Verkiezingen voor de boeg

Kabinet werkt aan overlevingsstrategie

Boekhouder Zalm laat met het oog op de verkiezingen ook de teugels vieren. De negatieve gevolgen van de hoge aardolieprijs komen eraan, maar dat is voor het kabinet dat wil overleven van later zorg. Maar de klap komt eraan.

De verwachting van het Centraal Planbureau (CPB) is dat de Nederlandse economie in 2006 met 2,25 procent zal groeien, maar het is nog maar de vraag of daarmee de koopkracht verbetert. Zonder compenserende maatregelen van het kabinet dreigen veel Nederlanders er opnieuw op achteruit te gaan, laat staan dat er wordt begonnen met een inhaalslag. Uit de CPB-cijfers blijkt dat de koopkracht van een zeer grote groep Nederlanders nog meer onder druk komt te staan dan in de afgelopen jaren al het geval was.

De koopkracht loopt aanzienlijk gevaar door onder meer de gestegen (energie)prijzen en de hogere kosten van het zorgstelsel dat in 2006 wordt ingevoerd. Hogere aardgasbaten en belastingmeevallers bieden de regering de mogelijkheid om met de verkiezingen voor de boeg wat reparatiewerk te verrichten om te proberen te overleven.

Door forse belastingmeevallers hoeft het kabinet de aardgasbaten niet aan te spreken om de koopkracht van de bevolking te verbeteren. Alle ministers schijnen het er over eens te zijn dat ongeveer een miljard euro nodig is om de koopkracht op te vijzelen. Vooral de meevaller van 1,3 miljard bij de winstbelasting maakt deze financiering eenvoudig.

Het kabinet heeft volgend jaar bovendien naar schatting 2,5 miljard euro extra ter beschikking door hogere aardgasinkomsten. Daarvan is in het 'paasoverlevingsakkoord' al ruim 1 miljard bestemd voor extra uitgaven voor onder meer onderwijs, justitie en jeugdzorg. Daardoor blijft nog 1 à 1,5 miljard over om te besteden. In het kabinet lijkt overeenstemming te bestaan over de verdeling van deze extra aardgasbaten. De meevaller, die het gevolg is van de hoge olieprijs waaraan de aardgasprijs is gekoppeld, komt terecht in het zogeheten FES-fonds. Daaruit worden investeringen in wegen, bruggen, milieu, onderwijs en dergelijke betaald. De aardgasmeevaller kan nog verder oplopen door de voorlopig waarschijnlijk nog stijgende hoge olieprijs, verwachten ingewijden in politiek Den Haag.

De verdeling van de baten zou er dan als volgt uitzien:

Compensatie voor hogere zorgpremie?

Het kabinet gaat er nog steeds vanuit dat de premie voor de nieuwe basisverzekering volgend jaar zo'n 1100 euro per jaar bedraagt. De zorgverzekeraars denken echter dat de premie 100 tot 200 euro hoger uitpakt. Hoogervorst zegt een mogelijk verschil dan in maart volgend jaar te compenseren. Er zou al "flinke vooruitgang" worden gemaakt met de koopkrachtreparatie voor mensen die er door het nieuwe ziektekostenstelsel op achteruitgaan. Met name ouderen met een klein aanvullend pensioen en zelfstandigen zonder kinderen gaan fors meer premie betalen. De regering zegt daar een oplossing voor te zoeken. Een extra verhoging van de nieuwe zorgtoeslag wordt ook genoemd als mogelijkheid. Binnenkort is het slagveld beter te overzien.

In totaal is 1,5 miljard euro beschikbaar voor maatregelen om de koopkracht te repareren. De grootste hap van dat geld, ruim 900 miljoen euro, wordt gebruikt om de onroerendzaakbelasting voor gebruikers af te schaffen. "Daar profiteren zowel de huizenbezitters als de huurders van", aldus VVD-Kamerlid Blok. "Dat is dus een algemene lastenverlichting." Maar vooral een reusachtige aanslag op het financiële vermogen van de gemeenten, waardoor via een omweg toch weer moet worden betaald in de vorm van hogere lokale premies, afbraak van voorzieningen en een harder uitkeringsbeleid.

De regering is nog op zoek naar wat leuke dingen voor de mensen. Zo wil het kabinet de accijns op benzine en diesel volgend jaar niet verhogen. Doorgaans gaan de brandstofaccijnzen jaarlijks in gelijke mate met de inflatie omhoog. Maar deze 'geste' van een paar centen moet alleen verhullen dat het kwartje van Kok weer niet wordt afgeschaft. Om de middeninkomens met kinderen enigszins tegemoet te komen wordt 100 miljoen uitgetrokken ter compensatie van de kosten van de kinderopvang. Om kinderopvang echt mogelijk te maken is een veelvoud van dat bedrag nodig.

Het kabinet kijkt ook naar mogelijkheden om de aanzienlijke verhoging van de energienota wat minder snel te laten stijgen. Een van de opties die bekeken wordt is een verlaging van de regulerende energiebelasting (reb). Die wordt geheven over ieder kilowattuur elektriciteit en elke kubieke meter gas die huishoudens afnemen. Een verlaging van de reb-toeslag leidt dus tot een lagere energierekening. Bovendien zorgen lagere energieprijzen voor een vermindering van de inflatie. Op die manier zou de koopkracht ook iets minder snel verminderen.

Meevallers van circa 3 miljard euro brengen het begrotingstekort met 0,7 procent terug. Bij ongewijzigd beleid rekent het Centraal Planbureau nu op een tekort van 1,6 procent volgend jaar, in plaats van de verwachte 2,3 procent. Deze meevallers worden echter niet gebruikt. Minister Zalm (Financiën) blijft geld onttrekken aan de noodzakelijke investering in de economie, zelfs als aan alle kanten de meevallers 'binnenstromen'. Met al deze meevallertjes wordt ook verbloemd dat de rijken snel rijker worden en de winsten van verreweg de meeste ondernemingen de pan uitrijzen. De halfjaarcijfers tonen de winstbonanza. De bedoeling van de huidige lapmaatregelen is om de bevolking in slaap te wiegen met minder grote aanslagen op hun portemonnee. Van een teruggave van de aanslagen van de afgelopen jaren is geen sprake. Als de verkiezingen in het voordeel van de huidige regering uitvallen, gaan de aanslagen een dag later in volle hevigheid door. Dit kabinet moet weg, ondanks de kleine tegemoetkomingen van dit moment.