Op 11 september 1973 pleegden de Chileense militairen met behulp van de CIA een coup. De constitutionele regering van president Allende werd vervangen. De zogenaamde "Volkseenheid" die stond voor een pacifistische overgang naar het socialisme, werd op een gewelddadige manier beëindigd door de bloedige staatsgreep van generaal Augusto Pinochet. Pinochet werd door Noord-Amerikaanse militairen opgeleid in de 'School of America', op basis van de doctrine van de strijd tegen de 'interne vijand': het marxisme.
Op 11 september stierf president Allende in het presidentiële paleis tussen de vlammen en bommen van het Chileense leger, terwijl zijn ministers en medewerkers werden gevangengezet in concentratiekampen en velen werden vermoord of 'verdwenen'. De dictatuur sprak het volk op 12 september toe om aan te kondigen dat Chili "in staat van interne oorlog is". De indruk wekkend dat er in Chili een burgeroorlog woedde om de publieke opinie, zowel nationaal als internationaal te bewerken zodat het concept van 'interne vijand' kon worden toegepast. De interne vijand was de marxist, communist, socialist, revolutionair, het subversieve sujet, kortom, iedereen die, volgens de heersende militairen, een gevaar vormde voor de dictatuur. Zo installeerde zich een bloedige dictatuur gedurende 17 jaar waarin de rechtse partijen zich op de achtergrond hielden of uit elkaar vielen tot 'nadere instructie' en de linkse partijen verboden waren.
Op 11 maart 1990 begon, zoals vastgelegd in de grondwet, de overgangsfase naar de democratie. In 1980 werd er een nieuwe grondwet geschreven met behulp van de rechtse partijen. Door middel van een referendum werd de nieuwe grondwet in 1981 gelegaliseerd. De angst die op dat moment regeerde smoorde elke oppositie in de kiem, ondanks de moedige gewapende weerstand van sommigen. Diezelfde grondwet is vandaag de dag, na 13 jaar democratie (sic), nog steeds van kracht.
In 1988 verenigden de centrum-rechtse partijen en de S.P. zich rond het, in de grondwet geplande referendum, met als doel de afschaffing van de dictatuur van Pinochet. Dit betekende moeilijke tijden voor de linkse partijen omdat de gewapende strijd, die zich intussen had ontwikkeld, omgebogen moest worden tot een stembusstrijd. Het referendum, door de militairen gepland, zette het Chileense volk voor de keuze tussen 'NEE' stemmen tegen de voortzetting van de dictatuur of 'JA' tegen het regime van Pinochet voor nog een periode van acht jaar. Diverse gewapende verzetsorganisaties besloten tot een wapenstilstand gedurende de periode van het referendum, maar benadrukten steeds dat een pseudo-democratie geen reële uitweg biedt. Het is niet meer dan een voortzetting van de dictatuur; de problemen waar Chili mee kampte werden hier geenszins mee opgelost. De slogan die de oppositie tegen Pinochet gebruikte voor het referendum van 1988 was: "Chili, de vreugde komt!"
Tijdens de 'NEE'-campagne van 1988 profileerde dhr. Lagos, de huidige president (vanaf 2000 tot op heden) en sociaal-democraat, zich als een groot verdediger van de rechten van de mens en vandaag de dag, 15 jaar later, laat hij zijn ware gezicht zien, als hij verklaart dat hij over niet voldoende politieke macht beschikt om de schendingen van de rechten van de mens tijdens de dictatuur aan te pakken. Integendeel, Lagos, in samenwerking met de rechtse partijen, presenteerde in augustus j.l. een wetsvoorstel waaruit duidelijk blijkt dat het enige wat deze regering op dat punt nastreeft is de "ley de punto final" (oftewel: "wet-punt-erachter"), een wet die alle juridische zaken afsluit om nooit meer te openen. De organisaties van de rechten van de mens strijden tegen dit onrecht, zodat 17 jaar dictatuur niet straffeloos de geschiedenis ingaat.
Terwijl men het lot van de verdwenen of vermoorde oppositieleden onderzocht behield ex-dictator Pinochet zijn functie als opperbevelhebber van het leger. Op 16 oktober 1998 werd Pinochet, na een kort bezoek aan Nederland,in Londen gearresteerd op last van de Spaanse onderzoeksrechter Garzón. Op dat moment was de christen-democraat Frei de tweede president in de 'Overgangsfase naar de Democratie' (1994-2000). De regering van Frei verenigde zich met de rechtse partijen die loyaal zijn aan Pinochet en er alles voor deden om de ex-dictator niet in Spanje of Groot-Brittannië te laten berechten en te laten terugkeren naar Chili. Frei vormde een goed voorbereid team van persoonlijkheden, waaronder de huidige ambassadeur van Chili in Nederland, dhr. Cristián Toloza, dat naar Groot-Brittannië afreisde met als doel de terugkeer van Pinochet te garanderen en de nationale en internationale publieke opinie te overtuigen dat de 'Chileense rechtstaat zelf in staat zou zijn de dictator te berechten.
Dit historische vonnis opende de weg naar een proces dat door de rechter Juan Guzmán Tapia wordt geleid (1 december 2000). De aanklacht luidt: dader en medeplichtige aan de delicten zoals ontvoering en moord, gepleegd door de leden van de "Karavaan des Doods" in de steden La Serena, Copiapá, Calama en Antofagasta, waar velen de dood vonden of nog altijd vermist worden. Maar amper een half jaar later, op 9 juli 2001, paste de Zesde Zaal van het Hoger Gerechtshof de bepalingen van de Code van Strafprocessen toe, die personen die aan waanzin of dementie lijden uitsluiten van juridische processen, en werd Pinochet alsnog vrijgesproken.
Lagos kwam als president aan de macht. Zijn belofte van gerechtigheid maakte hij niet waar. De politieke gevangenen zitten nog steeds vast na abnormale processen bij militaire rechtbanken die de burgerrechtspraak veelal tegenspreken terwijl de regering beweert dat de onafhankelijkheid van de rechterlijke macht gewaarborgd is, zoals dat een rechtstaat betaamt. Zoals iedere halfbakken socialist, begrijpt Ricardo Lagos dat mensenrechten de economische groei van het kapitalistische systeem belemmeren. Zijn regering is bezoedeld door corruptie. Men doet geloven dat Chili het economische voorbeeld is van Latijns-Amerika, terwijl de economie is gebaseerd op de verkoop van het nationale bezit aan de multinationals, niets anders dan de voortzetting van de economische politiek van de dictatuur. Men voert ook een politieke uitroeiingsstrijd tegen Mapuches, die gedwongen zijn hun voorvaderlijke gronden te verkopen aan de bosbouwmultinationals; er wordt hen geen enkele vorm van autonomie als volk toegestaan; die Mapuches die zich verzetten tegen het geweld van het kapitaal worden vervolgd en gevangengezet door de rechterlijke macht. Kortom, het is een schande dat Lagos een lid is van dezelfde Socialistische Partij als Salvador Allende. Diegenen die zeiden dat het referendum van 1988 geen werkelijke veranderingen voor het Chileense volk met zich mee zou brengen hebben gelijk gekregen. Met de overwinning van 'NEE' is de vreugde in Chili niet gekomen.
September 2003