Werkgelegenheid in Oost-Groningen
|
"Slechts die bukken voor de slagen en berusten in 't gareel, alle smaad en hoon verdragen, blijft slavernij ten deel".
|
Jan Ilsink
Op 16 augustus zond de IKON (Interkerkelijke Omroep Nederland) op de tv een aflevering uit in de reeks 'vriend en vijand'. Dit keer was het onderwerp het gebrek aan werkgelegenheid in Oost-Groningen. Het programma was een mix van oude journaalopnamen en reportages en huidig commentaar daarop van de activisten van toen. De beproefde 'formule' van het vaak met prijzen onderscheiden programma 'Andere Tijden' van de NPS.
Aan de orde kwamen inmiddels verdwenen scheepsbouw en industrie in Oost-Groningen: de machinefabriek 'Noordned', vestigingen van Philips en de werf Pattje in Waterhuizen. Als nieuwe werkgelegenheid in het gebied werd dienstverlening bij de 'post', in de 'zorg' en via de 'wwv' in de bouw gepresenteerd.
Eerst de winst, niet de mens!
Het programma bood een prachtige kans de funeste werking van het kapitalisme op de mensen en hun samenleving te tonen. Door de voormalige vakbondsbestuurder Jan Wolthers vertolkt als volgt: "het kapitaal vestigt zich daar, al of niet daartoe verleid met aantrekkelijke gunsten van de overheid (goedkope grond, belastingvoordeel, premies), waar winst gemaakt kan worden. (Waar meerwaarde kan worden toegeëigend!, red.) Maar zodra elders betere winstmogelijkheden zijn, zoals nu in China worden geboden, sluit het de tent en vertrekt." Zeker als stimulansen van de nationale overheid om 'regionaal beleid' te voeren, om werk te brengen daar waar mensen wonen, zoals in Oost-Groningen, verdwijnen of worden verboden door de 'vrije markt'. Het gaat er bij het Kapitaal en zijn zaakwaarnemers niet eens om of er met verlies wordt gedraaid, maar of het winstpercentage elders hoger is. De sociale gevolgen laat het Kapitaal over aan de gemeenschap. Die wordt dus 'dubbel gepakt'. In Oost-Groningen had de gemeenschap immers geïnvesteerd in het aantrekken en behoud van bedrijven. Nu draait ze op voor de sociale gevolgen van het sluiten van bedrijven. Het Kapitaal is heilig. De mensen moeten zich aanpassen.
Die boodschap stond in feite centraal in de documentaire: de Oost-Groningers hebben daarom de werkloosheid aan zichzelf te wijten, omdat ze weigeren te migreren naar dáár waar het Kapitaal het belieft, dáár waar wel werk zou zijn.
Klassenstrijd
Strijd tegen deze 'logica' van het Kapitaal, zoals de in de documentaire opgenomen opnames van bedrijfsbezettingen in de zeventiger jaren, wordt in de documentaire 'neergezet' als romantisch, maar nutteloos. De onontkoombaarheid van de wetten van het Kapitaal staat centraal in de IKON-documentaire. Er wordt daartoe een arbeidster in China, die werkt in een uit het Oost-Groningse overgeplaatste Philipsfabriek, aan het woord gelaten die vertelt dat ze begrip heeft voor de problemen van de werkloos geworden arbeiders in Oost-Groningen, maar dat 'de maatschappij blijkbaar zo in elkaar zit'.
Toegegeven. De strijd voor werkgelegenheid in Oost-Groningen heeft uiteindelijk niet de strokartonindustrie, vestigingen van Philips, scheepsbouw, enz. kunnen behouden. Maar de programmamakers geven op geen enkele manier blijk te beseffen dat de wereld waarin zij opereren is 'doordrenkt' van klassenstrijd. Latent of openlijk zoals bij de bedrijfsbezettingen. De openlijke klassenstrijd levert 'piketpaaltjes' op, waaraan de krachtsverhoudingen kunnen worden afgelezen. Hij stimuleert het klassenbewustzijn bij de deelnemers, maar kennelijk niet bij de programmamakers. Het afzien vanstrijd door de werkers zou volledig vrij spel geven aan de winsthonger van de kapitalist. Deze wordt dan aangemoedigd tot nieuwe aanvallen met voor de werkers nog slechtere arbeids- en leefomstandigheden. Albert Schwertman vertolkt het als volgt: "Slechts die bukken voor de slagen, en berusten in 't gareel, alle smaad en hoon verdragen, blijft slavernij ten deel."
Aardgasbaten voor werkgelegenheid
De bevolking in Oost-Groningen is afgezien van natuurlijke migratie niet weggetrokken. Zij wordt door het sluiten en wegtrekken van industrie nu al tientallen jaren geconfronteerd met te weinig arbeidsplaatsen. Eisen van de Groningse bevolking om de aardgasbaten aan te wenden voor het scheppen van werkgelegenheid en economische en sociale ontwikkeling in het gebied, worden niet ingewilligd en lijken al sinds de exploitatie in de zestiger jaren vruchteloos. Deze eisen zijn echter nog steeds actueel, gerechtvaardigd en inwilligbaar, als de dictatuur van het Kapitaal niet wordt geaccepteerd. Het is belangrijk dat steeds opnieuw, onder nieuwe generaties werkers en nieuwe politieke en maatschappelijke condities, een breed draagvlak voor deze eisen wordt gezocht. Eisen die tot 'normale' arbeidsvoorwaarden zullen leiden en een einde betekenen van de vernederende uitzuiging van werkers via wwv en banenpool. Deze eisen mogen niet overgelaten worden aan een gelegenheidspartij als de Partij van het Noorden, die nu in de Provinciale Staten van Groningen is vertegenwoordigd, en vooral een mediapartij is en weinig onder de bevolking is te vinden. Voor inwilliging van de eisen moeten brede coalities worden gezocht.
Vredesstrijd
Terecht legt Albert Schwertman in de documentaire verband tussen vrede en werkgelegenheid. Hoge en voortdurende werkloosheid is voedingsbodem voor fascisme, legt hij uit. Maar de programmamakers kunnen deze gedachtesprong niet volgen. Dit onvermogen leidt tot de grappig bedoelde speculatie dat Albert met zijn vredespraalwagen 1 en 5 mei heeft verwisseld.
Jammer van de IKON
Dat een serieuze omroep als de IKON het vraagstuk van arbeid, inkomen en vestigingsplaats op deze verwarrende en ontmoedigende wijze aan de orde stelt, onderstreept hoe zeer de publieke omroep in crisis is. De concurrentie met de commerciële omroep en de voortdurende aanvallen door opeenvolgende regeringen eisen kennelijk hun tol. Jammer, want de formule om een stukje strijdhistorie waar je trots op kunt zijn tegen het licht van de actualiteit van nu te houden, was een kans om het begrip 'globalisme' nu eens concreet te maken en te verhelderen.
De IKON had niet de dictatuur van het kapitaal maar arbeid als richtsnoer kunnen nemen met daarbij de uitspraak van Marx als boodschap: "De maatschappij vindt immers pas haar evenwicht als ze om de zon van de arbeid draait!"