Werkloosheidsbarometer

Door Wil van der Klift

De ondernemers trachten de winstgevendheid ook te vergroten door steeds meer directe en indirecte aanvallen op de portemonnee en de openbare voorzieningen. Soms gaat dat voluit openbaar en onmiddellijk, maar het gaat ook vaak sluipend en min of meer verborgen. Staatssecretaris Hoogervorst, bijvoorbeeld, beweert bij hoog en bij laag dat de pensioenen dit jaar niet zijn gedaald. Maar volgens de Nederlandse Bond voor Pensioenbelangen worden 2,6 miljoen gepensioneerden, weduwen en 'slapers' jaarlijks getroffen door koopkrachtverlies. Voor dit jaar becijferde de bond een verhoging van de pensioenen tussen 1,7 en 2,5 procent, ver onder het inflatieniveau. Overigens wel precies een verhoging die de werkgevers zich ook wensen bij de CAO-onderhandelingen.

J. Schraven, voorzitter van de werkgeversvereniging VNO-NCW, zei twee weken geleden dat de vakbonden hun looneisen moeten halveren. Ook willen de werkgevers minder WW-premie betalen. Voor zijn aanval op de lonen beriep hij zich op te hoge loonkosten in Nederland t.o.v. concurrenten in andere Europese landen. Hij voerde vertrouwelijke cijfers aan van het Centraal Planbureau (CPB), waaruit zou blijken dat de komende twee jaar 100.000 extra werklozen zijn te verwachten. Alhoewel volgens recente berekeningen tussen december en februari er slechts sprake was van een lichte groei (6.000) ten opzichte van de maanden november 2001 tot en met januari 2002, worden de geluiden die een toename van de werkloosheid voorspellen steeds krachtiger. Zo sprak Wellink, president van de Nederlandsche Bank over het "haperen van de banenmotor in 2002". Hij wijst dan vooral naar het Midden- en Kleinbedrijf, dat een belangrijke bron van nieuwe banen was. De teruglopende economie treft vooral banen in de marktsector. Geheel tegen de visie van Fortuyn in, is het met name de publieke sector die zorgt voor de banengroei.

De Nederlandse export stagneert. De waarde van de uitvoer daalde in januari zeven procent tot bijna zeventien miljard euro.

Het aantal winstwaarschuwingen van Nederlandse beursgenoteerde bedrijven is in het vierde kwartaal van 2001 spectaculair gestegen. Dertien van de 41 waarschuwingen kwamen uit de sector informatietechnologie. Het aantal faillissementen in de ICT-sector bereikte een recordniveau. De informatie- en communicatiesector in Nederland wordt drastisch gesaneerd. Het aantal faillissementen in de ICT-sector is in 2001 met 132 procent gestegen ten opzichte van een jaar eerder. In totaal gingen 430 ondernemingen in 2001 over de kop, tegen 185 in 2000. Het oude record uit 1993 bedroeg 206 faillissementen. Voor het jaar 2002 wordt geen herstel verwacht, in tegendeel. In de eerste drie maanden van dit jaar is het aantal faillissementen al een derde hoger dan vorig jaar. Als deze ontwikkeling doorzet zullen dit jaar 600 ICT-bedrijven bankroet gaan! Intussen nam het aantal startende ICT-bedrijven met 50 procent af. Van tweeduizend in 2000, tot duizend in 2001. Hoeveel banen hierbij verloren gingen is niet bekendgemaakt. Wel is bekend dat er de afgelopen periode zo'n 33.000 'investment bankers' op straat zijn gezet. Marktvorsers verwachten echter een volgende ontslaggolf. Minder opvallend voltrekt zich het krimpen van de markt in de uitzendbranche. In januari en februari is de markt gekrompen met 15 tot 20 procent. Volgens directeur Michele van Hemele van Solvus, de Belgische eigenaar van Content,zal de markt in 2002 met 15 procent dalen. In Nederland is nu 4,5 procent van de beroepsbevolking uitzendkracht, het hoogste percentage van Europa.

Vorige keer maakten we melding van een extra ontslagronde bij de Australische luchtvaartmaatschappij Ansett. Een onderzoek op het internet toont dat 16.000 mensen op straat zijn gezet. Een internetbureau tracht nu zoveel mogelijk mensen te bemiddelen. Bij dat bemiddelingsbureau hebben zich inmiddels al 9.500 mensen ingeschreven, allen al enige tijd op zoek naar een andere baan. Op 11 maart jl. vloog de maatschappij voor het laatst. Het totaal aantal werklozen stijgt daarmee dus nog. Net als in België, bij Sabena, zijn er kapers op de kust die delen van de failliete boedel tegen spotprijzen, willen overnemen. Luchtvaartondernemer Virgin Blue wil een aantal elementen van Ansett overnemen en wellicht ook 1.000 werknemers. Een druppel op een gloeiende plaat. De ondergang van Sabena toont nog iets anders. De ondergang van de luchtvaartmaatschappij leidde tot een verlies van 17.000 banen. Bij Sabena zelf 6.700, maar elders dus nog veel meer (10.300). De 'spin-off' van zulke faillissementen is enorm.

Internationaal is de inkrimping van de arbeidsmarkt nog niet ten einde. In sommige kringen van economen en analisten wordt gesproken over matig herstel van de economie in de VS en de EU. Vooralsnog kromp de economie in de Eurozone nog met 0,1 procent in het vierde kwartaal van 2001. De totale krimp over het jaar 2001 kwam daardoor uit op 0,6 procent. De investeringen namen in het vierde kwartaal van 2001 af met 0,8 procent. De huishoudelijke bestedingen namen in die periode maar met 0,1 procent toe. Als de consumptie niet méér toeneemt in het eerste kwartaal, dan zakt het groeicijfer in en wordt het duidelijk dat er sprake is van een binnenlands bestedingsprobleem. Veel Amerikaanse topmanagers betwijfelen of het optimisme van Greenspan en veel Amerikaanse economen wel terecht is. Zij verwachten dat de VS door een 'double dip'-recessie gaat: krimp, licht herstel en nog een keer krimp, waarschijnlijk in het tweede of derde kwartaal. Een deel van de herstelverwachtingen voor de Europese economie is gebaseerd op een opleving van de economie in de VS. Als die uitblijft zakt ook de Europese economie verder in, met als gevolg verdere afbraak van de werkgelegenheid en uitholling van het inkomen. Inmiddels is het wachten op het definitieve einde van het Duitse bouwconcern Holzmann. Dan komen 24.000 werknemers op straat te staan, waarvan 10.000 in Duitsland. Door het lopende faillissement worden naar schatting 2.000 kleine en middelgrote ondernemingen geraakt, waardoor naar schatting nog eens 10.000 banen op de tocht staan. Ook het Britse Marconi, dat eerder al 13.000 mensen ontsloeg, hangt aan een zijden draadje. Bij Marconi, het Canadese Nortel, het Amerikaanse Lucent Technologies, het Franse Alcatel en het Zweedse Ericsson gingen inmiddels al 150.000 banen verloren. De teloorgang van Anderson laat op zich wachten.