Turkije: Erdogan en AKP beleven politieke wittebroodsweken

Erdogan

Door E.M.

Enkele weken na haar grote overwinning bij de verkiezingen op 3 november in Turkije heeft de AKP (Partij voor Rechtvaardigheid en Ontwikkeling) een regering gevormd. Voor Erdogan, de voorzitter van de partij, is het parlement ontoegankelijk door een aantal juridische drempels die bedacht zijn en in stand worden gehouden door het leger. Daarom moest de AKP iemand anders nomineren als premier. Abdullah Gul neemt nu die functie waar en heeft zijn eerste ontmoeting gehad met de president.

Alles wat in deze periode gebeurt moet voor de AKP wel op wittebroodsweken lijken. Iedereen binnen de heersende klasse lijkt gelukkig en optimistisch. Niemand heeft het meer over het "rampenscenario", een term die voor de verkiezingen gebruikt werd om te beschrijven wat de opkomst van de AKP als absolute macht zou betekenen. Op het moment dat de jonge, indrukwekkende economen van de AKP, met verfijnde manieren, naar voren komen en beloven dat het AKP trouw zal zijn aan de IMF-programma's, lijken de zorgen van de kapitalistische wereld te verdwijnen. Terwijl de hoop van het financieringskapitaal is opgeleefd, reageert ook de effectenbeurs door enorme stijgingen en daalt de rentevoet. Zowel Europa als de Verenigde Staten vertellen hoe oprecht blij ze zijn dat de nieuwe regering van Turkije is geformeerd. Ze verklaren dat zij er alle vertrouwen in hebben dat de nieuwe regering, net als de vorige, de door hen (EU en VS) uitgestippelde wegen zal bewandelen, met één verschil: deze regering is krachtiger dan de vorige. Aan de ene kant behandelen columnisten in de media Erdogan als een kind, door hem talloze adviezen te geven. Tegelijkertijd juichen zij uit volle borst voor de nieuwe regering. De CHP (Republikeinse Volks Partij), de andere partij in het parlement, beweert dat zij geen oppositie zal voeren maar eerder als partner beschouwd moet worden. Wat een gelukkig begin, wat een sterke gelijkenis met wittebroodsweken! En wat is het fantastisch om te zien dat iedere keer als er een nieuwe regering verschijnt, de leden daarvan heel snel gaan geloven dat zij onmisbaar zijn voor de heersende klasse...

Krachten die de wittebroodsweken kunnen beëindigen

Er liggen twee krachten op de loer die deze warme ontvangst voor de AKP kunnen veranderen in een nachtmerrie. De ene is de werkende klasse, die voornamelijk op de AKP gestemd heeft om zo die partijen te straffen en schade toe te brengen die de IMF-wetten hebben aangenomen en de misère hebben veroorzaakt waar het Turkse volk nu in moet leven. Het is vrijwel zeker dat als de oorlog tegen Irak uitbreekt dit een catastrofe zal zijn voor de Turkse economie. Maar hoe dan ook, of de oorlog tegen Irak nou gevoerd wordt of niet, de volgende economische crisis kan niet lang uitblijven, gezien het feit dat ondanks alles wat er gedaan is om de crisis te bezweren, Turkije nog steeds geen stabiel bankwezen heeft. Je hebt niet veel inzicht nodig om de conclusie te trekken dat deze regering vroegtijdig zal vertrekken en dat de wittebroodsweken ruim voor die tijd al voorbij zullen zijn.

De tweede kracht is het leger, die wacht tot het moment dat het van zich kan laten horen. Het geniet nog het vertrouwen en respect van de Turkse bevolking. Maar als het zich nu tegen de AKP zou uitspreken, loopt het een risico dat de bevolking haar vertrouwen verliest, omdat de bevolking, vrijwillig of niet, op de AKP gestemd heeft. De opschudding binnen het leger over de regering van de AKP wordt gevoeld en blijft niet geheel zonder resultaat. Het heeft bijvoorbeeld Erdogan al voor de verkiezingeneen juridische ban opgelegd en als de AKP iets verkeerd doet, en de steun van de EU en de VS verliest, zal het niet moeilijk zijn voor het leger om binnen de AKP een crisis te veroorzaken door onder meer daar gebruik van te maken.

Spanning tussen het leger en het fundamentalisme

De spanning tussen het leger en het fundamentalisme stamt in Turkije uit 1997. Toen besloot het leger dat de fascisten en de fundamentalisten te sterke krachten waren geworden voor de posities die hen waren toebedeeld. De reden om hen tot dan toe te steunen was om het communisme te elimineren en de Koerdische beweging te onderdrukken. Het was absoluut niet de bedoeling om hen zo sterk te laten worden dat zij de politieke macht zouden kunnen veroveren en zo hun onredelijkheid op zouden kunnen leggen aan de bourgeoisie. In dat opzicht is er sprake van een typisch kapitalistisch 'herstel', zoals beschreven door Marx over de periode 1815 tot 1830 in Frankrijk, en is het vergelijkbaar met de daden van de VS in Afghanistan.

Het is heel onrealistisch om te hopen dat de AKP juist omdat het een islamitische partij is, tegen het IMF zal zijn of tegen Europa of de oorlog. Het belangrijkste motief van de AKP is 'angst' voor het leger, en de enige krachten die haar daartegen kunnen beschermen zijn de EU en de VS. Ironisch genoeg zal het opvolgen van het beleid van de EU en de VS ertoe leiden dat de AKP de steun van de bevolking zal verliezen.

Deze verkiezingen markeerden slechts de start van een grote communistische campagne in Turkije. Het was voor het eerst sinds 80 jaar dat een partij met de naam 'communistisch' in Turkije mee kon doen aan de verkiezingen. Er is dan ook een enorme campagne gevoerd. Hoe dan ook, het lijkt erop dat de campagne nog lang niet afgelopen is. Zeker gezien het feit dat de wittebroodsweken voor de AKP binnenkort voorbij zullen zijn. De hoop van de mensen die op de AKP gestemd hebben zal opnieuw vermorzeld worden en de (nieuwe) crisisdagen zullen binnenkort aanbreken. De verkiezingen op 3 november waren slechts het begin van een grotere campagne.

Vertaling J. Bernaven