|
Door Rinze Visser
Er kunnen hele bomen worden opgezet over wat vooruitgang nou precies is. Is dat de algehele ontwikkeling van de mensheid zoals die zich in een gegeven tijdsbestek voordoet? Moet in die zin vooruitgang worden afgemeten aan de wetmatigheden zoals de geschiedenis van de mensheid die heeft aangetoond? Of is vooruitgang een zaak van het persoonlijke of van een of andere groep of maatschappelijke klasse?
Deze vragen moeten soms opnieuw gesteld worden in een bepaalde etappe van de geschiedenis, in tijden waarin de heersende klassen het alleenrecht op ideologie en filosofie - op meningsvorming - lijken te hebben geclaimd. In zo'n tijd leven we nu. Immers, allen die zich met de verdrukten geëngageerd hebben, allen die zich verzetten tegen de aantasting van arbeidersrechten, van arbeiders beschermende voorzieningen, allen die vraagtekens plaatsen bij de tegenwoordige ontwikkelingen onder de heerschappij van het kapitalistisch imperialisme, worden neergezet als verstokte mensen die nog enig geloof hechten aan een 'hiervoormaals' en niet door hebben dat zij zich verzetten tegen het onvermijdelijke. En dat wat onvermijdelijk is heet dan: vooruitgang.
Maar, vraagt de naar waarheid zoekende: wat heet? Juist, zeggen de kapitalist en de zich met hem verbonden voelende geleerde: de achteruitgang van de rechten van de arbeiders is een hele vooruitgang; de val van de Sovjet-Unie is een hele vooruitgang, enzovoort. En zij die dit niet willen accepteren en zich nog verzetten, gaan in tegen de vooruitgang en zijn dus conservatief en in feite reactionair... Het begrip 'conservatief' moet hier niet verward worden met tegenwoordig naar buiten tredende stromingen die zich 'conservatieven' of 'neo-conservatieven' noemen. Deze zijn óók voor het liefst zo snel mogelijk afschaffen van alle arbeidersrechten en voor herstel van het 'naakte kapitalisme', maar rekenen het veeleer tot hun plicht te pleiten voor conservering van of zowel terugkeer naar een aantal normen en waarden, waartoe soms angst voor niet-Europese beïnvloeding de belangrijkste drijfveer is.
Of zoals de Amerikaanse historicus W.R. Mead het zegt: als de wereld Amerikaanser wordt - dus onder de hegemonie van de VS - dan wordt de wereld rijker, veiliger en gezonder; dan is er geen plaats voor verzorgingsstaten die zich afschermen van globalisering, ook niet voor instituten als de Verenigde Naties. Deze opvattingen kunnen niet los worden gezien van de tegenwoordig meer en meer geventileerde zienswijzen met betrekking tot de vertegenwoordigende democratie, waarin in feite door bepaalde figuren al gepleit wordt voor afschaffing ervan en ze door meningspeilingen op televisie of het internet over te laten nemen. Individualisering van de democratie - ieder zijn of haar eigen republiekje of koninkrijkje...
Als we er vanuit gaan dat de loop van de geschiedenis objectief vooruitgang is, maar dat deze loop onderhevig is aan golfbewegingen, soms ook aan een vloedgolf die wij revolutie noemen, dan zullen, steeds terugkerend, refererend aan die golfbewegingen, dat wat eerst progressief is conservatief of reactionair genoemd worden en andersom.
Laten we eens teruggaan naar wat er in de eerste helft van de twintigste eeuw plaatsvond: de opkomst van het fascisme. In het wereldbeeld van communisten en ook van heel veel anderen, een uiterst reactionaire stroming die veel aan de vooruitgang ontsproten verworvenheden - zoals opkomst en versterking van de arbeidersbeweging - wilde vernietigen. Toch spraken velen van een nieuwe orde die korte metten ging maken met alle overleefde ouderwetse slechtigheden. Velen zagen het fascisme als iets progressiefs en de tegenstanders als mensen die niet wilden inzien dat ze met de tijd mee moesten. De nieuwe orde...
Dus als communisten weer eens te kijk worden gezet als mensen die hun lesje niet geleerd hebben en tegen de vooruitgang zijn, dan is het goed hieraan te denken. Er was niets op deze wereld wat de fascisten zó haatten als communisten. Communisten werden dus het meest gehaat door het meest reactionaire dat de mensheid gekend heeft. Waarvan acte!