|
"... Het is de drijvende kracht van de sociale anarchie in de productie, die de oneindige mogelijkheid tot vervolmaking van de machines der grote industrie tot een dwingende wet voor iedere individuele industriële kapitalist maakt, om zijn machines, op straffe van ondergang, meer en meer te perfectioneren. Maar het perfectioneren van de machines betekent het overtollig maken van menselijke arbeid. Wanneer de invoering en vermeerdering van de machinerie de verdringing van miljoenen handwerkers door weinige fabrieksarbeiders betekent, dan betekent verbetering van de machinerie de verdringing van meer en meer fabrieksarbeiders zelf, en voert in laatste instantie tot het ontstaan van een aantal beschikbare loonarbeiders, dat de gemiddelde behoefte aan tewerkstelling door het kapitaal te boven gaat, een volslagen industrieel reserveleger, zoals ik het in 1845 reeds noemde; een leger, dat ter beschikking staat voor tijden, wanneer de industrie onder hoge druk werkt, dat op straat wordt geworpen door de noodzakelijke volgende krach; een leger dat te allen tijde een loodzwaar gewicht is aan de voeten van de arbeidersklasse in haar bestaansstrijd tegen het kapitaal en een regulateur tot het laag houden van het arbeidsloon op het aan de kapitalistische behoefte aangepaste lage niveau."
Uit: De ontwikkeling van het Socialisme van Utopie tot Wetenschap, Friedrich Engels, 21 september 1882, Londen, 4e druk 1891.