Werkloosheidsbarometer

Vanaf midden november 2001 houdt Manifest de golf van (massa)ontslagen in Nederland en elders op de wereld, voor zover de media daarover berichten, bij. We tellen het totale banenverlies, niet het veel grotere aantal mensen dat 'afvloeide'.

De aanval op de werknemers gaat ook gepaard met 'natuurlijk verloop', korter en flexibel werken en andere manieren om (tijdelijk) op een goedkope manier van personeel af te komen. Inmiddels loopt de werkdruk voor de overblijvers steeds verder op. De ondernemers trachten daarnaast de winstgevendheid te vergroten door steeds meer directe en indirecte aanvallen op de portemonnee en de openbare voorzieningen. Vorig jaar, volgens de EU, was er sprake van een nominale loonstijging in Nederland van 5,0 procent en een inflatie van 5,2 procent. Dat betekent dat de gewone lonen fors onder dat niveau lagen, terwijl een hoge inflatie ook negatiever uitpakt naar gelang iemand minder inkomen heeft. Er was dus sprake van een behoorlijke koopkrachtverlaging.

Volgens het Centraal Planbureau (CPB) zal de werkgelegenheid nog iets aantrekken (0,25% in 2002 en 0,5% in 2003). Maar de werkloosheid zal volgens het CPB dit jaar stijgen met bijna 50.000 personen tot 295.000 en in 2003 tot 345.000, in totaal dus 100.000. De werkloosheid stijgt in niet geringe mate doordat bedrijven in toenemende mate mensen ontslaan. Omdat de arbeidsmarkt tot voor kort krap was, reageren ze vrij laat op de economische crisis van 2001 en 2002. De werkgelegenheidsprognoses van het CPB geven een vertekend beeld, omdat collectieve sector en marktsector bij elkaar zijn opgeteld. De overheid is echter druk bezig om personele achterstanden, door de jarenlange bezuinigingsronden, in te halen, vooral in de zorg. De banengroei in de collectieve sector ontneemt het zicht op de afbraak van werkgelegenheid in de particuliere sector.

In Zwolle gaat een fabriek dicht. Het verhaal van Philips Terneuzen zit nog vers in het geheugen. Ook daar hadden bonden en OR, net als nu bij Wärtsilä, een alternatief plan, maar daar willen de aandeelhouders meestal niets van weten. Die volgen liever de weg van de minste weerstand en dat is verplaatsen van de productie. Er verdwijnen weer banen bij Philips, nu in Stadskanaal (145) en Hoogeveen (185). De bedrijven profiteerden jarenlang van de arbeidsproductiviteit en infrastructuur en laten nu de werkgelegeheid, die ze eerst gebruikten om zo goedkoop mogelijke vestigingsvoorwaarden te bedingen, met het grootste gemak vallen. Philips wil een belangrijk deel van de productie van halfgeleiders naar het Verre Oosten verplaatsen. Bij Philips Semiconductors in Stadskanaal werkten in 1975 ruim 3.000 mensen, vijf jaar geleden nog 800 en over twee jaar 255. Stadskanaal staat niet op zichzelf. In Hoogeveen verdwijnt binnenkort de hele productie naar Polen. Van de 1050 mensen die er in 1997 nog werkten, zijn er straks 233 over.

Internationaal is de inkrimping van de arbeidsmarkt ook nog in volle omvang gaande, zoals uit het staatje overduidelijk blijkt. In Spanje stijgt de werkloosheid weer voor het eerst in vijf jaar (12,96%). De werkloosheid in Zwitserland liep verder op (2,6%).

Nederland: