De stand van de economie
 |
|
De Geus: "Ik heb heus sociaal gevoel in mijn donder". Jammer dat hij z'n donder niet kan vinden. Tot nu toe staat hij volledig achter het neoliberale afbraakbeleid, waar duizenden het slachtoffer van zijn.
|
 |
|
De geknakte sociaal democratische roos zonder stekels en vuist. De PvdA kan alleen maar meer naar rechts opschuiven, tenzij de gewone leden de bobo's aan de top naar huis sturen. Of is het Nieuwe Realisme al te ver doorgevreten...? (Foto Manifest)
|
Door Jos van Bergen
Volgens het CBS is de binnenlandse consumptie in november 2003 gedaald met drie procent ten opzichte van een jaar eerder. In de eerste elf maanden werd ruim één procent minder besteed. De omzet van de Nederlandse industrie daalde met respectievelijk vijf en één procent. De uitgaven voor duurzame goederen, zoals kleding, textiel en woninginrichting, daalden met zeven procent en de uitgaven aan voedings- en genotmiddelen met zes procent.
De gemeentelijke heffingen stijgen dit jaar met gemiddeld 4,4 procent. Bovendien zijn gemeenten op zoek naar een nieuwe gemeentelijke belasting om het wegvallen van de onroerende zaakbelasting voor eigenaren te compenseren. Volgens het CBS moeten de pensioenpremies in de komende jaren met 1,5 procent extra stijgen, boven op de 13,75 procent die tot 2007 al gepland is. In de eerste negen maanden van het vorige jaar steeg het aantal werklozen in Nederland met gemiddeld 8.000 per maand. Volgens de Nederlandse Vereniging van Arbeidsdeskundigen zal 30 tot 40 procent van de 787.000 WAO-ers na 1 juli gekort worden op zijn/haar uitkering of deze volledig kwijtraken. Het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid wil de keuringseisen per 1 juli aanscherpen. Verschillende groepen mensen, waaronder de chronisch zieken, gaan er dit jaar veel meer dan de beloofde één procent in inkomen op achteruit en dreigen daardoor in een sociaal isolement te raken. Veel zieken en bejaarden zegden de thuiszorg op omdat zij de forse verhoging van de eigen bijdrage niet langer kunnen betalen. Voor deze mensen dreigt de regelrechte verloedering. Gemiddeld stijgt het inkomen van werkende mensen licht en van uitkeringsgerechtigden daalt het inkomen.
Bloeden voor rendement
Ziehier een greep uit het nieuws van de afgelopen dagen dat in schril contrast staat met het optimisme over de aantrekkende economie en de beter dan verwachte resultaten van bedrijven. De Nederlandse bevolking betaalt de rekening voor het opkrikken van de rendementen zonder ook maar enige garantie voor toename van de werkgelegenheid. Integendeel, de toegenomen concurrentie brengt bedrijven ertoe met minder mensen meer te produceren, die mensen minder te betalen en slechts aan te stellen voor zolang zij voor de productie noodzakelijk zijn, eufemistisch "flexibiliteit" genoemd. Toenemende onzekerheid over de baan en het inkomen is het resultaat voor de werkende mensen, evenals een sterk oplopende werkdruk die niet zelden uitmondt in "burn-out". Na 15 of 20 jaar zijn werknemers volledig opgebrand of verbruikt, zij verdwijnen in de bijstand en nieuw jong en fris bloed wordt ingezet om een nog hogere productiviteit te behalen. Uitkeringsgerechtigden zijn in eerste instantie een kostenpost waar zoveel mogelijk op bezuinigd moet worden om de lasten voor het bedrijfsleven te verlagen en om het begrotingstekort binnen de grenzen van het stabiliteitspact te houden. Wel of niet aan het werk, iedereen zal bloeden om de winstgevendheid van het bedrijfsleven te vergroten, wat als voorwaarde geldt voor het scheppen van nieuwe banen. In de tussentijd zien we precies het omgekeerde gebeuren, zoals bij KPN die ondanks winst nogmaals 800 banen bij het vaste telefoonnet schrapt.
Herstel zonder banen
Internationaal is de situatie niet veel beter. Eastman Kodak gaat in de komende drie jaar 12.000 tot 15.000 banen schrappen. France Télécom zet dit jaar nog 14.500 mensen op straat. IBM meldde een verdubbeling van de kwartaalwinst in dollars bij een toegenomen omzet met negen procent. Gecorrigeerd voor de waardedaling van de Amerikaanse dollar blijft daar slechts één procent van over. Desondanks ziet het bedrijf de toekomst zonnig tegemoet en is het van plan nieuw personeel aan te trekken. Prompt daalde volgens de statistieken de werkloosheid in de VS in december 2003 van 3,9 naar 3,7 procent, niet doordat er in die maand 1.000 banen bijgekomen waren, maar omdat 309.000 mensen zich uitgeschreven hadden als werkzoekende. Naar schatting zijn er in de afgelopen jaren bijna drie miljoen banen in de VS verloren gegaan, en veel hoogwaardige banen zijn vervangen door zogenaamde hamburger-jobs.
Rottend kapitalisme
Hoezo herstel van de economie? Herstel van rendement op kapitaal, goed voor mensen die dat kapitaal bezitten, betekent ontslag, werkloosheid en inkomstendaling voor veel mensen die niets bezitten zodat zij zich niet eens kunnen verzekeren tegen ziektekosten. Verarming en verloedering nemen daardoor hand over hand toe, evenals het proletarisch winkelen dat steeds harder wordt aangepakt. De maatschappij ademt de sfeer van verharding en toenemende onderdrukking die uiteindelijk leidt tot uitwassen zoals de roep naar het opsluiten van mensen in een kooi of het doodschieten of neersteken van docenten op school. Deze excessen kennen in hoofdzaak een maatschappelijke oorzaak die zijn oorsprong kent in de economische crisis. Volgens minister Donner van Justitie kunnen er zelfs wel meer dan twee gevangenen op één cel geplaatst worden. Jawel, mensen die door de toenemende ellende en uitzichtloosheid ontsporen moeten verwijderd worden. Opsluiten in plaats van oplossen, dat is de kapitalistische logica die de interne verrotting alleen maar doet toenemen. Die blijkt ook aan de andere kant door fraudeschandalen van ongekende omvang zoals bij Enron en Worldcom, en meer recentelijk bij het Italiaanse zuivelconcern Parmalat en het Zwitserse uitzendconcern Adecco. Persoonlijke verrijking op kosten van anderen is het principe van het kapitalisme dat zijn uitwassen kent in de vorm van grootscheepse fraude, diefstal en oorlog.
Concentratie van kapitaal
JP Morgan koopt Bank One voor 58 miljard dollar en wordt de vierde bank ter wereld. Eerder al nam Bank of America voor 48 miljard dollar Fleet Boston over en werd daarmee de derde bank ter wereld. De concentratie van bankkapitaal, dat grote belangen heeft in de industrie, ondergraaft de veelgepredikte vrije concurrentie en creëert bedrijven die zó machtig zijn dat zij grote invloed uit kunnen oefenen op de gebeurtenissen in de wereld. Het kapitaal moet renderen, en om te kunnen renderen moeten er investeringsmogelijkheden zijn. De zogenaamde vrije markt is hiervoor het toverwoord. Elk land dat zich hiertegen verzet krijgt daar op onaangename wijze mee te maken en dreigt door de VS aangemerkt te worden als schurkenstaat. Overal moeten de markten open, behalve bij de VS zelf. Dat is dezelfde logica die door het regime in het Witte Huis gehanteerd wordt als het gaat om massavernietigingswapens. Het regime dat beschikt over het grootste en meest uitgebreide arsenaal aan dit soort wapens, en nog steeds bezig is nieuw oorlogstuig te ontwikkelen, verbiedt andere regimes er zelfs maar aan te denken op straffe van preventieve oorlog. En hoe reageren de VS als het om hun eigen markt gaat? De VS weigeren al geruime tijd een einde te maken aan de door de WTO verboden antidumpingmaatregelen. Amerikaanse bedrijven streken sinds 2000 ruim 800 miljoen dollar op aan douane-opbrengsten gebaseerd op het zogeheten Byrd amendment, dat in de praktijk neerkomt op een verkapte subsidieregeling voor Amerikaanse staalbedrijven. Het Amerikaanse Congres weigert de maatregel af te schaffen. Als een WTO-land zich niet conformeert aan de bindende jurisprudentie van de WTO, dan mogen andere WTO-leden die te lijden hebben van oneerlijke handelspraktijken in principe vergeldingsmaatregelen nemen, ook wel retaliëren genoemd. Behalve de EU en Japan hebben ook Brazilië, Canada, Chili, India, Mexico en Zuid-Korea de WTO gevraagd of ze tot retaliatie mogen overgaan. De WTO buigt zich op 26januari over de sanctieverzoeken. Het Byrd amendment stelt Amerikaanse bedrijven die beweren last te hebben van dumping in staat om de douaneopbrengsten, verkregen uit de importheffingen die hun buitenlandse concurrenten moeten betalen, op te strijken. Die praktijk werd na een WTO-beroepsprocedure in januari 2003 definitief verboden. Washington had tot 27 december jongstleden de tijd de wet aan te passen, maar heeft dat verzuimd.
De arrogantie van het kapitaal
Zo werkt de vrije markt dus voor de VS. Als de eigen verouderde staalindustrie onder druk staat heet import van staal al gauw dumping zodat invoertarieven betaald moeten worden die vervolgens worden doorgesluisd naar diezelfde staalindustrie. Dat komt neer op dubbele bescherming van de eigen industrie die haaks staat op alles wat "vrije markt" heet. Dit meten met twee maten is kenmerkend voor de arrogantie van de macht die het kapitaal in de VS uitstraalt en waarmee het de gehele wereld domineert. En naarmate de economie verder onder druk komt zullen deze praktijken alleen nog maar toenemen. Het internationale recht hebben de VS met de oorlog tegen Irak al aan hun laars gelapt en de kans dat zij de jurisprudentie van de WTO negeren is gelet op hun eigen kapitaalbelangen aanzienlijk. In een teruglopende economie stelt rendement op kapitaal dus de eis van toenemende protectie, concentratie van kapitaal, het aandraaien van de duimschroeven bij de eigen bevolking, het vervalsen van economische statistieken, het opkrikken van vertrouwen, het produceren met minder mensen die minder verdienen, het verketteren van zogenaamde inactieven en het openbreken van nieuwe markten, desnoods langs de weg van oorlog. Verzet hiertegen wordt met grof geweld de kop ingedrukt. Het mensvijandige gezicht van het imperialisme wordt met de dag voor steeds meer mensen duidelijk omdat zij er zelf het slachtoffer van worden. Als individuen staan zij machteloos tegen deze overmacht, maar gezamenlijk en georganiseerd zijn zij wel degelijk in staat een vuist te maken voor een beter bestaan onder de dictatuur van het kapitaal. Uiteindelijk zullen de wereldwijd vereende krachten de macht die hen in de greep houdt verslaan, zodat de mens eindelijk weer opgelucht kan ademhalen en aan de slag kan gaan om zelfbewust zijn eigen toekomst te bepalen.