Asielpolitiek, het bevolkingsvraagstuk en de leefbaarheid

De politieke en economische vraagstukken dwingen miljoenen mensen om elders een overlevingskans te zoeken.

Door Rob Heusdens

Als we de uitspraken van de rechtse grote partijen mogen geloven, is de in- stroom van asielzoekers in Nederland het grootste maatschappelijke vraagstuk van deze tijd en is de afbraak en verloedering van de samenleving geheel en al daaraan te wijten. Waar vroeger alleen de CD-er Janmaat met uitspraken kwam als "Nederland is vol!" (en waarvoor hij toentertijd veroordeeld werd) nemen de burgerlijke partijen ter rechterzijde vrijwel allemaal dezelfde woorden in de mond.

Er wordt door politici gesproken over de "overbevolking van Nederland". Alsof we het hier hebben over objectieve feiten, en dit niet slechts gedachtekronkels zijn van rechtse politici, met het doel de afbraak van maatschappelijke verworvenheden af te wentelen op de meest zwakke groepen in de samenleving.

Nederland overbevolkt?

Interessant wellicht is om dit soort uitspraken eens te toetsen aan de definitie die de sociale geografie aan het begrip 'overbevolking' geeft, en vervolgens na te gaan of deze definitie van toepassing is op het bevolkingsvraagstuk van Nederland.(1)

In de sociale geografie wordt overbevolking gedefinieerd als: "Een toestand van een bepaald geografisch afgebakend gebied, waarin er sprake is van onvoldoende bestaansmogelijkheden voor de inwoners van dat gebied."

De mens is tegenwoordig voor haar voortbestaan niet langer rechtstreeks afhankelijk van natuurlijke bestaansbronnen. In gebieden waar deze natuurlijke hulpbronnen niet in voldoende mate aanwezig zijn, is er meestal sprake van de aanwezigheid van voldoende economische bronnen van bestaan, op grond van de industriële ontwikkeling en de wereldhandel. Andersom komt het voor dat gebieden waar van nature voldoende bestaansmogelijkheden aanwezig zijn, als gevolg van de economische exploitatie en uitbuiting, toch economische tekorten, armoede en honger kennen.

De Nederlandse samenleving is in dit opzicht bepaald niet overbevolkt, maar eerder onderbevolkt. Met bevolkingsdichtheid heeft dit echter niets van doen. Het vraagstuk ligt eerder omgekeerd, gebieden die een lage bevolkingsdichtheid hebben, zijn vaak ook de gebieden die de minste bestaansmogelijkheden bieden. In de hele wereld uit dit verschijnsel zich door de trek van arbeiders van het platteland naar de steden, op zoek naar bestaansmogelijkheden.

De leefbaarheid

De politiek is door de opkomst van de leefbaarheidgroeperingen, dus vanaf de opkomst van Leefbaar Nederland als voortzetting van het succes van leefbaarheidgroeperingen in met name Utrecht en Hilversum, drastisch veranderd.

Het is een feit dat sedert deze ontwikkeling kapitaalkrachtige groeperingen zich begonnen te interesseren voor dit thema, aangezien dit kennelijk veel mensen aanspreekt. Er lag - in kapitalistische termen - een 'kiezersmarkt' open, die door rechts aangeboord kon worden. Tegelijkertijd kan worden gezegd dat van de oorspronkelijke idealen en doelstellingen van de oprichters van Leefbaar Nederland, vrijwel niets meer over is. Sterker nog, de oorspronkelijke oprichters hebben zich al lang afgekeerd van het huidige Leefbaar Nederland. 'Rechts' heeft dit vraagstuk naar zich toe getrokken en gemonopoliseerd met als doel de reëel bestaande onvrede over het wanbeleid van paars naar rechts te leiden. Pim Fortuyn is daar aardig in geslaagd.

Het is bepaald ook geen toeval dat in ondernemerskringen, zoals de onroerendgoed-wereld, politieke winst werd gezien in het ondersteunen van politieke exponenten als Pim Fortuyn en consorten, die dit thema een rechtse lading gaven. Wie anders immers hebben baat bij het in private handen komen van de gemeenschapsgrond, en het op basis daarvan kunnen weren van 'vreemdelingen' alsook 'armen'. Het aanspraak maken op (woon)ruimte wordt door de burgerlijke groepen, aangevoerd door grondeigenaren en speculanten, aan niet-kapitaalkrachtigen ontzegd. Vandaar een woningbouwpolitiek, die gericht is op afbraak van de sociale verworvenheden (huisvesting voor iedereen), en ruim baan biedt aan kapitaalkrachtigen en welgestelden, waarbij projectontwikkelaars, grondspeculanten en makelaars volop ruimte krijgen in hun streven naar het maken van winst op grond en bouwprojecten.

Er mocht weer openlijk gezegd worden dat Nederland 'vol' is, en dat allochtonen de voornaamste oorzaak zouden zijn van 'de maatschappelijke malaise'. Slachtoffers van de crisis worden tot daders gemaakt. De brandstichters en veroorzakers van de economische crisis, proberen door deze politieke tactieken zelf alle verdachtmakingen te kunnen ontlopen.

Strijd voor een volwaardig maatschappelijk bestaan

Eén van de leugens die wordt gecultiveerd is dat de instroom van vluchtelingen en asielzoekers de onleefbaarheid in de hand zou werken. Asielcentra zouden tot overlast voor de bevolking leiden en problemen veroorzaken. Politierapporten waaruit de hoge criminaliteit onder asielzoekers zou moeten blijken, onderstrepen een dergelijke benadering. Dit soort uitspraken en opvattingen halen breeduit de pers. De weerleggingen ervan (asielzoekers zijn niet crimineler, maar hebben op grond van hun uiterlijk een hogere pakkans, en worden daardoor vaker verbaliseerd voor kleine vergrijpen en overtredingen dan anderen) worden veelal niet gehoord.

De voornaamste oorzaak voor de problemen in de opvangcentra is de massale en onpersoonlijke opvang, waarin mensen zonder onderscheid naar landen van herkomst, onder slechte omstandigheden worden opgevangen. Contact maken met de buitenwereld is vrijwel onmogelijk, en evenmin is het toegestaan om middels werk een maatschappelijk bestaan op te bouwen. Dat dit in de kleinere centra, zoals bijvoorbeeld in de aanvullende opvangcentra, veel minder het geval is, mag blijken uit het voorbeeld van de AVO op Ameland, waar de bevolking de hier gevestigde vluchtelingen beschouwt als onderdeel van de bevolking, met een volwaardige positie. Zonder de vestiging van de asielzoekers op Ameland, zou de basisschool aldaar bijvoorbeeld te weinig leerlingen hebben, en wellicht moeten sluiten. Voor de bewoners van het eiland alsook voor de asielzoekers is overplaatsing naar het AZC Kollum dus gewoon een ramp.

Het Centraal Orgaan Opvang Asielzoekerrs (COA) heeft het echter gemunt op de sluiting van deze AVO's. Zo wordt de AVO op Ameland gesloten en moeten de vluchtelingen in een 'normaal' AZC bij Kollum gehuisvest worden. Hier blijkt maar weer dat niet de vluchtelingen zelf voor de problemen zorgen, maar dat deze voortkomen uit de slechte omstandigheden van de opvang zelf. Het jarenlang in overvolle centra moeten afwachten in onzekerheid over hun lot en het niet kunnen deelnemen aan de maatschappij, zijn de echte oorzaken van de problemen. Normale opvang van vluchtelingen in kleinere eenheden, waarin men volwaardig kan deelnemen aan de samenleving en waarin ook de samenleving de vestiging van de vluchtelingen volledig accepteert, zou echter "te duur" zijn. Een volwaardig maatschappelijk bestaan is dus wel mogelijk, maar deze regering vindt dat "te duur". En deze logica wordt voor andere groepen in de samenleving op precies dezelfde wijze toegepast.

Een echt leefbare samenleving is best mogelijk, alleen wil deze kapitalistische regering daar geen geld in steken. Dat zou immers maar ten koste kunnen gaan van de bedrijfswinsten. Wij zijn (voor het kapitaal) "te duur".Geld voor aanschaf van gevechtsvliegtuigen (JSF) is er altijd wel, maar om mensen een bestaan te kunnen bieden is dat geld er opeens niet. Geld voor het voeren van onrechtvaardige oorlogen is er wel, maar voor opvang van de vluchtelingen niet.

Strijd voor leefbaarheid

De NCPN maakt geen verschil tussen asielzoekers, vluchtelingen en andere inwoners van Nederland. Het gaat om het instandhouden van sociaal-rechtvaardige maatschappelijke voorwaarden voor iedereen. Asielzoekers moeten niet opgevangen worden in grote, overvolle asielkampementen, die afgesloten zijn van de buitenwereld, maar in kleinere eenheden, waarin men veel sneller met de omgeving in contact kan komen. Het beleid van paars, om mensen jarenlang af te sluiten van de buitenwereld, werkte uiteraard averechts. Voor wie in Nederland woont en voor zijn bestaan afhankelijk is van de maatschappelijke voorwaarden in dit land, behoren er volwaardige rechten te bestaan op deelname aan het maatschappelijke bestaan. Daaronder valt uiteraard ook het recht op werk onder normale arbeidsvoorwaarden.

De NCPN strijd voor leefbaarheid voor iedereen!

Dat kan uiteindelijk alleen in een samenleving waarin de voornaamste productiemiddelen gemeenschappelijk bezit zijn, en er geproduceerd wordt voor de maatschappelijke behoeften, en niet voor de winsten van aandeelhouders van bedrijven.

Leefbaarheid is: samen strijden voor instandhouding van voorzieningen. Niet tegen elkaar, maar met elkaar! Kom op voor een volwaardig maatschappelijk bestaan voor iedereen.


(1) "Criminaliteit van asielzoekers en het leven in het asielzoekerscentrum", doctoraalscriptie Sociologie Rijksuniversitieit Groningen door Hüseyin Kaya, oktober 2001. (kopieën van deze scriptie zijn bij de afdeling van de NCPN verkrijgbaar).