|
Met de aankomende Europese verkiezingen gaat er wat veranderen in de Britse wetgeving. Voor het eerst zal er geëxperimenteerd worden met een vorm van evenredige vertegenwoordiging. Dit is des te interessanter als we bedenken dat het kabinet Balkenende nu juist wil gaan experimenteren met vormen van het districtenstelsel. Waarom willen de Britten er dan eigenlijk van af?
Een van de beloftes die Blair heeft gedaan tijdens de verkiezingen was dat hij het bestuur minder corrupt zou maken, en je moet hem nageven dat hij dat ook heeft gedaan. Het afschaffen van de overerving van de parlementszetels in het Hogerhuis is er een voorbeeld van, maar ook het invoeren van vormen van evenredige vertegenwoordiging in zowel Schotland als Wales. Op zich een hele prestatie als we bedenken dat dit voor Labour betekende dat ze een flink aantal zetels verloren.
Wat is nu precies de achterliggende gedachte om het districtenstelsel af te schaffen? Het probleem met het districtenstelsel is dat een partij het meeste aantal stemmen kan krijgen maar toch niet de grootste wordt. Sterker nog een partij kan het meeste aantal stemmen krijgen en helemaal niet verkozen worden. Hoe kan dit? Een voorbeeld maakt dit duidelijk. Stel dat we drie kiesdistricten hebben met elk 10.000 stemmers en we hebben drie partijen die meedoen, dan zou de uitslag alsvolgt kunnen zijn: In district 1 winnen de Tories met 5.000 stemmen, Labour haalt 4.000 stemmen en de Liberal Democrats (LD) dus 1.000. In district 2 winnen de LD met 5.000, Labour wordt weer tweede met 4.500 en de Tories krijgen 500 stemmen. De stemverhouding in district drie tenslotte is: Tories 4.500, Labour 4.250 en LD 1.250. De Tories krijgen in dit voorbeeld 2 zetels en hebben 10.000 stemmen. De LD behalen een zetel met 7.250 stemmen. Labour daarentegen wint geen enkele zetel met 12.750 stemmen. Zo is Labour de grootste partij maar heeft geen zetels.
Dit lijkt allemaal theorie maar ook in de praktijk kwam het voor. Bij de laatste verkiezing die Thatcher won was Labour qua stemmenaantal verreweg de grootste partij, maar niet in het aantal zetels. In Schotland was dat zelfs jarenlang zo. Labour haalde daar meestal zo'n 40 procent van de stemmen maar kreeg 76 procent van het aantal zetels! De SNP daarentegen behaalde meestal rond de 32 procent van de stemmen maar slechts 8 procent van het aantal zetels. Terwijl de LD rond de 10 procent van de stemmen haalde en 14 procent van het aantal zetels. De Tories waren ook goed voor rond de 10 procent van de stemmen maar slechts 2 procent van het aantal zetels. Een totaal scheve verhouding dus.
Linkse partijen in Engeland hebben daar dan ook al zeer lang tegen geageerd en onder Blair begint dat wat vruchten af te werpen. Niet dat het geschetste probleem onbekend was, integendeel het districtenstelsel was jarenlang een manier om aan de macht te blijven. De grenzen van de districten werden namelijk zo aangepast dat de zittende regering dacht in meerderheid van de districten een zetel te winnen. Dat klinkt raar maar ik geef een voorbeeld. Glasgow Kelvin is een district dat zowel uit een arbeidersbuurt alsook een villawijk bestaat. Als de Tories aan de macht waren verschoven zij de grens van dit district zodanig dat een groot deel van de arbeiderswijken niet meer in het district Glasgow Kelvin viel maar onder de aangrenzende districten. Die aangrenzende districten waren allemaal arbeiderswijken en dus districten waar Labour in ieder geval won. Het toevoegen van een aantal arbeiders aan die districten had dus geen invloed. Maar in Kelvin wel. Als de wijk Kelvin echt als hele wijk zou worden genomen wint Labour. Doorechter sommige arbeidersbuurten uit te sluiten konden de Tories toch een zetel winnen in Glasgow!
De Britten gaan bij de komende verkiezingen een soort evenredige vertegenwoordiging invoeren. Een soort klinkt wat raar, maar dat is het wel. Het land blijft namelijk nog wel opgedeeld in regio's. Elke regio krijgt een aantal zetels voor het Europese parlement toegewezen. Die zetels worden dan binnen de regio verdeeld volgens het principe van de evenredige vertegenwoordiging! Dat geeft kleine partijen een kans om gekozen te worden. In het districtenstelsel maakten kleine partijen alleen maar een kans om gekozen te worden als ze in een district sterk waren. Dat gold bijvoorbeeld jarenlang voor de Communistische Partij van Groot-Brittannië die in de mijnen van Fife sterk waren en dus een zetel hadden in Westminster. Onder het systeem van de evenredige vertegenwoordiging was het nog maar de vraag of de CPGB ooit een zetel had gehaald.
Het nieuwe systeem vindt voorlopig plaats op individuele basis. Maar wellicht moet het kabinet Balkenende eens lering trekken uit deze jarenlange discussie. Het grappige doet zich nu namelijk voor dat de landen die een districtenstelsel hebben er graag vanaf willen en de landen die het niet hebben eraan willen. Niet dat het erg veel uitmaakt want uiteindelijk zijn het natuurlijk toch de geldschieters die het beleid krijgen wat ze willen en niet de stemmers. Toch ben ik benieuwd wat de uitslag zal zijn van de verkiezingen en of dat inderdaad een drastische herverdeling van zetels laat zien. Zelf denk ik van niet.