ME en DSM-IV

mr Sjoerd Visser

DSM-IV is de afkorting van Diagnostic and Statistical Manual of mental disorders. Dat is een handboek voor psychiaters, waarin precies staat onder welke voorwaarden zij bij iemand een bepaalde psychiatrische diagnose mogen stellen.

Als voorbeeld noem ik de diagnose die in het handboek beschreven wordt onder 300.81, de ongedifferentieerde somatoforme stoornis. Deze diagnose wordt door psychiaters vaak gesteld bij mensen met ME/CVS of fibromyalgie. Het handboek stelt de volgende voorwaarden voor deze diagnose:

  1. Eén of meer lichamelijke klachten (bijvoorbeeld vermoeidheid, gebrek aan eetlust, klachten aan maag en darmen of urinewegen.
  2. Hetzij 1 hetzij 2:
    1. na voldoende medisch onderzoek kunnen de verschijnselen niet volledig verklaard worden door een bekend algemeen ziektebeeld of door de directe uitwerking van een stof (zoals bij misbruik van drugs of gebruik van medicijnen).
    2. als er wel verband gelegd kan worden met een algemeen bekend ziektebeeld, zijn de lichamelijke klachten of de daaruit voortkomende sociale invaliditeit of arbeidsongeschiktheid buitensporig in vergelijking met wat te verwachten zou zijn op grond van de ziektegeschiedenis, lichamelijk onderzoek of laboratoriumuitslagen.
  3. De verschijnselen veroorzaken een klinisch relevante lijdensdruk of arbeidsongeschiktheid dan wel sociale invaliditeit of andere functionele invaliditeit.
  4. De duur van de stoornis is tenminste 6 maanden.
  5. De stoornis kan niet beter verklaard worden door een andere psychiatrische diagnose.
  6. De verschijnselen worden niet veroorzaakt door opzet of simulatie.

Waarom juist DSM-IV?

Zoals u ziet zijn deze 6 voorwaarden niet zo gemakkelijk vast te stellen voor gewone mensen. Houdt steeds in het oog dat diagnoses stellen een erg moeilijke bezigheid is, die we eigenlijk maar het beste helemaal aan de medici en in dit geval aan de psychiaters moeten overlaten. DSM-IV bevat ongeveer 800 diagnoses, die samen het gehele gebied van de psychiatrie bestrijken. DSM-IV brengt ook systeem in die 800 diagnoses: ze worden naar hun onderlinge verwantschap in categorieën ingedeeld. En wat belangrijk is, DSM-IV is op dit moment zo ongeveer het meest gezaghebbende classificatiesysteem in de psychiatrie. Dat betekent dat iedere psychiater die een rapport over iemand schrijft, daarin het systeem van DSM-IV moet toepassen en zo mogelijk een diagnose volgens DSM-IV moet stellen. Als u een psychiatrisch rapport tegenkomt, waarin niets staat over de toepassing van DSM-IV, dient u dat rapport niet te accepteren en moet de psychiater die het rapport geschreven heeft zijn werk overdoen. Dat is niet alleen mijn mening, maar ook de mening van het Centraal Medisch Tuchtcollege.

De Assen van DSM-IV

De belangrijkste classificatie in DSM-IV is de indeling van de diagnoses op 5 assen:

Belangrijk voor mensen met chronische vermoeidheidsklachten zijn vooral de Assen I, II en V. Als bij u verschijnselen op As I zijn vastgesteld, betekent dit dat uw klachten medisch objectiveerbaar zijn. Als uw klachten niet op As I te plaatsen zijn maar wel op As II betekent dit dat uw klachten meestal vooral uit uw karakterstructuur voortkomen en niet te baseren zijn op ziekte of gebrek. As V is interessant en vergelijkbaar met uw dagverhaal, bijvoorbeeld voor het beoordelen van de consistentie van uw klachten. Het algemeen niveau van functioneren (Global Assessment of Functioning = GAF) wordt aangeduid met een schaal van 1 tot 100, en bij een GAF-score van 40 of 50 is het al niet zo best gesteld met de patiënt.

DSM-IV en WAO

Als u dus verwikkeld raakt in een lastige rechtsstrijd met een uitvoeringsinstelling WAO, die stelt dat uw klachten niet medisch objectiveerbaar zijn, is het zaak om een psychiatrisch rapport te krijgen met daarin een indeling van uw ziekteverschijnselen op de Assen I tot en met V. Als uw ziekteverschijnselen op As I zijn geplaatst is daarmee de medische objectivering van uw klachten gegeven, en moet u dat direct gebruiken als argument in uw verdediging. Daarbij kunt u gebruikmaken van het gezag dat DSM-IV geniet: ook een rechter zal er niet omheen kunnen aandacht te besteden aan dit argument. Daarnaast kan uw GAF-score op As V een belangrijke aanwijzing zijn voor de mate waarin uw chronische vermoeidheid u invalideert. Dus kan ook een argument zijn dat u alleen nog in deeltijd of helemaal niet meer kunt werken.

Tussen de oren?

Veel mensen met ME/CVS of fibromyalgie worden boos op mij, als ik hen voorstel om een psychiatrisch rapport aan te vragen. Ze zeggen dan: "Ik ben toch niet gek"? Bij de huidige stand van de medische wetenschap is het echter meestal zo, dat als u tegen de klippen op blijft zoeken naar een lichamelijke oorzaak voor uw klachten, de somatische artsen niets bij u kunnen vinden. De psychiatrie is juist veel beter in staat om klachten, waar andere specialismen geen raad mee weten, te verklaren en van een diagnose te voorzien. Of u daarmee dan ook te genezen bent weet ik niet. Maar het maakt vaak wel het verschil uit tussen wel en niet een uitkering WAO krijgen. Houdt u maar vast aan de gedachte, dat voor de psychiatrie het onderscheid tussen lichamelijke en psychische klachten niet zo belangrijk is. Het verklaren en het vinden van een diagnose voor uw klachten is veel belangrijker, of die klachten zich nu lichamelijk dan wel psychisch uiten.

Als u vragen hebt bent u welkom op het gratis inloopspreekuur van Advokatenkantoor Visser, elke maandag van 17 tot 19 uur aan de Hoofdkade 108 te Stadskanaal (bij de Buinersluis en achter Snackbar 't Gemaaltje).