Toekomst in Europese Unie voor Turkije nog steeds niet duidelijk

Veel Europese aandacht voor Turkije: Prodi (boven) en Fischer (onder).

Het jaar 2004 zal van doorslaggevend belang zijn voor de relatie van Turkije met de Europese Unie. De Turkse kapitalisten hopen op enig moment dit jaar van de EU een datum te horen waarop Turkije formeel kan toetreden als lid.

Een belangrijke datum in het 'lidmaatschapsproces' van Turkije was 5 november 2003. Op die dag publiceerde de EU haar meest recente voortgangsrapport over de prestaties van Turkije in relatie tot de integratie in Europa. Temidden van de routinematige passages over mensenrechten en bureaucratische aanpassingen komt één eis van de EU zeer duidelijk naar voren: het bereiken van een oplossing in de kwestie Cyprus vóór 1 mei 2004, overeenkomstig het Annan Plan, is een absolute voorwaarde voor het EU-lidmaatschap van Turkije.

Hier had Turkije niet op gerekend! De heersende krachten in Turkije hebben trouw en hoopvol de opdrachten uitgevoerd met betrekking tot de liberalisering van de economie en symbolische verbeteringen van de mensenrechten. Zij waren niet beducht op zo'n radicale ommekeer in de hiërarchie van de eisen van de Europese Unie. Net nu Turkije geleerd heeft om zich te onderwerpen aan de Criteria van Kopenhagen, stelt de EU dat Cyprus de meest cruciale kwestie is geworden en dat al het overige slechts bijzaak is. Dit was een grote schok, omdat Turkije zich niet had voorbereid op een aanpak van de kwestie Cyprus conform de kaders van het Annan Plan.

Niet veel later kwam het ene bemoedigende signaal na het andere. In december deed Joschka Fischer, minister van Buitenlandse Zaken van Duitsland, de volgende uitspraak van historische betekenis: "De oplossing van het veilgheidsprobleem moet in het Midden-Oosten gevonden worden, daarom is Turkije belangrijker voor de veiligheid van Europa dan welk huidig bewapeningsprogramma dan ook." Op dit moment brengt Joschka Fischer een bezoek aan Turkije om te praten over Cyprus en het EU-lidmaatschap.

In de tweede week van januari van dit jaar bezocht Romano Prodi, voorzitter van de Europese Commissie, Turkije. Tijdens zijn verblijf prees Prodi met veel vuur zowel de vooruitgang die Turkije geboekt heeft met betrekking tot het voldoen aan de EU-criteria als de prestaties van de huidige fundamentalistische regering.

En als hoogtepunt in deze reeks zal Erdogan, voor de tweede maal sinds zijn aantreden als minister-president, op 25 januari aanstaande een bezoek brengen aan George W. Bush in de VS. Erdogan zal Bush om steun vragen voor de toetreding van Turkije tot de EU. De algemene verwachting is dat Bush de Turkse heersende klasse daarbij inderdaad zal steunen.

Fischer's historische uitspraak in december duidt erop dat Europa uiteindeijk geen andere keuze heeft dan Turkije toe te laten als lid. Is het niet omdat ze een grote afzetmarkt vormen, waarmee het probleem van overproductie in Europa verkleind kan worden, dan is het wel omdat ze een enorm leger hebben. De EU wil een imperialistische macht vormen, maar zonder een sterk eigen, betaalbaar leger, strategisch juist gestationeerd, betekent de EU niets anders dan een "broederschap". Maar aan de andere kant zal de toetreding van zo'n enorm land de verhoudingen binnen de EU op haar grondvesten laten schudden. Het monster is genoodzaakt dit voedsel te verorberen, maar het brok is niet verteerbaar, daarvoor is het te groot. Te groot in sociaal, economisch en ideologisch opzicht.

Tot nu toe is dit de enige vraag waarop de EU een antwoord heeft kunnen vinden: vroeg of laat moet Turkije een lidstaat van de EU worden. Maar na zoveel jaar, zoveel aanpassingen in Turkije en zoveel artikelen is er nog steeds geen duidelijk antwoord op de vraag hoeveel en wat voor ruimte Turkije geboden zal worden binnen de EU.

(Vertaling J.Bernaven)