Schraven, Wellink en het FNV-antwoord
Acties of kopje onder
Strijdbare actievergadering van ABVAKABO-leden in het Wibauthuis te Amsterdam op 23 mei. De zaal was te klein! Het voorlopige resultaat? Openbaar vervoer plat op maandag 30 mei in de ochtendspits. Op donderdag 9 juni volgt een 24-uursstaking.
|
Wellink, arrogant lachend, maar hoe lang nog?
|
Voorzitter FNV, Agnes Jongerius
|
Wil van der Klift
Maandag ging werkgeversvoorzitter, Jacques Schraven, Lodewijk de Waal en Doekle Terpstra achterna. We moeten het nu dus doen met Jongerius (FNV), Wientjes (VNO-NCW) en Paas (CNV). De scheidend voorzitter van werkgeversverbond VNO-NCW is geen tevreden man. De afbraak van de verzorgingsstaat moet sneller en diepgaander. Dat beaamt ook bankbaas Wellink. De FNV heeft nauwelijks een antwoord op hun aanvalsplannen.
Vanaf de start in 1999 hamerde Schraven op de noodzaak van structurele veranderingen in de Nederlandse economie: de ondernemer centraal, afbraak collectieve regelingen, gezondere overheidsfinanciën (= afbraak voorzieningenniveau) en een hoger kennisniveau door werknemers te dwingen zoveel mogelijk op eigen kosten en in eigen tijd (permanent) flexibel bij te leren. Schraven kreeg ruimschoots gehoor bij het kabinet Balkenende, dat veel meer dan paars, waarin de PvdA nog een beetje tegenspel gaf, de VNO-NCW-agenda tot de zijne heeft gemaakt. Het kabinet Balkenende II voert bijna klakkeloos uit wat de ondernemers dicteren. Brinkhorst, Balkenende en Zalm hebben de neoliberale boodschap goed begrepen.
Balkenende II 'puppets' van ondernemers
Zorgstelsel en sociale zekerheid werden aangepakt en zullen nog verder worden uitgekleed. Het bedrijfsleven kreeg alle ruimte en werd de spil waar omheen alles draait, ten koste van de werknemers. Maar het werk is allesbehalve af, zegt Schraven. De ingrepen in de WW gaan niet ver genoeg, het nieuwe zorgstelsel is verre van volmaakt, de WAO-wijziging is op een belangrijk onderdeel zwaar onvoldoende en het Innovatieplatform is tot op heden niet effectief genoeg geweest. De kleine concessie die het kabinet het afgelopen najaar deed aan de vakbeweging, na de massale acties in het najaar van 2004, vindt hij ook maar niks. De fiscale steun voor prepensioen wordt weliswaar afgeschaft, maar in de plaats daarvan biedt een 'fiscaal opgerekt' ouderdomspensioen ruimte om de regelingen te repareren. Het kabinet zou daarmee het probleem van de oplopende vergrijzingskosten op het bord van de ondernemers hebben geschoven.
Kabinet en "bondgenoten"
De minister van Financiën en zijn collega's in het kabinet zijn - en dat is misschien nog wel de ergste fout - "zonder hun bondgenoten eerst te raadplegen concessies gaan doen aan de vakbeweging", zei Schraven veelbetekenend. De ondernemers hebben overigens nog veel meer eisen. De ontslagbescherming is te riant en het algemeen verbindend verklaren van CAO's moet worden afgeschaft.
De ondernemers realiseren zich dat deze eisen niet allemaal op dezelfde dag kunnen worden verzilverd. "We moeten realistisch blijven en onze zegeningen tellen. Bovendien is de vakbeweging, anders dan in het buitenland, onderdeel van de oplossing," verwoordt Schraven deze opvatting. Daarmee bedoelt hij dat in Nederland de vakbewegingstop meedenkt en steeds weer bereid is om de werknemersbelangen te verkwanselen en dat is enige vertraging wel waard. Volgens Schraven kleeft er echter aan het Nederlandse overlegmodel, met al zijn voordelen van gezamenlijke verantwoordelijkheid wel een groot nadeel: "Nederlanders en ook Nederlandse ondernemers en politici houden niet van conflicten." Dat zorgt volgens hem voor te grote vertragingen.
Financierskapitaal volgt zelfde lijn
Wellink zegt niet onder de indruk te zijn van het 'Museumplein' en wijst vooral op de "zegeningen van het kabinetsbeleid". "Ach, van de acties op het Museumplein ben ik niet vreselijk onder de indruk. We hadden een heel lange periode van sociale rust achter de rug. Het is niet verwonderlijk dat mensen dan op hun rechten gaan staan als er wordt ingegrepen." "Samenlevingen hebben nu eenmaal overgangsperiodes nodig." Wellink wil wel sneller, maar wordt net als Schraven gedwongen rekening te houden met de eigenaardigheden van maatschappij en politiek. "Als je de balans opmaakt voor een reeks van jaren, zijn er in Nederland wel degelijk trendbreuken tot stand gebracht in de verzorgingsstaat en op de arbeidsmarkt." De weerstand van de (Europese) kiezers tegen de aantasting van verkregen rechten is, volgens Wellink, een onderdeel van het afbraakproces.
De machthebbers, niet alleen in Nederland, zijn inderdaad cynisch, brutaal en arrogant. Daarvoor zullen ze ook worden bestraft door de bevolking die dat steeds minder pikt, zoals nu zichtbaar werd met het verzet tegen de Grondwet in Nederland en Frankrijk en de afgang van de SPD in Duitsland. Het Nederlandse verzet ligt in het verlengde van het Museumplein, maar de bovenbaasjes zien het niet, of doen alsof ze het niet zien.
Intussen chanteert Wellink de Nederlandse bevolking met zijn voortdurende oproepen dat 'we ons' onvoldoende bewust zijn van de adembenemende opkomst van China en India. Op alle fronten, ook in de dienstensector, neemt de concurrentie toe. Zijn standaard antwoord kennen we inmiddels en wijkt in niets af van Balkenende II en Schraven: langer werken, sneller aanpassen en scherper concurreren.
En wat zet de FNV tegenover deze massieve aanval?
Agnes Jongerius, de nieuwe voorzitter van de vakcentrale FNV, wil iedere Nederlander boven de 18 jaar een basisinkomen van zo'n 350 tot 400 euro per maand geven. Is dat het antwoord op de massieve aanvallen die de werkgevers in petto hebben? Niet in het minst. De FNV-voorzitter heeft kennelijk andere prioriteiten dan het gevecht aangaan met banken en ondernemers: "Met dit plan zijn we verlost van heel veel bureaucratisch gedoe," zegt zij. Mensen die het basisloon krijgen moeten zich wel inspannen voor werk, zoals ondernemers en werkgevers willen. Maar zij wil de controle hierop beperken tot een 'lichte toets'. En wat levert dit plan, eerder binnen de ABVAKABO met grote meerderheid afgewezen, de vakbeweging op?
Volgens Jongerius biedt het voorstel de vakbeweging een kans om uit het defensief te komen. Dat is uiteraard een nastrevenswaardig doel, want ze heeft gelijk, het geijkte patroon is dat het kabinet een bezuinigingsmaatregel voorstelt en de vakbeweging er achteraan loopt met een spandoekje van: we willen niet. Tenminste, als de vakbewegingsleiding al oproept om in actie te komen. "Elke keer weer sta je voor een voldongen feit en mag je krampachtig proberen de scherpe kantjes ervan af te halen. Ik verdedig liever vooruit. Ik ben liever zelf aan de bal." Maar dat kan ze toch niet echt menen? Een basisloon zou die situatie veranderen? Kletskoek!
FNV heeft geen adequaat beleidsplan
Maar Jongerius heeft uiteraard nog meer in petto. Ze noemt een aantal concrete actiepunten, zoals het aanbieden van loopbaanbegeleiding, betere scholing en beroepsonderwijs, zeggenschap van werknemers over hun werktijden en kinderopvang als basisvoorziening. Maar dat is allemaal niet nieuw en geeft geen antwoord op de aanvallen die de werknemers nog staan te wachten. De genoemde plannen voegen niets nieuws toe en suggereren dat we nog rustig verder kunnen doorpolderen, dat we in een maatschappij leven zonder klassentegenstellingen, waar de werknemers zich kunnen blijven bezighouden met het binnenhalen van hun (marginale) doelstellingen. Op geen enkelewijze wordt de noodklok geluid over de voortgaande aanvallen op het levenspeil van de bevolking.
De FNV-voorzitter zal echter op de rem staan bij pogingen om collectieve voorzieningen af te breken om de burger meer keuzevrijheid te geven. "Mensen willen best wel kiezen, maar binnen grenzen. Mensen willen in de eerste plaats goede regelingen waar ze op kunnen vertrouwen. Regelingen die collectief zijn afgesproken en waarbinnen je een bepaalde keuzevrijheid hebt."
Het is afwachten wat hiermee wordt bedoeld, maar het lijkt toch weer op: de werknemers zijn best bereid om in te leveren, mits... En dat FNV-zwabberbeleid kennen we al jaren. Dat zal de komende jaren niet meer kunnen worden toegepast. Dat geldt ook voor de FNV-wens om de lonen en uitkeringen weer te koppelen. Dringend nodig, maar geen antwoord op de vloedgolf van negatieve maatregelen die de bevolking staat te wachten.
Alleen acties helpen nog; tijd van onderhandelen is voorbij
Want zoveel is wel duidelijk: regering, financierskapitaal en ondernemers willen een beetje vertraging van hun plannen zo af en toe wel slikken. Dat hoort immers bij het poldermodel! Maar binnenkort moet de volgende reeks van bezuinigingen en afbraak van regelingen en voorzieningen plaatsvinden en veel wisselgeld is er niet. Alleen een appèl aan de politiek doen, terwijl de aanval van de ondernemers en bankiers komt, is verloren tijd en leidt af van het echte probleem. Misschien moest Jongerius de afscheidswoorden van De Waal maar overnemen: "de vakbeweging moet minder overleggen en meer actievoeren. Het economische tij maakt het namelijk moeilijk om op andere wijze invloed uit te oefenen op politiek en werkgevers". Anders zou die "mengeling van zorgen, ontevredenheid en woede" wel eens, meer dan nu al het geval is, ook de vakbeweging zelf kunnen treffen. Lodewijk de Waal refereerde daarom terecht aan het Museumplein, maar vergat te wijzen op het belang van de (bijna)stakingen. Tijdens de stakingen werd getoond dat als de vakbewegingstoppen (samen) willen, er overtuigend actie kan worden gevoerd. De komende tijd komt het daar inderdaad op neer: actievoeren in de bedrijven of kopje onder gaan.
Bronnen: FD, 25/26/27/28-5-2005 en NRC, 24-5-2005.