Imperalisme in het Midden-Oosten

Deel drie van de bijdrage van Harpal Brar aan de conferentie van de NCPN op zondag 17 november 2002 in Amsterdam. Het boek van Harpal (in het Engels) is verkrijgbaar voor 22.00 euro op het kantoor van de nCPN. Deze bijdrage is als brochure te bestellen voor 1.00 euro plus verzendkosten.

Wie de economie en de politiek van het Midden-Oosten vanaf het begin van de 20e eeuw wil begrijpen, hoeft enkel de spelling, de uitspraak, het belang en de betekenis van het woord 'olie' te leren.

Iran en de omverwerping van Mossadeq

Na de val van de Mossadeq-regering van Iran (waarvan de strijdlust eerst was aangemoedigd door Henry Grady, de Amerikaanse ambassadeur in Teheran, en die vervolgens in augustus 1954 omvergeworpen was door een door de CIA veroorzaakte coup) maakten de VS, uitgaande van de positie van een nieuwe dominante macht in Iran, een nieuwe verdeling van de Iraanse olie-industrie. Hoewel de Iraanse olie voornamelijk genationaliseerd bleef, kregen de oliemaatschappijen door hun monopolie op de markten feitelijk de controle over de olieproductie in Iran. Bij de nieuwe verdeling kregen de 'Zeven Zusters' en de Fransen een deel. De vijf Amerikaanse zusters kregen 40 procent (elk 8 procent), de Britten 54 procent (40 procent voor BP en 14 procent voor Shell) en het Franse CFP kreeg 6 procent.

Suez en de opkomst van de VS als dominante macht in het Midden-Oosten

Er was enkel de Anglo-Franse-Israëlische Suezramp voor nodig, twee jaar later, om Amerika de alleenheersende imperialistische macht in het Midden-Oosten te laten worden. In deze oorlog werd gevochten om olie. Het verkeer in het kanaal bestond voor tweederde uit olietransport en de nationalisatie ervan door het Egyptische regime van Gamal Abdul Nasser veroorzaakte paniek in de kringen van de Anglo-Franse imperialisten. "Vanaf het moment in 1911 dat Churchill de Navy liet overschakelen op olie", schreef Hugh Thomas "lijken Britse politici, als het over hun olievoorraden ging, een gevoel te hebben gehad vergelijkbaar met de angst voor castratie." (Suez Affair, Londen, 1970, p.32).

Het Anglo-Franse imperialisme had echter niet gerekend op zowel het verzet van de Egyptische en Arabische massa's als ook de tegenstand van de VS. Terwijl de Egyptenaren schepen tot zinken brachten in het kanaal en het onbevaarbaar maakten voor civiele en militaire schepen, waren er in de grote steden van het Midden-Oosten enorme anti-imperialistische demonstraties aan de gang.

De Amerikanen dwongen de Anglo-Franse invasiekrachten door meer en minder subtiele economische druk tot een vernederende terugtrekking, die de Britse en Franse invloed in gelijke mate verminderde tot dezelfde verhouding als waarmee de Amerikaanse prestige en invloed toenamen. Dit laatste hielp de Amerikaanse oliemaatschappijen enorm bij het verder versterken van hun positie. De terugtrekking van de Britse en Franse invasiemacht uit Suez in 1956 markeerde de vervanging van het Britse door het Amerikaanse imperialisme als belangrijkste kracht in het Midden-Oosten, waarna de eerste alleen nog een rol kon spelen als kleine partner van de laatste.

Zo heeft in de loop van amper drie decennia het Amerikaanse imperialisme zich een dominante positie verworven en de Anglo-Franse imperialisten opzij geduwd. Terwijl in 1939 het Verenigd Koninkrijk nog 60 procent van het Midden-Oosten controleerde en de VS slechts 13 procent bezaten, hadden de VS in 1960 65 procent onder hun controle en het Verenigd Koninkrijk nog maar30 procent.

Imperialisme - de vooravond van de Proletarische Revolutie

In zijn geschriften over imperialisme, bewees Lenin dat imperialisme de tegenstellingen van het kapitalisme tot ongekende schaal intensiveert:

de almacht van het kapitaal en de parasitaire eigenschap ervan, maakt het juk van de monopolies ondraaglijk zwaar, bespoedigt aldus de opstand van het proletariaat tegen het kapitalisme en drijft de werkende klasse als enige overblijvende oplossing naar de proletarische revolutie.
Met de enorme export van kapitaal naar de gekoloniseerde en afhankelijke landen, de uitbreiding van koloniale bezittingen en van 'invloedssferen', is het kapitalisme getransformeerd tot een wereldsysteem van financiële slavernij, plundering en onderdrukking van de overgrote meerderheid van de mensen in de wereld door een handvol 'exceptioneel rijke en machtige staten', en verplicht zo de massa's in de onderdrukte landen tot nationale revolutionaire bevrijdingsoorlogen tegen het imperialisme.
De complete verdeling van de wereld tussen de leidende imperialistische machten, gecombineerd met het feit dat 'ongelijke economische en politieke ontwikkeling' een absolute wet is van het kapitalisme (The United States of Europe-slogan, Lenin), zal leiden tot een strijd over de herverdeling van de wereld steeds als de relatieve kracht van de tegenwerkende partijen een belangrijke verandering ondergaat.
De imperialistische landen die snel vooruitgegaan zijn in hun ontwikkeling, die sterker geworden zijn, vinden dat zij hun 'eerlijk aandeel' op moeten eisen. Uiteindelijk is, omdat zulke zaken onder het kapitalisme niet met vreedzame en beschaafde middelen geregeld worden, oorlog het enige middel tot herverdeling tussen de strijdende machten om de 'verstoorde balans' te herstellen.

Hieruitvolgend zijn oorlogen niet alleen onvermijdelijk onder het imperialisme, maar verzwakken zulke oorlogen het imperialisme, versterken de proletarische revolutionaire en nationale bevrijdingsbewegingen en maken de versmelting van deze laatste twee tot een verenigd revolutionair front tegen het imperialisme mogelijk. Lenin vat bovenstaande conclusies samen in deze algemene conclusie: "Imperialisme is de vooravond van de sociale revolutie van het proletariaat."

De twee imperialistische oorlogen, en de oprispingen hierna, hebben de correctheid van Lenin's thesis die hierboven kort is uiteengezet volledig bewezen. Zoals de Eerste Wereldoorlog de voorbode was van de Oktober Revolutie en de machtige USSR, zo ontwaakte tijdens de Tweede Wereldoorlog het machtige socialistische kamp en een storm van nationale bevrijdingsbewegingen, resulterend in de bevrijding en onafhankelijkheid van imperialistische onderdrukking van tal van landen. Alleen het verraad door de sociaal-democratie en het Chroetsjovistisch revisionisme kunnen het verlies van deze enorme verworvenheden, resulterend in de ineenstorting van de USSR en het Oostblok, verklaren.

Alhoewel het verraad van de sociaal-democratie het verspreiden van de revolutie van Rusland naar landen als Duitsland heeft kunnen voorkomen, gaven de overwinning van de Oktober Revolutie, de successen van de socialistische opbouw, en het hele bestaan van de USSR desalniettemin een enorme stimulans aan de nationale bevrijdings- en proletarische bewegingen in de hele wereld. Na de Tweede Wereldoorlog, die zonder twijfel de superioriteit van het socialistische systeem liet zien door de grandioze overwinningen van het Rode Leger en de vernietiging van de Nazi-oorlogsmachine, zag de bourgeoisie van de imperialistische landen zich gedwongen tot het verbeteren van de omstandigheden van de werkende klasse in een poging de wijdverspreide antikapitalistische sentimenten onder grote delen van het proletariaat te sussen. Met betrekking tot levensomstandigheden, was het de beste periode in de geschiedenis van het proletariaat van de imperialistische landen. (wordt vervolgd)

Vertaling: Herwin Sap.