Verklaring NCPN n.a.v. het akkoord in de SER
Historisch resultaat; actie blijkt beslissend
Lissabon-agenda niet van tafel
Veel gewonnen, maar nog lang niet alles
De Waal en Van Aartsen hadden kortgeleden een genoegelijk onderonsje. Is dat wat De Waal bedoelt met het nieuwe tijdperk, waarin alleen nog wordt onderhandeld, het poldermodel is afgeschaft en de 'herensociëteit' is opgeheven? (Foto: Financieele Dagblad)
|
Het conflict over de toekomst van de Nederlandse verzorgingsstaat is niet in het voordeel van de werkenden en uitkeringsgerechtigden beslecht. Het ziet er naar uit dat de Nederlandse regering en ondernemers, zoals in Duitsland en Frankrijk, kiezen voor een langere periode om de afbraakmaatregelen door te voeren. Er wordt steeds vaker over 2015 gesproken i.p.v. 2010, als het gaat om de Lissabon-agenda. Minder snel en rechtlijnig, maar wel gestaag en zoveel mogelijk samen met de 'sociale partners'. Toon en optreden zullen waarschijnlijk minder arrogant worden. Het poldermodel is weer even opgelapt. Voorlopig is de Sociaal-Economische Raad als adviesorgaan in ere hersteld. Het advies van werkgevers en werknemers over de WAO - overigens een forse stap terug voor de arbeidsongeschikten - is alsnog grotendeels overgenomen. Ook over toekomstig beleid belooft het kabinet de SER, het polderorgaan bij uitstek, te zullen raadplegen.
Het conflict over VUT en prepensioen, WAO en WW is voorlopig bijgelegd. Er is resultaat geboekt, maar onvoldoende. Of de strijd op het juiste moment werd verruild voor de onderhandelingstafel moet worden betwijfeld.
Nadat de leden van de vakcentrales FNV, CNV en MHP te hoop liepen tegen 'de afbraak van de sociale zekerheid' en met nog een reeks stakingen voor de boeg, was men in kringen van kabinet en ondernemers voldoende geschrokken om weer aan tafel te gaan. De arrogante branie van een half jaar geleden was verdwenen. Om de arbeidsrust te garanderen moesten er toegevingen worden gedaan. In ruil voor sociale rust in de bedrijven en in het land bleken kabinet en ondernemers bereid om een tijdelijk compromis te sluiten. De acties zijn voorlopig stopgezet.
Museumplein: rechtse fabeltjes naar rommelzolder van het museum
Eén ding is in ieder geval zeker bereikt: het inzicht dat de Nederlandse arbeidersklasse een vuist kan maken, dat de vakbeweging geen instituut uit het verleden is, maar springlevend en krachtig als het nodig is. De leden van de Nederlandse vakbeweging zullen een volgende keer met nog meer zelfverzekerdheid optreden, dat staat als een paal boven water. Ze zullen die toegenomen kracht ook nodig hebben, want het spel is nog lang niet gespeeld. De acties toonden ondubbelzinnig de kracht van de vakbeweging aan, daaraan wordt door geen enkele partij nog getwijfeld. Bovendien toonden de leden aan strijdbaarder te zijn dan menig topbestuurder. De omvang, wilskracht en strijdlust van de leden van de vakbeweging overrompelden niet alleen ondernemers en regering, maar ook menig landelijk bestuurder. De kracht van de leden in de Rotterdamse haven, versterkt door hun successen in de strijd tegen de liberalisering van de havens, stond aan de bron van de successen. De vonk sloeg over op 20 september in Rotterdam. Een belangrijk, waarschijnlijk doorslaggevend, aspect van het succes op het Museumplein was de gezamenlijke oproep door alledrie de Nederlandse vakbondsfederaties. Het toont aan dat de splitsing in drie vakcentrales de kracht van de werkenden en uitkeringsgerechtigden verzwakt. Het nachtelijke akkoord van 6 november tussen werkgevers en werknemers in de Stichting van de Arbeid (Star) is een overwinning voor de werknemers. Maar wel een magere.
Essentie beleid niet veranderd
Uit de stukken van het kabinet Balkenende II en van de Star blijkt duidelijk dat de essentie van het kabinetsbeleid niet is veranderd. De hervormingen in de sociale zekerheid en in de zorg zullen gewoon doorgaan. De meeste bezuinigingsplannen zijn nog steeds niet van tafel. De Lissabon-doelstellingen blijven recht overeind. Er is een slag gewonnen, maar de oorlog gaat door. Het is te hopen dat de vakbondsleden zich geen zand in de ogen laten strooien. De komende tijd zal moeten worden benut om bij het volgende treffen, dat binnen niet al te lange tijd kan plaatsvinden, nog beter en nog sterker te kunnen aanvallen. Een kritische houding blijft nodig.
Vakbeweging weer serieus te nemen
Ondanks alle zwakheden van het akkoord is de - voorlopige - redding van de SER een bittere teleurstelling voor de liberalen. "Het poldermodel heeft zijn beste tijd gehad", verkondigde de neoliberaal Van Aartsen een half jaar geleden handenwrijvend. Hij bedoelde eigenlijk te zeggen dat de vakbeweging zwak genoeg was om af te schieten. De relatief grote arbeidsrust in dit land heeft ondernemersbaas Schraven en zijn vrienden in de VVD misleid. Binnen de CDA-fractie was en is de toon iets gematigder, maar niet fundamenteel anders dan in neoliberale VVD-kringen. De geluiden uit de basis van het CNV zullen daarbij zeker een rol hebben gespeeld. Het probleem voor het CDA is dat het kabinet wilde en nog steeds wil dat een grondige afbouw van het sociale stelsel plaatsvindt en een minimum-contract wordt gesloten. Maar in het CDA is men - gezien het electoraat - gevoeliger voor het verwijt (bewust) antisociaal te zijn en zoekt men bewust naar instrumenten om de klassenvrede zo lang mogelijk te handhaven. Alles overziend kan worden gesteld dat het kabinet flink heeft moeten inleveren ten opzichte van eerdere plannen onder druk van de strijdwil van de leden van de gezamenlijke vakbeweging. Ook in ondernemerskringen weet men nu weer dat ze te doen hebben met een sterke 'sociale partner'.
Winst door strijd, maar strijd moet worden voortgezet
Of er reden tot victorie is, zoals de topmannen van FNV, CNV en MHP kraaien, valt te bezien. Zeker is dat de vakbeweging zichzelf teruggeknokt heeft als krachtige stem van werkenden en uitkeringsgerechtigden. De pogingen om de vakbeweging te breken zijn mislukt. De demonstratie op het Museumplein op 2 oktober 2004 was een historische gebeurtenis! Zeker is ook dat de CAO-onderhandelingen nu met meer overtuiging kunnen worden gevoerd. De werkgevers weten weer dat ze met een serieuze tegenpartij te maken hebben. De loonmaatregel is van tafel, CAO's worden algemeen bindend verklaard en de SER staat nog overeind. En ook aan vakbondszijde is wat veranderd. Lodewijk de Waal wenst niet meer te spreken van overleg, maar van onderhandelen.
Of de onderhandelaars de kracht die hun leden hebben tentoongesteld voldoende in klinkende munt hebben weten om te zetten, valt te bezien. Het gaat om, weliswaar belangrijke, maar magere verbeteringen. Maar zónder de acties waren zelfs deze verbeteringen niet tot stand gebracht en waren VUT en prepensioen afgeschaft. De acties waren dus lonend! Het akkoord bevat afspraken over VUT, prepensioen, levensloop, WAO, WW en loonmatiging, daar liggen aantoonbare winstpunten. Maar de bonden hebben zich gecommitteerd aan een levensloopregeling en herkeuring van WAO'ers. Twee belangrijke hervormingsdoelen zijn dus door kabinet en ondernemers binnengehaald. Het gevecht om een loonstijging van 1,25 procent voor volgend jaar, zoals de FNV wil, is nog niet afgerond. De CAO-onderhandelingen zullen het volgende strijdtoneel opleveren.
Het gevecht zal moeten worden voortgezet
Er is sprake van een wapenstilstand. Een deel van de strijd zal zich verplaatsen naar de CAO-onderhandelingen, zoals de demonstratie van de WSW-ers al toonde. Er zal heel wat achterstand moeten worden gerepareerd tijdens deCAO-onderhandelingen. De strijd gaat zich verplaatsen naar bedrijven en instellingen. De koopkracht staat onder grote druk als gevolg van hogere huren en energiekosten, eigen bijdragen en premies. Vakbondsstrijd en sociale strijd liggen in elkaars verlengde. Volgend jaar dient zich ook een belangrijk nieuw strijdterrein aan. Een eventuele aanvaarding van de Bolkestein-richtlijn zal de Nederlandse werknemers dwingen om de arbeidsvoorwaarden van de nieuwe Europese landen te aanvaarden. Maar ook de mildere plannen om te komen tot een drietrapsstelsel voor de sociale uitkeringen zet het Nederlandse sociale zekerheidsstelsel terug in de tijd. De strijd voor een rechtvaardig sociaal stelsel zal doorgaan, ondanks het feit dat dit akkoord zal worden aanvaard.
Partijbestuur NCPN