Turkije: Crisis in de buitenlandse politiek

Door E.M.

Gedurende de afgelopen maand hebben zich in de buitenlandse politiek van Turkije de meest dramatische zaken afgespeeld. In de eerste plaats zijn het initiatief en het strategische belang dat Turkije had in de op handen zijnde aanval op Irak duidelijk afgenomen. Ten tweede heeft Turkije in de affaire Cyprus aanzienlijke stappen achteruitgezet. En als laatste maar zeker niet onbelangrijkste ontwikkeling heeft de Turkse bourgeoisie de blokkade moeten intrekken tegen de vorming van een Europese militaire mobiele legermacht van 60.000 man.

De Turkse bourgeoisie doet al heel lang pogingen om een middel te vinden waarmee zij haar strategische belangrijkheid terug kan krijgen en de aandacht van de imperialisten kan trekken. Dat zou het voor haar mogelijk maken om met de imperialisten te onderhandelen. De terroristische aanslag van 11 september gaf de Turkse bourgeoisie de perfecte mogelijkheid om creatieve strategische voorstellen te doen aan haar imperialistische bondgenoten.

Aanval op Irak

Turkije zou weliswaar voor de imperialisten niet van essentieel belang kunnen zijn in Afghanistan of Centraal-Azië. Maar Irak daarentegen, als buurland van Turkije, biedt een veel betere onderhandelingspositie met de imperialisten. Het is niet alleen onmenselijk, maar het zou ook irrationeel en niet in het belang van Turkije zelf zijn om te helpen bij het binnenvallen van Noord-Irak. Hoe dan ook, de opdracht van de VS was duidelijk, Irak zou aangevallen worden.

Tot nu toe lijkt het alsof de Turkse bourgeoisie juist tegen een aanval op Irak is, maar in werkelijkheid wachten zij ongeduldig, hopend op de eerste bomaanval van de Verenigde Staten vanaf de militaire basis op Incirlik. De heersende gedachtegang is: "Als de aanval toch onafwendbaar is, waarom worden we dan niet één van de aanvallers, en herwinnen ons strategisch belang en delen in een aanzienlijk deel van de oorlogsbuit?" In een periode van tegenslagen bij belangrijke zaken in de buitenlandse politiek zou dit Turkije weer op de goede weg kunnen krijgen. Deze hoop om onmisbaar te worden voor de imperialisten is echter weggevaagd toen in de eerste week van december Ivanov, de Russische minister van Defensie, aankondigde dat Rusland ook bereid is om de VS te helpen in hun strijd tegen Saddam. In Afghanistan was het voor de bourgeoisie in Turkije niet zo erg om van ondergeschikt belang te zijn, het land is ver weg. Maar om met betrekking tot Irak tweede viool te moeten spelen is verschrikkelijk.

Verzet tegen Europese militaire macht opgegeven

Hoewel Turkije geen lid is van de Europese Unie, wil de Turkse bourgeoisie toch deel uitmaken van een aantal 'besluitvormende commissies' van de Europese Snelle Interventiemacht. Om dat doel te bereiken gebruikten zij het Turkse NAVO-lidmaatschap als onderhandelingsmiddel. De Turkse bourgeoisie zou haar veto uitspreken over alle acties die de legermacht in samenwerking met de NAVO wil uitvoeren, tenzij Turkije geaccepteerd zou worden als een van de beleidsmakers.

Dit verzet van Turkije was ook in overeenstemming met de eisen van de VS, die de Europese legermacht in de wereldhiërarchie van militaire machten liever onder de NAVO willen positioneren dan als concurrent. Dit conflict werd uiteindelijk begin deze maand opgelost toen de VS en de EU tot overeenstemming kwamen en de superioriteit van de VS werd geaccepteerd. Turkije had zich in dit conflict enorm afhankelijk van de VS opgesteld, maar de VS hebben Turkije in het geheel niet opgenomen in hun plannen.

Het was de VS die een voorstel deed aan de EU met betrekking tot de snelle interventiemacht. In dit voorstel werd Turkije zelfs geen 'besluitvormende positie' gegeven in het kader van militaire operaties die uitgevoerd zouden worden in zijn buurlanden. Het enige privilege dat Turkije in dit voorstel heeft gekregen was dat Turkije mocht deelnemen aan de besluitvorming tijdens de operaties. Met andere woorden: Turkije heeft geen recht van spreken binnen de NAVO en de interventiemacht bij het organiseren van een aanval op Irak maar mag een paar officieren de oorlog in sturen.

Uiteindelijk heeft het Turkse ministerie van Buitenlandse Zaken twee weken geleden aangekondigd dat Turkije heeft besloten om al haar eisen in het Interventiemacht-proces in te trekken, zogezegd om alle obstakels weg te nemen op weg naar het EU-lidmaatschap.

Compromis in Cyprus

Cyprus is altijd één van de meest prikkelende aangelegenheden geweest in de buitenlandse politiek van Turkije. De belangrijkste ontwikkeling die gedurende de laatste weken heeft plaatsgevonden was dat de Turkse diplomatie heeft besloten om nooit meer de eisen te verwoorden voor er sprake is van "een federatie van twee maatschappijen" en "internationale erkenning voor de Turkse Republiek van Noord-Cyprus". De belangrijkste reden voor de terugtrekking van Turkije was het dreigement van de EU om de besprekingen met Turkije over lidmaatschap te beëindigen.

Doordat Cyprus een bevoorrechte kandidaat is geworden voor de Europese Unie heeft de EU bereikt dat zij een van de meest invloedrijke partijen in de affaire Cyprus is geworden. Als een andere mogelijke basis voor het imperialisme in het oosten van het Middellandse Zee-gebied is Cyprus van cruciaal belang voor beide grote imperialistische machten: de VS en de EU. Als de EU zich daarin niet zou mengen dan zouden de belangrijkste spelers op het eiland Engeland en de VS zijn.

In deze aangelegenheid heeft de Turkse bourgeoisie haar eisen teruggebracht tot twee, die beiden te maken hebben met de acceptatie van Turkije in de (EU) en de EU:

  1. De veiligheid van Turkije in het oostelijke deel van de Middellandse Zee moet gegarandeerd worden.
  2. Naleving van de overeenkomst uit 1960 waarin staat dat "Cyprus niet kan worden toegelaten tot een internationale organisatie waarvan Griekenland en Turkije geen lid zijn."

De communistische opvatting over de kwestie Cyprus

Alle huidige factoren die de onafhankelijkheid en de integriteit van Cyprus bedreigen zijn het resultaat van imperialistische plannen. De fascistische staatsgreep in 1974 en de daarop volgende inmenging van Turkije waren beide onderdeel van een en hetzelfde imperialistische plan, dat tot op de dag van vandaag wordt voortgezet.

De Communistische Partij van Turkije gelooft dat voor een 'verenigd en socialistisch Cyprus' een aantal essentiële dingen moeten gebeuren:

  1. Alle buitenlandse militaire eenheden moeten het land onmiddellijk en tegelijkertijd verlaten, inclusief de zogenaamde 'vredestroepen' van de Verenigde Naties .
  2. De militaire bases van Groot-Brittannië, die feitelijk gebruikt worden voor de militaire operaties van de VS in de regio, moeten onmiddellijk worden gesloten.
  3. Migratie vanuit Turkije moet onmiddellijk worden stopgezet.
  4. De besprekingen over lidmaatschap met de imperialistische EU moeten onmiddellijk worden beëindigd en alle overeenkomsten die tot nu toe ondertekend zijn moeten worden vernietigd.
  5. Iedereen die aanspraak maakt op of praat over de mogelijkheid dat een deel van of het gehele eiland geannexeerd zou moeten worden maakt 'oorlogspropaganda'. Of dit nu in Griekenland of in Turkije is, dergelijke partijen moeten direct berecht worden.
  6. Alle anti-imperialistische krachten die strijden voor een onafhankelijk en verenigd Cyprus zouden systematisch en georganiseerd samen moeten komen, vanuit een coördinatiecentrum, met de bedoeling deze eisen verder te ontwikkelen en langere termijndoelen te maken. (vertaling J.Bernaven)