Open brief aan vakcentrales

Door middel van deze open brief willen wij uw aandacht vragen voor de gevolgen van het Najaarsoverleg voor de huidige en toekomstige arbeidsongeschikten. Wij vrezen dat velen binnen uw organisatie niet beseffen hoe ernstig de negatieve gevolgen, niet alleen van de regeringsplannen maar ook van het SER-akkoord met betrekking tot de WAO zullen zijn en hoe weinig positiefs op dit punt in het najaarsoverleg is bereikt (Bron: brief minister De Geus aan de Tweede Kamer, 17 oktober 2003 en Kabinetsverklaring 14 oktober 2003). Wij zijn van mening dat de informatie over wat arbeidsongeschikten in Nederland te wachten staat volstrekt onvoldoende en vaak zelfs misleidend is. Daarom vragen wij u om uw leden en het publiek eerlijk en uitgebreid voor te lichten over de gevolgen van de huidige WAO-plannen. Wij zijn zo verontrust over het onderhandelingresultaat dat wij een dringend beroep op u doen om hier niet mee akkoord te gaan. Dit lichten wij hieronder toe.

I. NIEUWE ÉN HUIDIGE ARBEIDSONGESCHIKTEN DE DUPE

De vakcentrales hebben in het najaarsoverleg het SER-akkoord over de WAO verdedigd.

Maar wat niet verzwegen mag worden is:

• dat dit SER-akkoord leidt tot afschaffing van de WAO voor de meeste nieuwe arbeidsongeschikten. Bij arbeidsongeschiktheid wordt een WAO-uitkering een uitzondering, slechts weggelegd voor een kleine groep die voldoet aan extreem strenge criteria voor 'volledige duurzame arbeidsongeschiktheid' (*). Deze criteria zijn zo streng dat zelfs veel mensen die volledig arbeidsongeschikt zijn er niet aan zullen voldoen. Zij kunnen, net als de gedeeltelijk arbeidsongeschikten, alleen rekenen op enige inkomenszekerheid boven bijstandsniveau wanneer ze nog voldoende kunnen werken én erin slagen werk te krijgen.(**) (Voor een beperkte groep mensen waarvan erkend is dat hun arbeidsongeschiktheid gevolg is van een bedrijfsongeval of beroepsziekte komt een aparte regeling. Wij vrezen dat in de praktijk voor deze erkenning vaak slopende juridische procedures nodig zullen zijn).
• dat de vakcentrales zich in het onderhandelingsresultaat neerleggen bij de regeringsplannen om, anders dan het SER-akkoord, ook alle huidige arbeidsongeschikten hun bestaande rechten af te nemen en onder het nieuwe stelsel te brengen! (**)

II. PRIJS VOOR VERHOGING WAO-UITKERING TE HOOG

Maar wat is de prijs die hiervoor moet worden betaald?

• De harde voorwaarde dat deze verhoging alleen doorgaat wanneer het aantal nieuwe WAO-ers daalt tot minder dan 25.000 per jaar blijft overeind. Deze daling wordt óf nooit gerealiseerd, zoals voormalig staatssecretaris Linschoten voorspelt, óf ze wordt wel gerealiseerd, wat betekent dat zeer veel nieuwe arbeidsongeschikten helemaal geen WAO-uitkering zullen krijgen, dus geen 75 procent en ook geen 70 procent.
• Er geldt nog een extra voorwaarde, namelijk dat niet in CAO's geregeld mag worden dat de loondoorbetaling van 70 procent in het tweede ziektejaar wordt aangevuld. Daardoor gaat iedereen die langer dan een jaar door ziekte niet kan werken 30 procent in inkomen achteruit.
• Het WAO-gat, het verschil tussen de tijdelijke WAO-aanvangsuitkering van 70 procent (straks dus misschien 75%) en de veel lagere vervolguitkering, blijft bestaan.
• En, wat het belangrijkste is: Het plan om de keuringsregels zo aan te scherpen dat het overgrote deel van de arbeidsongeschikten niet als volledig en duurzaam arbeidsongeschikt wordt beschouwd (en dus uitgesloten wordt van een WAO-uitkering, of die nu 70 of 75 procent is) blijft volledig overeind (*). Over de keuringsregels wordt nog een advies aan de SER gevraagd, maar dit advies telt voor de regering alleen mee als het leidt tot een drastische daling van het aantal nieuwe WAO-uitkeringen tot minder dan 25.000 per jaar.

III. ALLEEN DOOR INKOMEN PARTNER BOVEN BIJSTANDSNIVEAU

Maar wat betekent dit?

• Werkloze volledig arbeidsongeschikten krijgen geen WAO-uitkering meer van 70 procent van hun oude loon wanneer hun arbeidsongeschiktheid niet duurzaam wordt geacht. Een enorme verslechtering voor deze groep, waar onder andere alle volledig arbeidsongeschikten met een ziekte die op de zwarte lijst* komt te staan onder zullen vallen.
• Werkloze gedeeltelijk arbeidsongeschikten ontvangen voor het gedeelte dat ze arbeidsongeschikt zijn nu nog een WAO-uitkering van 70 procent vanhun oude loon, waarbij het gezinsinkomen zonodig met een toeslag wordt aangevuld tot het sociaal minimum (zonder vermogenstoets). In plaats daarvan komt 70 procent van het minimumloon maal het arbeidsongeschiktheidspercentage. Dit ligt per definitie beneden bijstandsniveau. Bij een arbeidsongeschiktheidspercentage van 45 procent zal de uitkering naar schatting zo'n 340 euro netto per maand bedragen. Voor iemand met een partner met een eigen inkomen of uitkering is dat beter dan niets. Maar wie geen of onvoldoende partnerinkomen heeft moet bij de gemeente (aanvullende) bijstand aanvragen.

Daarvoor moet wel eerst vermogen uit bijvoorbeeld eigen huis en/of spaargeld grotendeels opgemaakt worden. Ook deze groep gaat er dus op achteruit.

• Mensen die minder dan 35 procent arbeidsongeschikt verklaard worden krijgen geen enkele uitkering op grond van hun arbeidsongeschiktheid. Het is bovendien te verwachten dat veel meer gedeeltelijk arbeidsongeschikten dan nu voor minder dan 35 procent arbeidsongeschikt verklaard zullen worden. Zie het volgende punt.
• Door de voorgenomen aanscherping van het arbeidskundig WAO-criterium zullen de arbeidsongeschiktheidspercentages veel lager gaan uitvallen dan nu. Deze aanscherping begint al vanaf 1 juli 2004 (**) en zal in het nieuwe stelsel vanaf 1 januari 2006 verder worden doorgevoerd. Dit zal tot meer uitsluitingen en nog lagere uitkeringen leiden.
• Het overgrote deel van de arbeidsongeschikten dat niet kan werken of geen aangepast werk kan krijgen is door deze plannen veroordeeld tot financiële afhankelijkheid van partner of bijstand.

Dit 'onderhandelingsresultaat' heeft een hoge prijs. Ten eerste een flink koopkrachtverlies van werkenden en mensen met een uitkering in 2004 en 2005 door loonstop en bevriezing van de uitkeringen. Ten tweede zou de vakbeweging zich, door een ongekende verslechtering van de WAO te accepteren, als belangenbehartiger van de huidige en toekomstige arbeidsongeschikten en als bondgenoot van chronisch zieken en gehandicapten in de strijd tegen de asociale WAO-plannen van de regering Balkenende II buiten spel plaatsen. Daarmee laat ze de huidige en toekomstige arbeidsongeschikten verschrikkelijk in de steek. Waar blijft de solidariteit?

DAAROM DOEN WIJ EEN BEROEP OP U: ALS U SOCIALE ZEKERHEID BIJ ARBEIDSONGESCHIKTHEID BELANGRIJK VINDT: ZEG DAN NEE TEGEN HET ONDERHANDELINGSRESULTAAT!

Namens de Steungroep ME en Arbeidsongeschiktheid

Ynske Jansen, voorzitter
Marja de Groot, secretaris
Groningen, 22 oktober 2003

(*) Minister De Geus houdt vast aan het plan om medisch te beoordelen of iemand 'duurzaam volledig arbeidsongeschikt' is met behulp van een negatieve lijst met ziekten. Op deze lijst komen ziekten te staan waarvan menaanneemt dat 'normaal gesproken' werken (gedeeltelijk) mogelijk blijft of herstel binnen twee jaar mogelijk is. Mensen met een ziekte die op deze 'zwarte lijst' staat krijgen geen WAO-uitkering, hoe slecht zij er ook aan toe zijn.

De minister negeert daarmee de wezenlijke kritiek van deskundigen op dit plan. Ten eerste kan van de meeste ziektes absoluut niet betrouwbaar voorspeld worden wat het verloop van de ziekte is, laat staan wat het verloop van de arbeidsongeschiktheid zal zijn. Ten tweede kan dezelfde ziekte bij verschillende mensen heel verschillende gevolgen hebben, ook voor de (on)mogelijkheden om te werken.

Minister De Geus heeft officieel nog geen concrete ziektes voor de zwarte lijst genoemd. Eerder is wel een aantal ziekten genoemd als kandidaat voor deze lijst, namelijk overspannenheid, burn-out, persoonlijkheidsstoornissen, lage rugklachten en bepaalde vormen van reuma. En verder ME/CVS, RSI, het post-whiplash-syndroom, bekkeninstabiliteit en fibromyalgie. Waarschijnlijk zullen nog veel meer ziekten op de lijst terechtkomen.

(**) De regering wil de WAO-plannen voor een deel al invoeren per 1 juli 2004 en voor de rest vanaf 1 januari 2006. Voor meer informatie: http://www.steungroep.nl/waobrievenactie.htm.

Meer informatie: http://www.steungroep.nl
Voor inlichtingen:
Ynske Jansen, tel. 050 5035853 of via 050 5492906
ynskejansen@home.nl
Michaël Koolhaas, tel. 020 61426 85,
m.p.koolhaas@consunet.nl