Fortuyn breekijzer Poldermodel?

Kaalslag in Polderland?

Door Wil van der Klift

Door alle mediageweld lijkt het er soms op dat we Paars moeten verdedigen tegen het ultrarechtse Fortuyn-geluid. Laat er geen misverstand over bestaan: de grote meerderheid van de Nederlandse bevolking is beter af zonder Paars en zonder Fortuyn. Alleen de 'calculerende individualistische burger' zal er ten koste van de anderen, in eigen land en elders op de wereld, in het nieuwe Wilde Westen op vooruitgaan. De solidariteit zal nog verder en sneller worden afgebroken dan onder Paars al het geval is.

Binnen de VVD is een wilde richtingenstrijd aan de gang. Wordt het een ruk naar nog meer rechts of houden we het 'beschaafd rechts'? Gaan we de toer van Wiegel, Bolkestein en Kamp (Kamp vindt dat VVD en Fortuyn op één lijn zitten over vreemdelingenzaken en asielbeleid) op, met snelle stappen naar een nog beter ondernemersklimaat, waar het recht van de sterkste geldt of proberen we het consensusmodel nog enige tijd overeind te houden? Alhoewel minder zichtbaar vindt die strijd ook binnen de PvdA plaats. Daar ontpopt met name minister Vermeend zich steeds meer als een rechtse straatvechter. De held van de loonmatiging gaat het nu proberen bij een groep mensen die zich niet kunnen verdedigen: de mensen met een bijstandsuitkering. Zijn aanval op de bijzondere bijstand gaat zelfs de FNV te ver; die spreekt heel terecht van asociaal beleid. Het gaat dan ook om een regelrechte verslechtering voor een groot aantal bijstandsgerechtigden in veel gemeenten. Is Vermeend, die door Fortuyn gewaardeerd wordt, bezig de bijstand op te schonen alvorens Fortuyn de WAO feitelijk afschaft en bijna iedereen in de bijstand stuurt?

Op de website van de FNV staan de nadelen van polarisatie keurig op een rij. Uitvoerig staat er vermeld wat de voordelen zijn van het overlegmodel. Die zijn niet gering en het model was ook tamelijk succesvol, vanuit deze optiek bezien. Weinig stakingsdagen, een grote mate van 'klassenvrede', kortom een voorbeeld voor veel andere kapitalistische landen. Het laatste staaltje is de gezamenlijke aanval op de WAO, die wordt verkocht als stap voorwaarts. De vakbeweging ging akkoord met een uitkering van zo'n 72 procent van het gemiddelde loon in de laatste drie jaar. Waarom staan die voordelen dan plotseling toch allemaal op de tocht?

Het mediacircus

De Italianen hebben nu al genoeg van de rechtse politiek van Berlusconi. Deze demonstratie brengt 2 tot 3 miljoen Italianen op de been.

De media zijn de laatste jaren in zeer rap tempo gecommercialiseerd. Alleen de kijkcijfers gelden nog. In medialand gelden waarden en normen nauwelijks nog. Opvoedende taken zijn min of meer taboe. Wiens brood men eet... De nieuwe journalist moet scoren, voor zijn baas, maar ook voor zichzelf. Met Fortuyn kan dat weer even. Er is een heus mediaspektakel aan de gang: lijsttrekkersdebatten als volksvermaak. Hoe zeg ik het, wordt belangrijker dan wat er wordt gezegd, politiek als een wervelende Amerikaanse show. Het resultaat daarvan kennen we en heet Bush. Deze aanpak maakt de weg vrij voor het meest meedogenloze deel van het kapitaal. De arbeidskosten stegen in de EU de afgelopen periode minder (3,6 naar 3,1%), het gevolg van de verhevigde aanvallen van het kapitaal: massaontslag en loonsverlagingen. En waar namen de arbeidskosten het minste toe (1,7%)? In het Italië van Berlusconi, geheel volgens het model-Mussolini, want hoe lager de arbeidskosten, hoe hoger de uitbuiting. In het derde kwartaal van 2001 was Nederland nog koploper met een arbeidskostenstijging van 5 procent, veel te hoog volgens het gezamenlijke koor van ondernemers. Is de promotie van Fortuyn nu toeval of niet? Is het nu vanwege zijn optreden of vanwege zijn opvattingen, die dicht tegen die van De Winter, Hayder en Berlusconi aanhangen?Of is het zo dat in bepaalde kapitaalskringen handig gebruik wordt gemaakt van de man om een snelle ruk naar rechts in Nederland te kunnen bewerkstelligen? Het lijkt er inmiddels overigens wel op dat de geest van Fortuyn maar moeilijk terug in de fles te krijgen is.

De NCPN staat op het standpunt dat - de al of niet bewust begonnen - operatie Fortuyn, volgens de lieden die in dit land, geheel ondemocratisch en onzichtbaar in achterkamers, veel groter dan Het Torentje, echt de dienst uitmaken in ieder geval moet leiden tot verzwakking van de PvdA en verrechtsing van de VVD en daarmee tot verdere uitholling van het huidige poldermodel. Dat de kleintjes GroenLinks en D66 dan in verkiezingsdebatten af en toe mogen scoren, kan geen kwaad. De echte vraag lijkt echter nog te zijn of dat model echt tot ontploffing moet worden gebracht of dat men het stelsel nog intact laat en genoegen neemt met nog meer toezeggingen van De Waal en Melkert. Er staan in de VVD en de PvdA in ieder geval genoeg lieden klaar die bereid zijn om de kapitaalsbelangen nog beter te dienen dan nu al het geval is.

Maar wat er ook uit de bus komt: de polarisatie in dit land gaat verder toenemen. De klassenstrijd is terug op de agenda.