Bolivia in beroering

 

 

Door Ronaldo Carmona (*)

Als waarnemers van de internationale situatie achten we het nodig de ontwikkelingen van de politieke, economische en sociale beroering die in ons buurland ontstaan is te belichten. Nu er vooruitgang plaatsvindt in het opheffen van de ongelijkheid in Brazilië en Latijns-Amerika is het belangrijk om verschillende oorzaken van de intense sociale strijd die Bolivia doormaakt te begrijpen.

Duizenden arbeiders, boeren, studenten, indianen en andere burgers blokkeren de afgelopen drie weken straten in Bolivia en onophoudelijk demonstreren ze massaal om het aftreden te eisen van president Gonzalo Sanchez de Lozada. De belangrijkste reden hiervoor is de aankondiging dat de aardgasvoorraad, de belangrijkste natuurlijke rijkdom van het land, via Chili verkocht gaat worden.

Nek-aan-nek-race

Eigenlijk bevindt het land zich al sinds de vorige presidentsverkiezingen van 30 juni 2002 in een chaotische situatie. De linkse partijen wonnen deze destijds bijna, het was een nek-aan-nekrace. Gonzalo Sanchez de Lozada van de rechtse partij Movimiento Nacionalista Revolucionario (MNR) won 22,5 procent van de stemmen. Aan de linkerkant behaalde Evo Morales, de indiaanse leider van de Movimiento al Socialismo (MAS) 20,9 procent, terwijl een andere indiaanse leider, Felipe Quispe van de Movimiento Indígena Pachakuti 6,1 procent van de stemmen won. In totaal betekent dit 22,5 procent voor de zittende president en 27 procent voor de twee linkse kandidaten. Als de presidentskandidaat niet in de eerste ronde wint volgt er in het Boliviaanse kiessysteem een tweede ronde, waarbij de president door het Congres gekozen wordt. De rechtse partijen konden zich in de tweede ronde verenigen en vandaar dat ze de overwinning voor Lozada behaalden, ondanks de uitstekende verkiezingsresultaten voor de linkse kandidaten in de eerste ronde. De groei aan de linkerzijde is vooral te danken aan het feit dat de indianen 65 procent van de Boliviaanse bevolking uitmaken.

Aardgaswinning

De huidige demonstraties werden voorafgegaan door protestmarsen van 11 tot en met 13 februari ('zwarte februari'), die bloedig onderdrukt werden. Ongeveer dertig demonstranten kwamen om het leven, hetgeen een schok teweegbracht in heel Bolivia.

De aardgaswinning is het voornaamste punt op Bolivia's nationale agenda en vormt een aanzienlijk deel van de exportinkomsten. De multinationals die de Boliviaanse productie controleren werken met twee belangrijke exportroutes: Via Brazilië, door middel van de Brazilliaans-Boliviaanse gaspijpleiding, en via Chili, dit met het oog op de markten aan de westkust van de Verenigde Staten.

De verkoop van Boliviaans gas aan Brazilië wordt mogelijk overbodig als gevolg van de recente ontdekking van een enorme gasvoorraad in de regio Santos (in de deelstaat Sao Paolo) door de Braziliaanse oliemaatschappij Petrobás. Deze voorraad bestaat uit 419 miljoen kubieke meter, wat meer dan genoeg is voor de huidige binnenlandse markt, en ook voldoende om als energiebron te fungeren voor de verdere ontwikkeling van Brazilië als daar in de toekomst infrastructurele investeringen plaatsvinden. Na Venezuela, Bolivia en Argentinië bezit Brazilië nu de op drie na grootste gasreserves van Zuid-Amerika, waarmee het Peru voorbijstreeft.

Voor de goede orde dient vermeld dat de overeenkomst die Brazilië met Bolivia sloot onder de vorige president Fernando Henrique Cardoso op het hoogtepunt van een energiecrisis, een slechte zaak was voor Brazilië.

Het contract verplichtte Brazilië ertoe om een vastgesteld bedrag aan Bolivia te betalen of het gas nu verbruikt werd of niet, hetgeen resulteerde

in verliezen voor Petrobás. Het Braziliaanse gas zal 2,50 dollar per miljoen BTU gaan kosten, tegenover de 3,40 dollar die momenteel aan Bolivia betaald wordt. De recente ontdekking door Petrobás heeft dus grote onrust teweeggebracht in Bolivia.

De alternatieve exportroute van het gas door Chili naar de Verenigde Staten is de belangrijkste oorzaak van de huidige demonstraties. De export via Chili onder controle van drie multinationals (BP, Repsol en BG) ligt gevoelig omdat dit de Boliviaanse nationale trots krenkt. In deze regio woedde immers een oorlog tussen de twee landen. Een oorlog die veroorzaakt werd door de wens van Bolivia om toegang te hebben tot de oceaan, en waarin het door Chili verslagen werd. Tevens eisen de Boliviaanse demonstranten de nationalisering van het gas en de bewerking hiervan vóór het geëxporteerd wordt, omdat de waarde ervan dan toeneemt. Het debat is cruciaal voor Bolivia omdat de vooruitzichten van de ontwikkeling van het land voor een groot deel van die beslissingen afhangen.

De algemene staking die op 30 september begon lijkt nog lang niet ten einde. De strijd radicaliseert en de deuren tot 'verzoening' zijn gesloten, ook door de regering van Lozada. Volgens analisten ter plekke zal de oppositie volharden in het eisen van zijn aftreden als de regering niet overgaat tot nationalisering van het aardgas en tot een herziening van de export ervan.

De burgemeester van La Paz stelde voor een nationaal referendum te organiseren om de problemen rond het aardgas op te lossen. De katholieke kerk probeerde zonder succes te onderhandelen. Er gaan geruchten dat Lozada de staat van beleg zal uitroepen of zelfs zal overgaan tot het plegen van een staatsgreep. Dit zou de dreiging van een burgeroorlog met zich meebrengen, met belangrijke consequenties voor de strijd van de Latijns-Amerikaanse bevolkingen voor hun ontwikkeling en soevereiniteit.

(*) Lid van de afdeling Internationale Betrekkingen van het Centraal Comité van de Communistische Partij van Brazilië en de nationaal voorzitter van de Socialist Youth Union.

Vertaling Frans Willems.

Op vrijdag 17 oktober trad de Boliviaanse president Gonzalo Sanchez de Lozada af, onder druk van het wekenlange verzet van de opstandige bevolking tegen het neoliberale beleid van de regering. Het Boliviaanse verzet omvat grote delen van de bevolking. Vice-president Carlos Mesa, die eerder ontslag nam uit protest tegen het optreden van het leger, waarbij tientallen doden vielen, volgde hem op.