Wereld Sociaal Forum, alternatief voor kapitalistische wereldtop

Platform voor cummunisten

Demonstratieve optocht van PCdoBrasil
Foto PCdBr

Demonstranten verbranden grote Bush-pop tijdens een demonstratie van het WSF in Porto Alegre, op 28 januari. Aan het WSF, dat plaatsvond van 26-31 januari, namen zo'n 100.000 mensen deel.
REUTERS / Silvio Avila

Jan Ilsink

Volgens de organisatoren van het 5e Wereld Sociaal Forum, dat van 26 tot 31 januari in Porto Alegre Brazilië werd gehouden, heeft het aantal deelnemers dat uit 135 landen afkomstig was de 150.000 overtroffen. Ik schat in (ik heb daarover nog geen cijfers gezien) dat van dit aantal zeker 70 procent uit Brazilië (1) zelf kwam, 25 procent van andere Latijns-Amerikaanse landen en de rest van andere continenten.

Dit betekent dat er in Brazilië een groot draagvlak is voor een evenement als het Sociaal Forum, dat is opgezet als een alternatief voor het Wereld Economisch Forum waar de kapitalistische wereldtop bijeenkomt om te bespreken hoe het kapitalisme kan worden gerekt en de wereldbevolking verder uitgeknepen. Ook dit keer vond het WSF tegelijkertijd plaats met het WEF dat in Davos bijeenkwam. De massale en open opzet van het WSF staat inderdaad lijnrecht tegenover de exclusiviteit en beslotenheid van het gekonkel in Davos.

Het draagvlak in Brazilië voor het Sociaal Forum heeft verschillende redenen. In de eerste plaats is Brazilië een in toenemende mate geïndustrialiseerd land met een groeiende arbeidersklasse, die zich duidelijk op het forum met talrijke vakbondsmanifestaties toont. Ten tweede heeft Brazilië een relatief jonge bevolking en het Forum is voor een groot deel een evenement voor en door jongeren. De 35.000 op het 5e Forum aanwezige jongeren bevolkten de vele grote kampeerterreinen waardoor de inhoudelijke bijeenkomsten op het Forum heel soepel overgingen in sociale en culturele activiteiten rond en op de kampeerterreinen. Ten derde heeft een groot deel van de Braziliaanse bevolking geen vast werk en leeft onder of op de armoedegrens. Deze armoedeproblematiek, die zich o.a. uit in de beweging van landloze boeren die op georganiseerde wijze grond bezetten, geeft het forum eveneens een vanzelfsprekend draagvlak. Tenslotte neemt Brazilië, met de Amazone als belangrijke groene long van de aarde, een centrale, ecologische positie in die medebepalend is voor de toekomst van de mensheid. Ecologie is een belangrijk onderwerp op het Forum.

Opzet Forum

Doelstelling van dit 5e Forum is reflexie op en organsatie van alle mensen ter wereld tegen imperialisme en neoliberalisme met nadruk op het vinden van alternatieven. Het WSF bestaat uit een groot aantal bijeenkomsten die worden georganiseerd door één of meerdere wetenschappelijke instituten, belangenorganisaties of non-gouvernementele organisaties. Tijdens het 5e Forum zijn 2500 bijeenkomsten gehouden, ingedeeld in elf thema's: 1. Autonoom denken, toepassing en socialisatie van kennis en technologie; 2. verdediging van diversiviteit, meervoudigheid en identiteit; 3. bouwen aan cultuur als volksverzet; 4. communicatie: anti-hegemonistische praktijken, rechten en alternatieven; 5. controle op en verdedigen van bodemschatten, goederen en verworvenheden van volkeren als alternatief voor de wereldmarkt en controle door transnationale ondernemingen; 6. sociale strijd en democratische alternatieven tegenover neoliberale dominantie; 7. vrede en demilitarisatie, strijd tegen oorlog, vrije markt en schuldenlast; 8. opbouw van een internationaal democratisch stelsel en integratie van volkeren; 9. soevereine economieën voor en van volkeren, tegen neoliberaal kapitalisme; 10. mensenrechten en respect voor een wereld van rechtvaardig- en gelijkwaardigheid; 11. ethiek, kosmovisies en spiritualiteit, verzet en uitdagingen voor een nieuwe wereld. Dit laatste thema is aan het forum toegevoegdnadat vorig jaar, bij het 4e WSF dat gehouden werd in Mumbai (Bombay) in India, gebleken was dat in Azië veel sociale en politieke strijd wordt geïnspireerd of beïnvloed door ethische en religieuze stromingen, waarop een progressief antwoord nodig is.

Voor elk thema is een plek aan de oever van het meer van Guiaba, waaraan Porto Alegre ligt, aangegeven. Op die plek staan oude havengebouwen of zijn tenten gebouwd waarin de bijeenkomsten van het 5e Forum plaatsvinden. Bij de inschrijving tot het Forum krijg je een dik pak papier mee waarin alle bijeenkomsten staan vermeld en waaruit je je eigen programma moet samenstellen. Er zijn in elk gebouw of tent drie bijeenkomsten per dag: van 08.30-11.30 van 12.00-15.00 van 15.30-18.30 uur. 's Avonds zijn er informele bijeekomsten in de vele aparte solidariteitsruimten per thema.

Inhoud Forum

Kortom het WSF is een luilekkerland voor mensen die informatie, discussie en actie zoeken over problemen waar de mensheid op dit moment mee worstelt. Het is een podium om eigen analyses en voorstelllen publiekelijk te toetsen en ook een voorziening om eigen organisatie en netwerken te versterken. Maar deze overkill aan informatie en bijeenkomsten geeft ook gelijk de zwakte aan van het Forum. Het is een staalkaart van wat er aan links gedachtegoed of pseudogedachtegoed op dit moment op deze aardbol bestaat.

Georganiseerde interactiviteit daartussen, tenzij dat door de organisatoren van een bijeenkomst uitdrukkelijk is gewild, is er niet. In de praktijk is het WSF een massale speeltuin van preken voor eigen parochie. Maar dat hoeft niet negatief te worden opgevat. Het Forum bevordert de consolidatie van het, door het in de jaren tachtig ingezette offensief van rechts, aangeslagen links. Alleen er valt nog weinig gezamenlijke chocolade van te maken en het is de vraag of het Forum in deze opzet dat ook moet willen. Op dit 5e Forum zijn 352 eindvoorstellen gedaan. Maar de mogelijkheden voor méér interactie en vereniging zijn er, kunnen en worden ook al enigszins benut. De meest besproken onderwerpen op het Forum waren: democratisering van superinstituties als VN (Verenigde Naties), IMF (Internationaal Monetair Fonds), WHO (Wereld Handels Organisatie), ALCA (Area de Libre Comercio de las Americas) en de oorlog en bezetting van Irak.

Communistische partijen

Politieke partijen worden op het WSF geweerd om banaal politiek gewin op het Forum te voorkomen. Tot de organisatoren behoren vakbonden, de beweging van landloze boeren en ATTAC. Toch was er bij het forumterrein een prominente plaats ingeruimd voor stands van linkse Braziliaanse partijen. De sociaal-democratische PT, van de huidige Braziliaanse president Lula da Silva, had daar een stand evenals de twee communistische partijen van Brazilië PCB en PCdoB, waarvan de stands heel kameraadschappelijk naast elkaar stonden. De PCB is de oudste en bereidt haar 13e congres voor. De PCdoB is een van oorsprong 'maoïstische partij', maar heeft duidelijk een grote aanhang onder jongeren. Deze partij heeft ook twee ministers 'geleverd' aan de regering Lula.

Beide partijen presenteerden zich op het Forum via hun wetenschappelijke instituten. De PCdoB liet zich daarbij uitdrukkelijk ondersteunen door vertegenwoordigers van vele buitenlandse partijen, waaronder de NCPN. De bijeenkomsten van de door communisten geïnspireerde vergaderingen van het Forum hadden met betrekking tot de partijen de volgende strekking: er is duidelijk sprake van een revival van belangstelling voor een socialistische weg om de sores van alledag zowel als wereldproblemen op te lossen; inzicht in de noodzaak van het bestaan van communistische partijen groeit sterk; derol van wetenschappelijke bureaus en van eigen media van de partijen blijft van groot belang om de theorie van het wetenschappelijk socialisme te actualiseren, te versterken en te verspreiden; er is een groeiende noodzaak voor coördinatie tussen communisten in de wereld.

Soevereiniteit en integratie van Latijns-Amerika

De nadruk in de bijeenkomsten van de PCdoB lag op integratie binnen Latijns-Amerika, soevereiniteit en ontwikkeling, hetzelfde onderwerp als het seminar van communistische partijen dat het weekend vooraf aan het WSF in Porto Alegre werd gehouden en waarvan in de komende Manifest de eindverklaring zal worden opgenomen. Uit de opzet van de bijeenkomsten blijkt de PCdoB een brede politiek te voeren.

Verschillende ministers en buitenlandse vertegenwoordigers namen actief deel aan de bijeenkomst met uitgebreide inleidingen. O.a. ook Gilberto Gil, de zanger en componist, die in de regering Lula minister van cultuur is. Hij voorspelde dat over enkele decennia het 'Portuñol', een menging van Spaans en Portugees, de voertaal in heel Latijns-Amerika zou zijn. De Venezolaanse Consul in Sâo Paulo kondigde aan dat Venezuela samen met Brazilië het initiatief heeft genomen tot uitbreiding van de Braziliaanse staatsoliemaatschappij Petrobras met Venezolaanse en andere Latijns-Amerikaanse oliemaatschappijen tot één oliemaatschappij: Petrosur voor het gebied van MERCOSUR, (de economische samenwerking en gezamenlijke markt in Zuid Amerika) die weerstand kan bieden aan de imperialistische oliemaatschappijen. Voorts de oprichting door Venezuela en Brazilië van een gezamenlijk tv-station voor heel Latijns-Amerika: Televisora del Sur, die al in maart dit jaar de lucht in gaat. In een massabijeenkomst op zondag voegde president Chàvez, die ook op het WSF aanwezig was, daaraan toe dat hij de afgelopen week een contract met een delegatie uit China heeft gesloten om binnen 10 jaar een eigen communicatiesatelliet in een baan rond te aarde te krijgen. Voorts de oprichting door Brazilië en Venezuela van een gezamenlijke bank: Banco Sudamericano, die het kan opnemen tegen Noord-Amerika en Europa en eveneens beoogt de centrale bank voor de hele MERCOSUR te worden. De introductie van een gezamenlijke munt wordt wel nagestreefd maar wordt voorlopig niet haalbaar geacht.

De vertegenwoordigers van de Braziliaanse regering gingen uitvoerig in op de plannen van de regering, op het belang van deelname van communisten en op verbinding met de belangenstrijd van de bevolking.

Vredesstrijd

Een tweede belangrijk onderwerp van de PCdoB op het Forum was vredesstrijd. Ruim een jaar geleden is op initiatief van deze partij een landelijk, en dat is in de verhoudingen van Brazilië zeer groot!, vredescomité opgericht: Cebrapaz (Centro Brasileira de solidariedade aos Povos e luta pela Paz). Brazilië voelt zich terecht bedreigd door het noordamerikaanse imperialisme dat voortdurend uit is op provocaties. Enkele weken geleden werd op aanwijzing van de VS een leider van het FARC, het bevrijdingsleger voor Colombia, in Caràcas door een Colombiaanse eenheid ontvoerd en naar Colombia gebracht. Ook het Braziliaanse grensgebied met Colombia wordt regelmatig door Colombinaase troepen geschonden. En recentelijk hebben de VS te kennen gegeven dat Brazilië maatregelen moet nemen om mogelijke terroristische activiteiten in de grensstad met Paraguay, Cuidad de l'Este, waar overwegend immigranten uit moslimlanden wonen, te voorkomen. Brazilië heeft op zijn grondgebied geen militaire bases van de VS, maar in alle omringende landen zijn die er wel, tot op Aruba en Curacao toe! In navolging van de Japanse en Zuid-Koreaanse vredesbeweging, waarvan vertegenwoordigers op het Forum aanwezig waren en op bijeenkomsten van Cebrapaz ervaringen uitwisselden over acties tegen militaire bases van de VS in Japan en Zuid-Korea,deed Cebrapaz het voorstel om wereldwijd vredesacties te voeren tegen de aanwezigheid van imperialistische bases op het grondgebied van andere landen. In november zal hierover op Cuba een eerste wereldwijde bijeenkomst worden georganiseerd.

Exploitatie van de Amazonia

De CPB hield in het kader van het Forum een bijeenkomst over de dreigende militarisering van de Amazonia, het regenwoud in het stroomgebied van de Amazone. Steeds openlijker wordt door de grote transnationale ondernemingen de economische waarde van dit gebied onderkend. Het gaat daarbij niet alleen om hout, maar steeds meer biodiversiteit die door toenemende genetische manipulatie steeds belangrijker wordt. Kapitalistische exploitatie gaat zelfs zover dat in de natuur voorkomende chemische stoffen door ondernemingen worden gepatenteerd. Op het Forum waren verschillende bijeenkomsten van verontruste milieuactivisten en wetenschappers over dit onderwerp. Voorts is de Amazone door haar grote watervoorraad van toenemend economisch belang. De militaire aanwezigheid van de VS op het continent heeft dus niet alleen een geopolitieke achtergrond, maar ook heel duidelijk een economische. Helaas ontbrak deze actuele problematiek op de bijeenkomst van de PCB en bleef men steken in militaire beschouwingen.

Voortgang Forum

Over de voortzetting van het WSF bestaan verschillende ideeën. De organisatoren van het 5e Forum melden op de website dat er volgend jaar regionale Fora worden gehouden en pas in 2007 een 6e WSF dat op het Afrikaanse continent zal plaatsvinden. Tijdens zijn drie uur lange toespraak in het voetbalstadion van Porto Alegre bood president Chávez van Venezuela steun aan om het volgende Forum in Carácas te houden. Ook gaan er stemmen op om het Forum 'gewoon' in Porto Alegre te blijven houden. De 'organisatie'-stad is inmiddels gewend aan het massale evenement en de bevolking staat in grote meerderheid sympathiek tegenover de doelstellingen van het Forum en haar deelnemers die het aantal inwoners van de stad een week lang met 10 procent laat groeien.

(1) Brazilië heeft overigens meer inwoners dan alle andere Zuid-Amerikaanse landen tezamen.