Werkloosheidsbarometer

Door Wil van der Klift

De aanval op de werknemers gaat ook gepaard met 'natuurlijk verloop', korter en flexibel werken en andere manieren om (tijdelijk) op een goedkope manier van personeel af te komen. Inmiddels loopt de werkdruk voor de overblijvers steeds verder op. De ondernemers trachten daarnaast de winstgevendheid te vergroten door steeds meer directe en indirecte aanvallen op de portemonnee en de openbare voorzieningen. En dat is al goed merkbaar. Vorig jaar daalde de hoogte van de consumptieve kredieten met bijna 1 miljard euro. De Nederlandse bevolking begint voorzichtiger te worden met het doen van dure uitgaven op de pof. Intussen had het geleende bedrag voor consumptieve uitgaven vorig jaar (exclusief hypotheekschulden, die in 2001 stegen met 33 miljard euro tot 318 miljard euro, een gemiddelde schuld per woning van 106.000 euro) nog altijd de reusachtige omvang van 9,7 miljard euro. En, alhoewel de omvang ervan ook hier daalde, stonden de Nederlanders voor 5,3 miljard gulden rood. De totale uitstaande schuld bedroeg eind 2001 bijna 16 miljard euro. Dat is al met al toch 737 miljoen euro meer dan eind 2000. Deze cijfers maken heel duidelijk dat er in ons land maar weinig hoeft te gebeuren of er treden grote politieke en maatschappelijke problemen op.

De totale binnenlandse consumptie in Nederland nam in 2001 toe met 1,8 procent, een halvering ten opzichte van het vorige jaar en het laagste sinds 1995. Er zijn weinig argumenten aanwezig om te veronderstellen dat deze tendens zich binnenkort zal wijzigen. Aangezien ook de export stagneert (en gezien de internationale situatie ook niet snel zal stijgen), heeft deze ontwikkeling op zijn beurt weer ernstige negatieve gevolgen voor de economische situatie in ons land. Alhoewel de bedrijven het niet willen, wordt de overproductie hierdoor vergroot. Een kapitalistische methode om dit soort crisisverschijnselen het hoofd te bieden is verminderen van de arbeidskosten. En daarmee is de cirkel weer rond: er zullen nog veel meer ontslagen volgen en de loonkosten zullen dalen. Waar zo iets in armere delen van de wereld toe leidt werd recent weer duidelijk tijdens de internationale conferentie in Scheveningen over kinderarbeid. Naar schatting zijn er wereldwijd zo'n 250 miljoen kinderen onder de 15 jaar die op straat, in werkplaatsen en plantages, en dan meestal als slaafjes van westerse ondernemingen, geld voor henzelf en hun families moeten verdienen.

In Zwolle gaat een fabriek dicht. Als troostprijs blijven er 210 banen behouden in de serviceverlening en verkoop. Er wordt verder een nieuwe fabriek geopend, waarin Wärtsilä niet deelneemt en waar maar 65 mensen aan de slag kunnen. Wärtsilä heeft slechts gegarandeerd om drie jaar bij de nieuwe fabriek af te nemen. Voor 370 mensen wordt ontslag aangevraagd. Wat het effect van deze noodmaatregel is op het aantal arbeidsplaatsen in de regio is niet duidelijk, maar verkoop en servicepunten hebben niet zo'n grote spin-off als een fabriek met honderden werknemers.

Het staalprotectiebesluit van Bush zal voorlopig enige duizenden arbeidsplaatsen in de Amerikaanse staalindustrie beschermen. De vraag is hoeveel arbeidsplaatsen zullen verdwijnen door deze politieke maatregel. Sommige berekeningen gaan uit van een verlies elders van $ 4 miljard en bijna75.000 banen. De wereldwijde economische crisis leidt tot steeds meer en steeds zichtbaarder verschillen van mening tussen de verschillende handelsblokken. Het aantal economische conflicten (handelsoorlogen) neemt schrikbarend toe.

Internationaal is de inkrimping van de arbeidsmarkt ook nog in volle omvang gaande, zoals uit het staatje overduidelijk blijkt. In Spanje stijgt de werkloosheid weer voor het eerst in vijf jaar (12,96%). De werkloosheid in Zwitserland liep verder op (2,6%). In de VS is het percentage werklozen nu 5,5 procent. Zo'n 80 procent van het nationale inkomen in de VS wordt verdiend in de dienstensector. De Duitse economie bevindt zich officieel in recessie. De groei van de Duitse economie was in het vierde kwartaal negatief. Het bruto binnenlands product (bbp) daalde met 0,3% ten opzichte van de voorgaande drie maanden. Aangezien ook in het derde kwartaal sprake was van een daling van het bbp - met een herziene 0,2% - is de Duitse economie nu officieel in recessie.

Het aantal werklozen in Japan is in januari met 230.000 gestegen. Dat is de grootste daling in vier maanden. In totaal zijn er in Japan 3,55 miljoen werklozen. Door de hoge graad van werkloosheid raken ontslagen werknemers gedemotiveerd om een nieuwe baan te zoeken. Intussen staan er bij grote bedrijven als Hitachi en Misawa Homes nog meer banen op de tocht. Intussen spreken Japanners hun spaartegoeden aan om hun levensstandaard te handhaven.

Het aantal werklozen in Frankrijk is in januari met 5.000 gestegen tot 2,41 miljoen. Daarmee komt de werkloosheid in de derde economie van Europa uit op het hoogste punt van de afgelopen vijftien maanden. Het werkloosheidspercentage kwam net als bij de vorige meting uit op 9%. Als gevolg van de economische krimp van het vorige kwartaal zijn de Franse ondernemers gaan snijden in de kosten. 'Op een paar uitzonderingen na, worden bij onze Franse vestigingen vertrekkende mensen niet langer vervangen', zei bestuursvoorzitter Paul Hermelin van automatiseringsbedrijf Cap Gemini tegen persbureau Bloomberg. In het vierde kwartaal kromp de Franse economie met 0,1%, de eerste economische achteruitgang in vijf jaar. De als gevolg van de recessie in de Verenigde Staten en Duitsland afgenomen export is de hoofdschuldige van deze ontwikkeling.