Politiestaat in aantocht
Door Jos van Bergen
Als het aan het kabinet Balkenende ligt krijgt de Nederlandse bevolking te maken met staatsterreur van de hoogste orde. Identificatieplicht, preventief fouilleren, cameratoezicht, uitwisseling van persoonsgegevens, melding van 'verdachte' financiële transacties, voorlopige hechtenis op grond van verdenking van terrorisme, biometrische kenmerken in het paspoort, afluisteren, kortom de politiestaat is in aantocht. Alsof dit nog niet genoeg is komt het kabinet met een pakket aanvullende maatregelen die nog een flinke stap verder gaan.
De aanleiding voor het nieuwe pakket maatregelen wordt door het kabinet gevonden in de aanslagen in Madrid van een aantal weken geleden. Het meest in het oog loopt het voorstel om vertrouwelijke informatie van de Algemene Inlichtingen- en Veiligheidsdienst (AIVD) te gebruiken als bewijsmateriaal in strafprocessen tegen verdachten van terreur. Tot nu toe was dat nog niet mogelijk. In een nieuw wetsvoorstel ziet de procedure er als volgt uit: de rechter stelt een zogenaamde rechter-commissaris aan, die de mogelijkheid krijgt medewerkers van de AIVD anoniem te horen. In een proces-verbaal hiervan moet hij vervolgens aangeven waarom bepaalde informatie wegens staatsveiligheid niet vermeld kan worden. De rechter krijgt in het wetsvoorstel de mogelijkheid de rechter-commissaris opdracht te geven om ambtsberichten van de AIVD op betrouwbaarheid te toetsen. Deze ambtsberichten krijgen in het wetsvoorstel de status van een volwaardig schriftelijk stuk waaraan de rechter zonder beperkingen bewijskracht kan toekennen. De rechter bepaalt vervolgens of de bevindingen van de rechter-commissaris voldoende bewijs opleveren in de strafzaak.
Staatsveiligheid in gevaar
Het komt er dus op neer dat berichten of anonieme verklaringen van de AIVD als volwaardig bewijsmiddel door de rechter kunnen worden gebruikt in een strafzaak tegen een verdachte van terreur, zelfs als de verdediging niet van de inhoud ervan op de hoogte is en zich daartegen dan ook niet kan verweren. Volgens minister Donner van Justitie (CDA) sluit de voorgestelde procedure aan bij de Europese rechtspraak, die beperking van de rechten van de verdediging aanvaardbaar acht als de staatsveiligheid in gevaar is.
Einde van de rechtstaat
Dat betekent het einde van de rechtstaat. De staat, die zich opwerpt als de hoeder van de vrijheid en de veiligheid, heeft er geen enkele moeite mee de burgerlijke vrijheid op te heffen als zijn eigen veiligheid in het geding is. De staat, die het recht op een eerlijk proces zou moeten garanderen, schuift dit recht probleemloos opzij als het gaat om de eigen staatsveiligheid. Daarbij is de verdachte volledig overgeleverd aan de willekeur van de AIVD, die niet onafhankelijk is maar deel uitmaakt van die staat. Daar komt nog bij dat het begrip "terreur" zeer ruim gedefinieerd is, zodat alle mogelijke soorten van activiteiten - als dat zo uitkomt - aangeduid kunnen worden als terrorisme. Hetzelfde geldt voor de identificatieplicht, die inmiddels omgedoopt is tot "toonplicht" van een geldig identiteitsbewijs. Niet alleen een ambtenaar van politie, maar ook andere ambtenaren zoals een buitengewoon opsporingsambtenaar, een militair van de koninklijke marechaussee en een douane- of belastinginspecteur hebben de bevoegdheid inzage te vorderen "indien dit voor de toepassing van wettelijke bepalingen te zijnen aanzien van belang kan zijn" of "voor zover dat redelijkerwijs noodzakelijk is voor de uitoefening van zijn taak."
Voorbereiding op dictatuur
Maar daarmee is het nog niet gedaan. Want als het aan minister Donner ligt wordt de grondslag voor de verdenking van terreurdaden uitgebreid, en worden de termijnen van voorlopige hechtenis verlengd. Dat wil zeggen dat eenieder voor langere tijd opgesloten kan worden op grond van minder verdenking. Nog een stap verder, en er hoeft niet eens meer sprake te zijn van verdenking, zoals dat in de VS al geregeld is. Daar loopt iedereen het risico opgepakt te worden en zonder enig recht voor onbeperkte tijd vastgezet te worden. De staatsmacht heeft de burger daar rechteloos gemaakt. Europa volgt, zij het met enige vertraging. Bovendien wordt de privacywetgeving aangepast om belemmeringen weg te nemen bij de uitwisseling van persoonsgegevens tussen landen binnen Europa en de VS. Nog wordt de staatsmacht in eerste instantie ingezet tegen verdachten van terreur. Maar als de economie verder afglijdt en meer en meer mensen zich gaan verzetten tegen alle verslechteringen, zal de wet zonder twijfel breder toegepast gaan worden. Deze burgerlijke regering, met minister Donner voorop, is de wegvoorbereider van de openlijke dictatuur, die uitgeroepen zal worden als de crisis in het kapitalisme het maatschappelijke leven vrijwel onmogelijk gemaakt heeft. De crisis is de oorzaak van de verrotting van het kapitalisme en zal uiteindelijk de bezittende klasse er toe brengen het fascisme als openlijke dictatuur van het kapitaal aan de macht te brengen.