De liberalisering van de Europese dienstenmarkt mag niet leiden tot 'sociale dumping'. Maar de omstreden ontwerp-richtlijn wordt niet ingetrokken. Dit kwamen de EU-regeringsleiders, gesteund door organisaties van werkgevers en werknemers op 22 maart, drie dagen na de massale tegendemonstratie in Brussel, overeen. Door de referenda in Frankrijk en Nederland sneeuwde de richtlijn wat onder, maar is nu weer helemaal actueel. Blair en de andere neoliberale politici in het liberale, christen-democratische en sociaal-democratische kamp, zullen het onderwerp bovenaan de agenda plaatsen. Zij zullen de tegenstanders conservatief noemen en zichzelf modern.
De liberalisering van de dienstenmarkt staat nog altijd hoog op de agenda van de EU. De afgezwakte tekst van de richtlijn was alleen bedoeld om het referendum in Frankrijk niet op scherp te zetten. De Franse president Chirac vroeg op de EU-top eind maart om een "volledig nieuw" voorstel voor de dienstenmarkt, maar dat ging andere regeringsleiders te ver. In de slotverklaring van de EU-top in maart stond dat de Europese dienstenmarkt "volledig operationeel" moet zijn. Om aan de zorgen van Frankrijk en nog enkele lidstaten tegemoet te komen is de zinsnede "met behoud van het Europese sociale model" toegevoegd. Een politieke opmerking, die juridisch niets om het lijf heeft. De kernkwestie waar Europa voor staat is: versnelde neoliberale afbraak onder het motto van noodzakelijke hervormingen of het behoud van een uitgeklede en langzaam verder eroderende vorm van een sociale rechtsstaat. Na het verdwijnen van het Rijnlandse model en het Poldermodel zijn op dit moment alle ogen (weer) op Scandinavië gericht.
Volgens het verslag van de vergadering was de meeste vergadertijd van de Commissie gaan zitten in het Stabiliteitspact waarover Duitsland en Frankrijk met de andere leden ruzieden. Voor de bespreking van de Dienstenrichtlijn was niet veel tijd over, temeer daar veel commissarissen het vliegtuig van zes uur wilden halen! De meeste aanwezigen, ook de vele sociaal-democraten in de Commissie, vonden de richtlijn een prima voorstel. Enkele Commissarisen lieten wel een aantekening maken dat sommige sectoren uitgezonderd moesten worden zoals de loterijen - ook voor Nederland een punt. Waaruit blijkt hoe de belangen echt liggen.
Bijna 70 procent van de EU-economie bestaat uit diensten. Financiële diensten, transport en telecom vallen er niet onder, omdat hiervoor al aparte Europese regels gelden. Publieke diensten die direct door overheden worden geleverd zouden er ook buiten vallen, maar dat is lang niet zeker, gezien de gebruikte definities. Tegenstanders vrezen terecht sociale dumping, omdat in het voorstel het 'oorsprongslandbeginsel' geldt. Dat wil zeggen dat voor dienstverleners, van architecten tot de inmiddels beroemd geworden Franse loodgieters van Bolkestein, veelal de regels van het thuisland gelden.
En dát is precies de bedoeling van de huidige neoliberale machthebbers. Zo kan er wellicht worden geconcurreerd met de VS op loon, arbeidsvoorwaarden en sociale zekerheid. Zeker nu de Lissabon-agenda zich ook richt op Azïe en de arbeidskosten in neoliberale ogen nog lager moeten worden dan in 2000 was voorzien. Daar gaat de richtingenstrijd in Europa over in het burgerlijke kamp. Moet de afbraak snel en onverbiddelijk of langzaam maar zeker? Blair zal zijn voorzitterschap van de EU het komende halfjaar gebruiken om te proberen "de noodzakelijke economische hervormingen en structurele veranderingen" door te voeren. Onder mondiale kapitalistische verhoudingen is dat onvermijdelijk de enige keuze. Een sociale oplossing bestaat niet onder de huidige kapitalistische verhoudingen. Communisten worden gedwongen om zij aan zij te knokken met degenen die tegen versnelde afbraak zijn, maar moeten blijven wijzen op de noodzaak van 'regimechange'.
De vakbonden, zoals het FNV, riepen - heel voorzichtig - op om op zaterdag 19 maart te demonstreren in Brussel tegen de 'sociale dumping' als gevolg van de richtlijn. Andere vakbonden zoals het CNV bleven zelfs thuis. De Europese vakbonden twijfelen, zij vrezen terecht dat de lagere lonen en slechtere arbeidsvoorwaarden uit Oost-Europese lidstaten mee worden genomen naar het Westen. Volgens FNV Bondgenoten werken veel Polen voor uiterst lage lonen van 6 tot 10 euro per uur, slechts de helft van het uurloon dat een Nederlandse bouwvakker krijgt. Of zoals FNV-bestuurder Stam zegt: "Alles wat we hebben opgebouwd aan sociaal Europa wordt afgebroken. De Dienstenrichtlijn leidt tot een 'race to the bottom'".
De leiding van de vakbeweging heeft zich echter met handen en voeten verbonden aan de Lissabon-agenda, de Bolkestein-richtlijn en de Europese Grondwet. Aan het hoofd van de ETUC, de Europese federatie van vakbewegingen, staat op dit moment een Brit, een vertegenwoordiger van de door Tatcher gemuilkorfde vakbeweging. Het is de hoogste tijd voor een draai van 180 graden. Er is een strijdbare zelfbewuste vakbeweging nodig! Het 'nee' tegen de Grondwet toont dat een groot deel van de loon- en uitkeringsafhankelijken de aanvallen op het levenspeil van de bevolking spuugzat is. De opvattingen van de meerderheid van de bevolking en aan de basis van de vakbeweging moeten door de top van de vakbeweging worden overgenomen.