Kapitaalvlucht naar lagelonenlanden
Door Jos van Bergen
Terwijl Ford in België 3.000 mensen op straat zet kondigt het bedrijf een investering van 1,5 miljard dollar voor nieuwe productiecapaciteit in China aan. Océ verplaatst nogmaals arbeidsplaatsen naar Oost-Europa. ASM International wil een gedeelte van de productie in Nederland verplaatsen naar China. De kapitaalvlucht naar lagelonenlanden komt in een stroomversnelling. Relatief nieuw is dat nu niet alleen de productie, maar ook de ondersteuning en de activiteiten op het gebied van onderzoek en ontwikkeling verplaatst worden.
Philips wil volgens financieel directeur Jan Hommen uiterlijk in 2006 de financiële administratie, de inkoop en personeelszaken voor alle Europese vestigingen en divisiehoofdkantoren uitvoeren vanuit het Poolse Lodz. Philips volgt met dit zogeheten 'shared service center' andere multinationals als Procter & Gamble, Unilever en IBM. Uit een studie van adviesbureau Deloitte onder 600 productiebedrijven in vooral West-Europa en Noord-Amerika blijkt dat steeds meer van deze ondernemingen functies in onderzoek en ontwikkeling naar lagelonenlanden verplaatsen, vooral naar China. Het aantal West-Europese bedrijven met activiteiten op het gebied van onderzoek en ontwikkeling zal van 14 procent nu stijgen naar 20 procent over drie jaar. Voor het aantal Noord-Amerikaanse bedrijven geldt een stijging van 22 naar 35 procent.
Toeleveringsbedrijven
De verplaatsing van arbeidsplaatsen in de productie, in de ondersteuning, en in onderzoek en ontwikkeling heeft niet alleen gevolgen voor de arbeidsmarkt, maar ook voor de toeleveringsbedrijven. Die zien hun klanten naar lagelonenlanden verdwijnen. Uit een onderzoek van de Nederlandse Vereniging van Toeleveranciers (Nevat) blijkt dat een op elke drie Nederlandse industriële toeleveranciers verwacht binnen twee jaar zijn productie te verplaatsen naar landen in het Verre Oosten of Oost-Europa. China, Tsjechië, Polen en Slowakije maken de meeste kans om de productiebanen over te nemen. Maar ook hoogwaardige kenniswerkgelegenheid dreigt te verdwijnen uit Nederland, vreest de Nevat.
Meedoen of het loodje leggen
Met de verplaatsing van delen van hun bedrijven slaan de multinationals twee vliegen in één klap. Terwijl het gemiddelde uurloon in de VS 20,32 dollar bedraagt verdient een gemiddelde werknemer in Thailand 50 dollarcent per uur. In Indonesië bedraagt het gemiddelde uurloon 37 dollarcent, in China 30 en in India 24 dollarcent. Ondanks de lagere arbeidsproductiviteit in deze landen levert de verplaatsing van bedrijfsonderdelen de multinationals een enorme besparing op de loonkosten op. En ondanks het lage loon in de lagelonenlanden stijgt de koopkracht van de bevolking zodat deze landen ook gezien worden als groeiende afzetmarkt. Dat in de westerse landen de werkloosheid hand over hand toeneemt en de koopkracht er zichbaar afneemt, daar hebben de multinationals geen boodschap aan. Om in de concurrentiestrijd het hoofd boven water te houden hebben zij geen andere keus dan meedoen of anders het loodje te leggen. En na de multinationals worden nu ook de toeleveringsbedrijven voor deze keus gesteld.
Loondaling afwijzen
De gevolgen voor de westerse economieën zijn desastreus. Loonmatiging is het standaardrecept, maar tegen een uurloon van enkele dubbeltjes maakt geen enkele Europese economie ook maar een schijn van kans. Tenzij ook hierhet uurloon tot enkele dubbeltjes daalt gaat de verplaatsing van arbeidsplaatsen onverminderd voort. Als het aan de vakbondsleiding ligt gaan de lonen in Nederland inderdaad fors omlaag in ruil voor uitstel - dus niet afstel - van bezuinigingsmaatregelen. Voor alle vakbondsleden is dit des te meer reden niet met het voorgestelde akkoord in te stemmen. Als wij nu toegeven is het einde van de loondalingen zoek.
