|
|
Misschien is er geen ander woord dat zó vaak verkeerd of oneigenlijk gebruikt wordt als 'democratisch'. Het gebruik van de televisie is gedemocratiseerd, zo wordt dan gezegd. Alle gedragingen, gebruiken en mogelijkheden die eerst met een kleine elite geassocieerd werden en later vrijwel veralgemeend zijn, noemt men 'gedemocratiseerd'.
Zo kunnen we meer dan eens lezen dat het vliegen gedemocratiseerd is; dat vacantie houden gedemocratiseerd is. Vaak ontbreekt dan niet de zure, verongelijkte bijklank waarin de treurnis over het verlies aan exclusiviteit te horen is. Ook de vermanende klank van de volksmisleiders: wees toch eens tevreden, mensen, jullie hebben al zoveel...
Zo is het winkelen - pardon, shoppen - gedemocratiseerd; zo ook het studeren, de auto, het roerbakken, het computeren en de rollator. En met lichaamscorrecties, bungyjumpen en wijndrinken schijnen de 'westerse' samenlevingen op de goede weg te zijn... Wat er al niet met democratie te maken heeft! Welk een dankbaarheid valt de boven ons geplaatsten niet ten deel voor het toch zo geheel belangeloos aan het gemene volk beschikbaar stellen van al die geneugten!
Maar zou het ook zo kunnen zijn dat al die stoffelijkheid - waarzonder heel veel geneugten niet kunnen bestaan - geschapen zijn door handen en hoofden van het gemene volk? Maar als de ondergeplaatsten deze van ondankbaarheid getuigende brutale vraag voor het voetlicht zouden brengen, waar kwam dan al dat voor de noodzakelijke expressieve arbeidskracht benodigde kapitaal vandaan? Wiens namen en logo's prijken er dan wel niet op fabrieken en producten?
Maar is het wel juist dat allerlei door de technologische vooruitgang ontstane gebruiksvoorwerpen en gedragingen - cultuurveranderingen, zo men wil - een democratische ontwikkeling genoemd worden? Is het niet beter het gebruik van het woord 'democratie' met al zijn vervoegingen slechts dan te gebruiken waar het volksvertegenwoordiging en beslissingsmethoden betreft? En daar dan uitspraken over de mate van democratie vanaf laten hangen?
Maar dat is voor u, dames en heren hoog boven ons geplaatsten, nu juist zo moeilijk! Want de vraag zou dan kunnen komen: hoe staat het met de mate van democratie op een bedrijf, op uw bedrijf? Hoe staat het met de democratie bij al die instellingen? Wie besluit wat geproduceerd wordt, wie beslist er over reorganisaties, over sluiting, over koop of verkoop van een bedrijf, of over een onderdeel ervan?
Laat het gemene volk maar denken dat de keuze uit twintig soorten hondenvoer het summum van democratie is. Dan vraagt het zich niet meer af hoe het kan dat dat ene pak brokken opeens tien procent duurder is geworden. Zo is democratie een spel met woorden, opdat u, dames en heren, en met u die hele sleep van persadepten, zich boven elke vorm van democratie kunt bevinden.
Zo moet ik opeens denken aan de tijd toen ik als jongeman bij een bedrijf werkte, toen er een discussie ontstond over democratie. In onze maatschappij, zo zei een oudere arbeider, betekent democratie het volgende: op dit bedrijf werken honderd mensen, er is één directeur, er is er één de baas. Deze baas kan in z'n eentje honderd mensen naar huis sturen, maar deze mensen zijn met z'n honderden niet in staat die ene directeur naar huis testuren. Daar moet ik aan terugdenken, als ik weer eens lees wat er zoal in onze maatschappij gedemocratiseerd is.