Een culturele tegentop

 

Voorbereiding op demonstraties in Thessaloniki op 20-21-22 juni tegen het 'Europa van het kapitaal'.  

Door Anna Ioannatou

In de prioriteitentekst van het Griekse Voorzitterschap voor Kunst en Cultuur wordt niet gesproken van kunstenaars, kunst creëren enz. De overheersende terminologie bestaat uit woorden als 'markt', 'cultuurproduct', 'culturele industrie' en dergelijke. Het Kunstenaars Comité voor Cultuur en tegen de Oorlog (bestaat uit 19 kunstenaarsbonden) wees hier op in een originele openlucht 'persconferentie' voor het ministerie van Cultuur naar aanleiding van de informele raad van ministers van Cultuur van de EU (Europese Unie), die op 23 en 24 mei jl. plaatsvond in Thessaloniki.

De bedoeling was dat vertegenwoordigers van het comité een persconferentie zouden houden in het ministerie zelf (te Athene). Dat was aanvankelijk toegestaan, maar de politieke leiding van het ministerie weigerde op het laatste moment de zaal af te staan en zo werden de standpunten van het comité op straat - voor het ministerie - via een luidspreker voorgelezen. De voorzitter van de Panhelleense Federatie van Schouw- en Luisterspel en tevens voorzitter van de Bond van Griekse Toneelspelers uitte een klacht tegen de informele ministerraad vanwege de reactionaire besluiten die genomen worden.

Op een spandoek bij het ministerie stond te lezen: "niet te koop". En een ander groot spandoek gaf een variant op de waarschuwing die op sigarettenpakjes staat: "Kunstenaars waarschuwen u, de EU is schadelijk voor uw cultuur".

Commercie, geen kunst

Het comité wees erop dat het institutionele kader van de EU gemaakt wordt voor een 'kunstmarkt', waar kunstenaars noch Europese volkeren bij betrokken worden. Veel gebezigde termen als 'markt', 'product' en 'industrie' gekoppeld aan cultuur laten zien wat deze mensen van cultuur en kunst vinden, aldus het comité. Een platvloerse nivellering naar beneden van al wat de eigenheid en diversiteit van de Europese volkeren betreft levert uiteindelijk een licht verteerbaar, winstcentraal 'multinational' product op van subcultuur of het nu kunst, taal, filosofie of historische achtergronden betreft.

Ook het actiecomité 'Thessaloniki 2003' organiseerde veel culturele (tegen)actie tijdens de informele cultuurtop. In zijn oproep tot actie stond o.a. samengevat: De 25 ministers zijn gekomen om onze 'Europese Culturele Identiteit' te definiëren, een 'gemeenschappelijk cultureel bewustzijn' van kunst, esthetiek en 'zijn'. Ze willen mensen klonen en eeuwenlange tradities platwalsen, eigenheid, taal en sociaal gedrag nivelleren. De 'beschaving' van het imperialisme heeft in Joegoslavië, Afghanistan en Irak historische monumenten en musea met de grond gelijkgemaakt en eeuwenoude historisch-culturele schatten geroofd. Men wil kunst met sponsors en bedelende kunstenaars, massa-'cultuur' en een passieve levenshouding voor de meerderheid van de bevolking. Tegelijkertijd wordt naast de 'collectieve slechte smaak' elitarisme voor de happy few gecultiveerd. Elke vorm van nationale onafhankelijkheid wordt met voeten getreden, er wordt 'preventief' geïntervenieerd, terwijl het recht van de sterkste een vast beginsel is.

Hun waardensysteem is gebaseerd op concurrentie, individualisme, racisme en defaitisme. Een echt waardensysteem is verbonden met werk, communicatie, levenskwaliteit en cultiveert kennis en ontwikkeling. Echte beschaving betekent ontwikkeling van menselijke gevoelens, vrede en vriendschap.

Dit soort verklaringen raken een aloud probleem, onopgelost en onoplosbaar binnen de kapitalistische sociaal-economische verhoudingen, die immers nooit de mens centraal gesteld hebben. Ook de, binnen het kader van hetvoorzitterschap nog eens extra gepropageerde, Olympische Spelen (Athene 2004) hebben met hun over-gecommercialiseerd-zijn niets meer te maken met het ideaal van de menscentrale edele wedijver tussen de volkeren, waarvoor ze ooit stonden. Ook hiermee deinst het economische establishment in zijn ongebreidelde winstbejag niet terug voor het onrechtmatig in bezit nemen van historisch gegroeid materieel en mentaal erfgoed.