|
Vanaf midden november 2001 hield Manifest de golf van (massa)ontslagen in Nederland, en elders op de wereld bij. De omvang van de ontslaggolf neemt nog steeds toe. Achter deze cijfers gaat een economische crisis schuil die zich steeds verder verdiept. De komende periode leggen we de nadruk meer op die crisis en de gevolgen voor het loon, terwijl we ook de werkloosheidsgroei, nu zoveel mogelijk per bedrijfstak, zullen blijven volgen. Werkloosheid is overigens de snelste manier van inkomensachteruitgang, zeker als het gaat om een structurele situatie.
Het sombere internationale macro-economische nieuws stapelde zich begin oktober verder op. In de VS zijn minder banen geschapen dan verwacht, in Europa is de groei van de dienstensector alweer achter de rug en een index van de Oeso - de denktank uit Parijs - duidt eveneens op verslechterende omstandigheden voor de wereldeconomie.
In de eurozone bleek de groei van de dienstensector na 10 maanden ten einde gekomen. Ook het aarzelend herstel van de industrie is alweer voorbij. De sector krimpt zowel in de Verenigde Staten als in de eurozone. De graadmeters waarmee de bedrijvigheid in de verwerkende industrie wordt gemeten, zijn voor zowel de VS als de eurozone vorige maand gedaald onder de 50 punten - de stand die de grens markeert tussen groei en krimp.
Inkoopmanagers gaven aan dat ze minder orders binnenkrijgen en minder mensen in dienst houden. Met name één van de graadmeters, de ISM-barometer, geldt als een goede indicatie voor de algehele gezondheid van de economie. "We zijn nog een eind verwijderd van een dubbele dip voor de hele economie, al zit de industrie daar wel dicht tegenaan", verklaarde de ISM-directeur. Het is de eerste keer in acht maanden dat de Amerikaanse graadmeter weer krimp aangeeft. In juli kwam er plotseling de klad in. Analisten hadden gerekend op voortdurende stabilisatie. Daar zetten de cijfers over september een streep door. Vorige maand groeide de industriële bedrijvigheid weliswaar nog mondjesmaat in Frankrijk en Italië, maar bleken naast Duitse bedrijven ook Nederlandse ondernemingen het steeds moeilijker te krijgen.
Een ander teken van een groeivertraging kwam uit Parijs, waar de Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling (Oeso) een index publiceerde die de mondiale economische activiteit in de komende maanden tracht te voorspellen. Deze index van 'leading indicators' zakte voor zowel de VS als de eurozone. De Oeso gaat de groeiverwachting voor de wereldeconomie in haar nog te verschijnen rapport neerwaarts bijstellen. Met name de ramingen voor Europa die begin dit jaar zijn gemaakt, zullen waarschijnlijk naar beneden worden bijgesteld.
De Europese Commissie heeft de economische groei voor de eurozone voor de derde keer neerwaarts bijgesteld. Een zwakke Amerikaanse economie, tegenvallende autoverkopen en een vertraging in de binnenlandse vraag missen hun invloed op de economische groei niet. Naast het slechte beursklimaat en lagere consumenten- en investeringsuitgaven noemt de commissie nu ook de afkalvende export.
Door de voortwoekerende crisis en de massawerkloosheid die dat tot gevolg heeft, zijn allerlei eerder gedane beloften niet waar te maken. De Duitse bondsregering gaat daarom de werkloosheid nu maar anders berekenen. Dat betekent dat 1,2 mln van de 4 mln mensen die nu nog als werkloos zijn geregistreerd uit de statistieken verdwijnen. Het percentage werklozen zou zakken van 9,5% naar 8,3%, het cijfer dat het Europese bureau voor de statistiek voor Duitsland hanteert. Een 'statistische truc' om een beter figuur te slaan met lagere werkloosheidscijfers, afgekeken van Ruud Lubbers, die zijn beloften ook niet kon waarmaken en daarom de Nederlandse cijfers in zijn voordeel 'opschoonde.'
De Nederlandse industrie heeft in de zomermaanden 3% minder geproduceerd dan in het jaar daarvoor. Het nieuwe cijfer duidt op een hernieuwde terugslag van de toch al zwakke conjunctuur. Het bescheiden herstel uit het eerste kwartaal is weer teloorgegaan. Na correctie voor seizoensinvloeden ligt de productie in de maanden juli en augustus weer 2,2% lager dan in de eerste helft van dit jaar. Vooral in de metaal-, papier- en grafische industrie ging het slechter. Deze sectoren maakten 6,5% minder producten dan in dezelfde periode een jaar eerder. In de in de index zwaar meewegende metaalindustrie is de productiedaling eveneens op 6,5% uitgekomen. De metaalindustrie is goed voor ongeveer eenderde van de totale productie. In een aantal sectoren ging het iets beter dan een jaar eerder. De nieuwe cijfers over de industriële productie vormen op zijn minst een bevestiging van de breed levende verwachting dat het economisch herstel in Nederland minder snel komt dan eerder dit jaar werd aangenomen. De industriële productie draagt ongeveer een kwart bij aan het bruto binnenlands product van Nederland. De cijfers over juli en augustus duiden op een krimp van dat deel van het bbp. Het is onwaarschijnlijk dat de dienstensector die krimp kan compenseren. Op 14 november publiceert het CBS de eerste schatting van het bbp in het derde kwartaal van dit jaar.
In het derde kwartaal van dit jaar zijn 1702 faillissementen uitgesproken en ook het aantal schuldsaneringen stijgt onrustbarend. Nog nooit zijn zoveel faillissementen uitgesproken. Aan het eind van dit jaar zullen er waarschijnlijk circa 7.000 bedrijven bankroet zijn en 9.000 een zakelijke schuldsanering aan de broek hebben. Bij een kwart van de schuldsaneringen gaat het om eenmansbedrijfjes. In 2000 en 2001 startten er 140.000 bedrijfjes. Zij zagen hun kans door het wegvallen van de vestigingswetgeving. Maar die starters waren nauwelijks voorbereid op een economie met forse tegenwind. Veel hebben schulden gemaakt in de veronderstelling dat het inkomen wel zou stijgen. Maar de forse prijsstijgingen, mede door de komst van de euro, deden de bankrekening steeds roder kleuren. De schade door faillissementen en schuldsanering voor dit jaar wordt geschat op ongeveer 3 mrd euro. De belastingbetaler draait daar voor een kwart voor op.
Door de aanhoudende economische tegenwind loopt het storm bij de centra voor werk en inkomen. Sinds juli komen er wekelijks 16.000 mensen bij die werk zoeken of een uitkering aanvragen. In de afgelopen drie maanden is het aantal mensen dat zich wekelijks bij een van deze centra heeft laten inschrijven als werkzoekende, gestegen met 18,5% ten opzichte van de eerstehelft van 2002. Iedere week melden zich 16.000 mensen bij een CWI-loket voor een zogeheten werkintake. Tot juli lag dit cijfer nog op 13.500. Van de 16.000 inschrijvers per week vragen er 7.000 een WW-uitkering aan, een stijging van 16%. Tegelijkertijd ziet het CWI dat het aantal mensen dat werk vindt nog steeds op hetzelfde niveau ligt: zo'n 13.000 gemiddeld per week.
Bron: FD, 2/5/7/8/10/11/12-10-2002