door de overheid geveilde etherfrequenties. Maar kijk eens naar de KPN-paleizen die overal uit de grond rezen en de riante salarissen voor de top (die toelaat dat iemand 5 miljoen aan opties opstrijkt). Dat is blijkbaar noodzakelijk en marktconform. Maar nu het allemaal minder gaat, mogen degenen die geen invloed konden uitoefenen de offers brengen.
Eurotekens
Tot zover niets nieuws onder de kapitalistische zon, zij het dat de door de vakbondstop getoonde 'werknemerssolidariteit' nu ook bij andere werkgevers de eurotekens voor hun ogen verschijnen. Nu de economische neergang dreigend wordt, willen alle werkgevers hun financiële belangen veiligstellen en hopen ze deze crisis te overleven door het verlagen van de loonkosten. Maar het is gevaarlijk om, in een periode waarin de export dagelijks verder terugloopt, de binnenlandse consument zijn koopkracht te ontnemen. Het zal de neerwaartse spiraal slechts versterken, want de wetten van het kapitalistische systeem zijn onverbiddelijk en blijken opnieuw tot een onoplosbare crisis (en oorlogen) te leiden. De reformistische vakbonden zullen in de praktijk steeds meer in het nauw worden gedreven zolang zij proberen de klassentegenstellingen te verdoezelen.
Wat wel redelijk is
Het verzet van de antiglobalisten is redelijk. Het verzet tegen de oorlog is redelijk. De pogingen om de vakbeweging strijdbaarder te maken zijn redelijk. Deze bewegingen zijn gebaseerd op werkelijke solidariteit en echt besef van mensenrechten. Die bewegingen groeien duidelijk in kwantiteit en dus ook bijna onvermijdelijk in kwaliteit. 'Het kapitaal creëert zijn eigen doodgravers' is ook in dat opzicht onvermijdelijk. Het zal de bewustwording verder doen toenemen.
Bewustwording
De kapitalisten werden gedwongen tot sociale toegevingen door het bestaan van een zich uitbreidende socialistische wereld. Maar het kapitalistische systeem is gebaseerd op egoïsme en uitbuiting van het grootste deel van de wereld. Enkele generaties zijn in deze periode opgegroeid en hebben zich binnen deze context 'sociaal' ontwikkeld. De kapitalistische bomen leken tot in de hemel te groeien. En werd het gelijk van het kapitalisme niet bevestigd door de teloorgang van het 'reële socialisme'? De media van het kapitaal blijven inmiddels onverminderd doorgaan het socialisme zwart te maken. Voor het kapitaal bestaat 'het spook van het communisme' nog wel degelijk.
Jongeren willen een betere wereld
Een paar generaties zijn in een politiek en sociaal vacuüm terechtgekomen waarin de klassentegenstelling en dus klassenstrijd schijnbaar niet meer bestonden. De huidige jongeren maken echter een steeds beter onderscheid tussen feiten, fictie en leugens. Zij proberen ondanks, of misschien wel door, alle kapitalistische propaganda te zoeken naar de sociale werkelijkheid. Een groeiend deel beseft steeds meer dat deze kapitalistische wereldordening leidt tot toenemende ongelijkheid, tot oorlogen, tot ecologische vernietiging, tot steeds grotere rampen en ongelijkheid...
Er is bij de huidige generaties een wereld te winnen. Een wereld die voorbijgaat aan de goklustige belangen van aandeelhouders, een wereld die uitgaat van de werkers die de voortbrengers zijn van alle werkelijke waarde. Bij alle werknemers moeten deze inzichten aan kracht winnen om een werkelijk haalbaar tegenwicht te bieden op de hedendaagse aanvallen op hun loon en arbeidsomstandigheden.
