Voorlopig kreeg Donald Rumsfeld (links) van eerste minister (en waarnemend president) Kurmanbek Bakiyev (rechts) op 26 juli toestemming om de basis in Kirgizië te mogen blijven gebruiken zolang dat vanwege Afghanistan nodig is.
Voorlopig kreeg Donald Rumsfeld (links) van eerste minister (en waarnemend president) Kurmanbek Bakiyev (rechts) op 26 juli toestemming om de basis in Kirgizië te mogen blijven gebruiken zolang dat vanwege Afghanistan nodig is.
|
De nieuw verkozen Kirgizische president stuurde maandag een verontrustende boodschap naar Washington waarin te lezen stond dat de aanwezigheid van een Amerikaanse legerbasis in het Centraal-Aziatische land heroverwogen moet worden.
Ook het naburige Oezbekistan stelde vragen bij de toekomst van de VS-basis op zijn grondgebied. Dit is een strategische tegenslag voor de Verenigde Staten die na de aanslagen van 11 september vaste voet leken te krijgen in deze energierijke regio die grenst aan Afghanistan.
"Er zijn in Afghanistan presidents- en parlementaire verkiezingen geweest. De situatie in het land is gestabiliseerd. Daarom kunnen we nu de noodzakelijkheid van de Amerikaanse militaire aanwezigheid ter discussie stellen", verklaarde Kurmanbek Bakiyev de dag na zijn overtuigende overwinning bij de presidentsverkiezingen. "Wanneer en hoe de terugtrekking zal plaatsvinden zal de tijd leren."
Zijn verklaring kwam in navolging van een oproep van de Shanghai Cooperation Organization - een regionale veiligheidsorganisatie van zes Centraal-Aziatische landen onder leiding van China en Rusland - die inhield dat de VS en hun bondgenoten een datum moeten vaststellen waarop hun troepen uit Kirgizië, Oezbekistan en Tadzjikistan zullen worden teruggetrokken.
De bases worden gebruikt in het kader van de door de VS geleide strijd tegen het terrorisme in Afghanistan.
Volgens het Amerikaanse leger herbergt Oezbekistan op de luchtmachtbasis in het zuiden van het land minstens 800 militairen, terwijl zich in Kirgizië nog eens 1200 Amerikaanse en Zuid-Koreaanse soldaten bevinden. Frankrijk is in Tadzjikistan vertegenwoordigd met ongeveer 200 man aan luchtmachtpersoneel.
De VS richtten de luchtmachtbasis op de luchthaven van Bishkek eind 2001 in. Ze wordt vooral gebruikt door tankvliegtuigen die andere militaire vliegtuigen tijdens hun vlucht bijtanken. Zowel de VS als Kirgizië kunnen de overeenkomst verbreken met een opzegtermijn van 180 dagen.
Het was onduidelijk of Bakiyev, die president is sinds de opstand van maart waarbij Kirgizië's lang zittende leider verdreven werd, onder druk van de andere leden van de Shanghai Cooperation Organization ook zijn handtekening zou zetten onder de oproep die de politieke invloed van dit samenwerkingsverband moet vergroten.
De regionale grootmachten Rusland en China lijken in toenemende mate geïrriteerd door de aanwezigheid van Amerikaanse troepen in Kirgizië en Oezbekistan en Franse militairen in Tadzjikistan. Rusland heeft zelf ook een luchtmachtbasis in Kirgizië.
Zowel Rusland als China steunden de gewelddadige onderdrukking door de Oezbeekse regering van het oproer in de stad Andijan in mei, terwijl westerse regeringen het land daarom scherp bekritiseerden.
Volgens Christopher Langton van het International Institute for Strategic Studies uit Londen zet Rusland ondanks de constante rol die het speelt inde strijd tegen het terrorisme openlijk vraagtekens bij de Amerikaanse dominantie in Centraal-Azië, de achtertuin van de voormalige Sovjet-Unie.
"De verhouding tussen Rusland en de Verenigde Staten in Centraal-Azië en Afghanistan is aan verandering onderhevig. Aanvankelijk, na de gebeurtenissen van 2001, was ze gebaseerd op samenwerking; nu is ze eerder rivaliserend", zo zei hij.
China, dat voor de zich snel ontwikkelende economie graag gebruikmaken wil van de energiebronnen in de regio, is evenmin gerust over de Amerikaanse militaire aanwezigheid aan zijn grens.
"Een Amerikaanse terugtrekking dient zowel de Chinese als de Russische belangen. De Chinezen vrezen omsingeld te worden door de Amerikanen en willen een permanente aanwezigheid van de VS in de regio verhinderen", aldus Langton.
In Washington verklaarde de woordvoerder van het ministerie van Buitenlandse Zaken dat de Verenigde Staten Kirgizië "zeer erkentelijk" zijn voor de samenwerking die geboden was aan operaties van de coalitie in Afghanistan, maar onthield zich van verder commentaar.
Centraal-Azië is voor Washington van essentieel strategisch belang. De radicale islam is er in opkomst en de enorme olie- en gasvoorraden worden gezien als een middel om de afhankelijkheid van olie uit het Midden-Oosten te verminderen.
Associated Press, Bishkek, 11 juli 2005, vertaling Frans Willems.