Cultuurambtenaren komen op voor hun baan

Nisa-Depot.

Door Annabelle Schouten

Balkenende had het er ook alweer over: terugdraaien van de bureaucratie bij het rijk. Het demissionair kabinet onder zijn leiding heeft alle ministeries en overheidsdiensten een taakstelling van 11 procent opgelegd. Dat kan nog wel wat meer, zal het ministerie van OCenW gedacht hebben; dit departement kwam met 20 procent. Onder andere bij archeologie, de Rijksdienst Oudheidkundig Bodemonderzoek (ROB) zullen harde klappen gaan vallen. De actiebereidheid onder het personeel daar was gezien de werkonderbrekingen groot.

"Dit plan is gebaseerd op het ideefixe dat het ambtenarenapparaat te groot is", vertelt ABVAKABO-bestuurder Gijsbert Boggia van de regio Utrecht. Snoeien in overheidspersoneel, bezuinigingen, reorganisaties van diensten en opkomst van commerciële bureaus passen volledig in de marktdoctrine van het kapitalisme.

Het beeld van stoffige, vergrijsde en luie ambtenaren hangt samen met de geleidelijke uitholling van de staat. In totaal werken naar schatting 120.000 mensen bij het rijk. Vergrijzing en ontgroening slaan toe. Bij OCenW is 10 procent van de ambtenaren onder de 30 jaar en 24 procent onder de 35. Vandaar de reclamespotjes 'Werken bij het Rijk - als je verder denkt'. Maar als je inderdaad verder denkt, kom je al gauw bij de plannen om diezelfde overheid af te slanken. Pim Fortuyn zette als eerste krachtig de aanval in op ambtenaren. De taakstelling richt zich dus hoofdzakelijk op inkrimping van personeel. Waarom doet OCenW er een schepje bovenop? "Waarschijnlijk leiden ze daar aan het braafste-jongetje-syndroom", gokt Boggia. Het idee achter de taakstelling is volgens hem efficiëntie. Om te kijken hoe alles beter geregeld kan worden, begeven private interim-bureaus met managers zich op de arbeidsvloer van rijksambtenaren. De taakstelling zit echter nog in de plannenfase. Niets staat nog helemaal vast. Voor de ABVAKABO blijft als een paal boven water staan dat er geen gedwongen ontslagen mogen vallen.

Verdrag van Malta

In het pakket van Boggia (iedere regiobestuurder van de ABVAKABO heeft zo'n specialisatiegebied) zitten onder meer de ROB en de Rijksdienst voor de Monumentenzorg (RDMZ), twee decentrale onderdelen van OCenW. Min of meer onder de vleugels van de ROB zit het Nederlands Instituut voor Scheepsarcheologie (NISA) in Lelystad. Deze wil de overheid half verzelfstandigen. Er liggen ook plannen om de ROB en de RDMZ samen te voegen. En zoals bij elke reorganisatie betekent dit dat er ook hier mensen uit moeten. De overheid is niet de enige werkgever op het gebied van cultureel erfgoed en in het bijzonder archeologie. Naast de ROB voert het Archeologisch Dienstencentrum (ADC) projecten in bodemonderzoek en opgravingen uit, maar dan op commerciële grondslag.

Om potjes, pannetjes, scherfjes, Romeinse bruggen en andere overblijfselen van ons verleden uit de bodem te krijgen, moet diegene, die de grond 'verstoort' (bijvoorbeeld een projectontwikkelaar of een gemeente), verplicht archeologen inschakelen voor onderzoek. Zo staat het in het Verdrag van Malta. Omdat dit verdrag geen kwaliteitseis oplegt, kunnen allerlei archeologische bedrijfjes bij projecten als de Betuwelijn concurreren met de overheid. De regiobestuurder juicht deze ontwikkeling allerminst toe. "Ik ben van mening dat de overheid bij dit soort zaken, zoals cultuur, een bepaald niveau moet garanderen." Op de vraag of cultuur publieksgoed of marktkoopwaar is, hoeft hij niet lang na te denken. "Publieksgoed dus."Deze commerciëlen nemen het niet altijd even nauw met werknormen. Voor deze archeologen probeert de ABVAKABO tot vaste arbeidsvoorwaarden te komen.

Nieuw vakbondselan nodig

Hoe zit het met de invloed van de vakbond op de rijksarbeidsvloer? Het automatisme dat je je bij in diensttreding aansloot bij de bond is volgens Boggia verdwenen. Ook staken gebeurt bijna niet meer, gedeeltelijk omdat mensen betrokken zijn bij hun werk of omdat het simpelweg niet kan (bijvoorbeeld gevangenisbewaarders bij Justitie). "We moeten ons veel meer profileren." Vooral jongeren kijken, geheel volgens de op carrière gerichte opvoeding van de samenleving, eerder naar wat het hen oplevert. Ze doen er ook minder snel een beroep op. Opvallend is ook dat deze relatief hoogopgeleide mensen zich niet bewust zijn van hun arbeidsrechten. De archeologen en andere medewerkers bij de ROB weten wel wat hun rechten zijn. Zij tonen veel actiebereidheid. Dat komt wellicht ook doordat bij bezuinigingen cultuur het eerst bedreigd wordt als zijnde 'niet van belang voor de samenleving'. Lees: niet rendabel voor deze geldeconomie. Ook is de ROB al een keer op de schop gegaan bij een reorganisatie. "Mensen zijn net elastiek, dat je kunt rekken. Maar op een gegeven moment knap het", verbeeldt Boggia de situatie.

Actievoorbereiding

De Bedrijfsledengroep (BLG) bij de ROB heeft al enkele keren actiebijeenkomsten gehad. Vorig jaar was er zelfs een werkonderbreking en folderden actieve BLG-ers aan de poort en in de kantoren. De regiobestuurder begint te stralen, als hij daarover vertelt. "Het was leuk om te zien bij de actiebijeenkomsten van de ROB dat mensen niet van elkaar wisten dat ze bij de bond zaten en elkaar daar dan tegenkwamen."

De ABVAKABO heeft voorwaarden gesteld voor de taakstelling. Er moet duidelijkheid komen welke taken dan geschrapt zouden moeten worden. Werkdruk? Ontslagen? Daar komt niets van in, als het aan de bond ligt. Boggia: "Onze taak is het verenigen van de mensen op de werkvloer, zorgen dat er solidariteit ontstaat. Dat is het ultieme machtsmiddel. En het staat of valt met een paar mensen, die bereid zijn hun nek uit te steken." Daarbij moet de bond ook in de gaten houden dat directies mensen niet op straat zetten als straf voor hub verzet of gaan dreigen met 'Voor jou tien anderen'. Verdeel en heers geldt nog steeds.

Tijd voor een taakstelling... voor de grote jongens van het bedrijfsleven en de beurs!!!