WAO-plannen Ramp voor Arbeidsongeschikten

Schrijf brieven aan politici en vakbonden!

Ynske Jansen spreekt gemeenteraad Groningen toe en demonstratie tegen afbraak WAO (foto Rob Heusdens).

Binnenkort zal er weinig meer over zijn van de sociale zekerheid voor arbeidsongeschikten. Vanaf 1 januari 2006 komt er een volledig nieuw WAO-stelsel. Daarin zullen arbeidsongeschikten, zowel de huidige als nieuwe, in de meeste gevallen geen WAO-uitkering meer krijgen. Al eerder, vanaf juli 2004, wil de regering beginnen met het keuren van arbeidsongeschikten en herkeuren van WAO-ers volgens veel strengere richtlijnen (deel 1 van 2).

Daardoor zullen vanaf juli 2004 al veel van de huidige arbeidsongeschikten hun WAO-uitkering verliezen of een lagere uitkering krijgen. Nieuwe arbeidsongeschikten maken vanaf die datum veel minder kans op een WAO-uitkering. Veel politici lijken niet te beseffen wat de schrijnende gevolgen van de invoering van deze plannen zullen zijn. Of ze denken dat deze plannen wel acceptabel zijn omdat de betrokkenen weinig van zich laten horen. Maar de plannen zijn nog niet aangenomen. De Steungroep ME en Arbeidsongeschiktheid blijft daarom oproepen brieven te sturen.

De wijzigingsplannen voor de WAO zijn de afgelopen jaren voorbereid door de commissie Donner, de Sociaal Economische Raad (SER), het kabinet Kok II en het kabinet Balkenende I. Centraal in deze plannen staat niet de aanpak van arbeidsongeschiktheid op zichzelf of van het gebrek aan aangepaste banen, maar de aanpak van het inkomen van de mensen die arbeidsongeschikt zijn. Met als gevolg dat arbeidsongeschiktheid in veel gevallen direct of indirect zal leiden tot een leven op bijstandsniveau. Hieronder kunt u lezen wat de plannen voor de toekomstige en voor de huidige arbeidsongeschikten inhouden. (1)

Hoofdlijnen van de WAO-plannen

• De regering wil het nieuwe stelsel met ingang van 2006 invoeren voor alle nieuwe arbeidsongeschikten. Maar ook de huidige WAO-ers worden keihard aangepakt. In 2016 moeten alle WAO-ers volledig onder het nieuwe stelsel vallen. Daartoe worden vanaf 1 januari 2006 alle WAO-ers opnieuw gekeurd volgens de nieuwe criteria. Dat betekent dat de meesten hun WAO-uitkering zullen verliezen: niet alleen alle gedeeltelijk arbeidsongeschikten maar ook de volledig arbeidsongeschikten die het etiket 'niet duurzaam arbeidsongeschikt' krijgen (zie de plannen voor de toekomstige arbeidsongeschikten). Alleen wie dicht genoeg bij zijn pensioen zit ontspringt waarschijnlijk de dans. De SER vindt dat het nieuwe WAO-stelsel, voorzover het gaat om de beperking van de WAO tot volledig en duurzaam arbeidsongeschikten, alleen moet gaan gelden voor de toekomstige WAO-ers.
• Om zo snel mogelijk het aantal WAO-uitkeringen te verminderen wordt bovendien het arbeidskundige arbeidsongeschiktheidscriterium op 1 juli 2004 alvast aangepast (zie de plannen voor de toekomstige arbeidsongeschikten). Dit geldt voor iedereen die vanaf die datum gekeurd wordt. Bovendien wordt dan begonnen met het herkeuren van een grote groep WAO-ers volgens de strengere arbeidskundige richtlijnen. Dit moet in 2004 en 2005 leiden tot een bezuiniging op de WAO-uitkeringen van 380 miljoen eoro. De reguliere wettelijke eerstejaars en vijfjaarlijkse herkeuringen worden afgeschaft. In plaats daarvan mag het UWV op ieder moment tot een herkeuring beslissen. Van het uitvoeringsinstituut UWV wordt verwacht dat zij hiervoor op basis van de dossiers de 'meest kansrijke gevallen' selecteren, dat wil zeggen demensen die de meeste kans maken hun WAO te verliezen. Door deze herkeuring zullen zeer veel arbeidsongeschikten, ook al is hun gezondheid niet verbeterd, toch een lagere uitkering krijgen of hun uitkering helemaal verliezen.

De strengere arbeidskundige keuringsregels leiden er toe dat mensen geschikt verklaard kunnen worden voor werk dat niet bestaat of dat ze niet kunnen doen. Zo zal iemand al (gedeeltelijk) arbeidsgeschikt verklaard worden wanneer er drie functies bestaan die hij in theorie aan zou kunnen, ook als van ieder van die functies er in Nederland maar één arbeidsplaats is. Bovendien zullen functies die alleen in voltijd bestaan ook geschikt verklaard worden voor mensen die in deeltijd werkten. Functies waarvoor men de Nederlandse taal moet beheersen of met de computer moet kunnen omgaan worden ook geschikt verklaard voor mensen die deze vaardigheden missen.

Het UWV schat dat deze herkeuring voor 50 procent van degenen die eerst volledig arbeidsongeschikt waren tot een lagere uitkering zal leiden. Daar komen de gevolgen voor degenen die voor de herkeuring gedeeltelijk arbeidsongeschikt waren nog bij. Volgens de Nederlandse vereniging van arbeidsdeskundigen zullen door deze maatregel in totaal zo'n 315.000 arbeidsongeschikten (40%) mogelijk een lagere of geen WAO uitkering meer krijgen.

In het ontwerp-SER-advies wordt ingestemd met dit herkeuringsplan, zij het dat de SER op verschillende punten een andere invulling geeft aan de wijziging van het arbeidskundig arbeidsongeschiktheidscriterium, die misschien iets minder ongunstig zal uitpakken. Verder adviseert de SER om rekening te houden met het feit dat deze groep niet kan 'profiteren van de reïntegratie-inspanningen' die bij het nieuwe stelsel horen, maar hier worden geen consequenties aan verbonden.

• Wie door de herkeuringen volgens het nieuwe stelsel (vanaf januari 2006) zijn recht op WAO verliest krijgt vijf jaar om zich daarop in te stellen. Wie in die tijd niet hersteld is en geen werk heeft gevonden wordt uiteindelijk financieel afhankelijk van het inkomen van de partner, of als dat er niet is, van een bijstandsinkomen.
• Voor wie door de herkeuring volgens het strengere arbeidskundig criterium (in 2004 en 2005) zijn uitkering verliest komt geen overgangsregeling. Dat betekent dus misschien WW en daarna eventueel een bijstandsuitkering van de gemeente, afhankelijk van het inkomen van een partner en vermogen. Wie eerst gedeeltelijk arbeidsongeschikt was en zijn WW-recht al heeft opgebruikt heeft niet opnieuw recht op WW.
• Zo wordt keihard bezuinigd ten koste van mensen die weinig of geen mogelijkheden hebben om op eigen kracht hun positie te verbeteren. Deze plannen worden verdedigd met het argument dat WAO-ers beter af zijn met een baan dan met een uitkering. Maar de realiteit is, dat werken voor de meeste arbeidsongeschikten eenvoudig niet mogelijk is. Of ze zijn daar vanwege hun slechte gezondheid niet toe in staat, of ze hebben geen kans op een baan, vanwege het tekort aan aangepast werk. Als het bieden van perspectief op werk echt voorop zou staan, is een ingreep in de WAO niet nodig. Het zou dan voldoende zijn om de arbeidsongeschikten die nog kunnen werken te helpen aan aangepast werk. (volgende keer de toekomstige arbeidsongeschikten)

Laat van u horen

Meer informatie

Wilt u per post een exemplaar van deze oproep met informatie over de hoofdlijnen van de plannen ontvangen, bijvoorbeeld om aan iemand anders te geven? Stuur dan een aan uzelf geadresseerde envelop met daarin vijf losse postzegels van 0,39 euro naar de Steungroep ME en Arbeidsongeschiktheid, Kleine Raamstraat 23, 9711 CG Groningen. Vermeld in de linkerbovenhoek 'brievenactie WAO'.

(1) De informatie over de plannen van de regering Balkenende II is voornamelijk gebaseerd op officiële bronnen. Op een aantal punten is informatie uit het recente ontwerp-advies van de SER verwerkt. Dit advies werd op 20 februari 2004 officieel vastgesteld. Het uiteindelijke advies kan nog afwijken van het ontwerp.