Boeren en arbeiders tegen elkaar opgezet
Strijd in Oost-Groningen
Jan Ilsink
In Oost-Groningen is de relatie tussen boeren en arbeiders nog steeds een delicate zaak. De reden daarvoor is de onvervalste uitbuiting van landarbeiders door boeren in dit grootschalige landbouwgebied. Het conflict over een beter sociaal plan bij de Avebe-fabrieken voor aardappelzetmeel in Veendam, Foxhol, Ter Apelkanaal en Gasselternijveen heeft boeren opnieuw tegenover arbeiders geplaatst.
De tijd dat de boer vanaf een uitkijkpost op zijn grote en vooral hoge boerderij met een verrekijker in de gaten hield of zijn arbeiders wel hard genoeg aan het werk waren om hen te korten op hun loon en soms zelfs met geweld van zijn land te verwijderen, is voorbij. Nu runt het boerengezin alleen het hele bedrijf en huurt alleen bij topdrukte arbeiders in van een loonbedrijf. Maar de tegenstelling tussen boer en arbeider heeft diepe littekens achtergelaten. Die jeuken af en toe door leedvermaak als de arbeiders na een dag werken in hun tuintje een pilsje drinken en in de verte de boer op zijn trekker driftig aan het werk hoort. Maar die littekens barsten soms open zoals nu in het conflict bij Avebe.
Avebe, kapitalistische coöperatie
Dit coöperatieve bedrijf, dat feitelijk in handen is van de toeleverende boeren, wordt geleid door een onvervalst kapitalistisch management, geheel ingebed in de neoliberaal gelijkgeschakelde bestuurskorst die het in Nederland voor het zeggen heeft. De president-commissaris van de Avebe, Arie van der Hek, die binnenkort vertrekt als Avebe de structuur wijzigt, is lid van de Tweede Kamer geweest voor de PvdA, lid van het Europees Parlement, directeur van de Noordelijke Ontwikkelingsmaatschappij, voorzitter van de HBO-raad, de Havenraad en van het bestuurscollege van de Universiteit Twente.
Het bedrijf maakte in 2002 een 'bescheiden' 20 miljoen euro winst. Reden om het bedrijf toen opnieuw op de schop te nemen. Het zou gesplitst worden in vier wereldwijde werkmaatschappijen: Voeding, Papier, Industriële specialiteiten en Zetmeel. Binnen twee jaar zou die nieuwe organisatie er moeten zijn. Dan zou de winst verdubbeld moeten zijn o.a. door het personeelsbestand met 350 terug te brengen. Een extra argument voor die reorganisatie was de verwachte vermindering van Europese steun voor de productie van zetmeel in 2006.
Sociaal Plan
Met de bonden werd een sociaal plan overeengekomen met een looptijd tot 2005. Daarin werd geregeld dat een werknemer op een arbeidsplaats die vervalt, intern herplaatst zou worden. Dus de aanvankelijke doelstelling om snel personeel te lozen werd niet gehaald. Daarom kondigde Avebe in het najaar 2004 een verdieping en versnelling in de lopende reorganisatie aan. De gewenste personeelsreductie wil het bedrijf bereiken door voor werknemers van 56 jaar en ouder een regeling te treffen met het CWI. Achteraf blijkt er overigens helemaal geen overeenkomst met het CWI te zijn. Zonder de voorgaande 'versnelde en verdiepte' reorganisatie af te ronden werd in april 2005 een nieuwe reorganisatie gestart en werd het sociaal plan per 1 augustus 2005 opgezegd.
Conflict op de spits
Dit keer wil Avebe het overgebleven personeelsbestand van 1300 arbeidsplaatsen tot onder de 1000 terugbrengen, waarbij gedwongen ontslag voor 148 arbeiders niet wordt uitgesloten. De actievoerders eisen intrekking van de gedwongen ontslagen en een nieuw sociaal plan. Zij worden daarin gesteund door FNV Bondgenoten. Geheel conform de neoliberale agenda, die ondernemers Europabreed bezig zijn door te drukken, weigert Avebe met strijdvaardige bonden te onderhandelen, slepen actievoerders voor de rechter en proberen met onderkruipers en werkwilligen de productie weer op gang te brengen. Daarmee drijven ze het arbeidsconflict op de spits. De rechter in Groningen heeft zich evenwel niet laten intimideren en de staking van de werkers als legitiem en legaal bestempeld.
De boeren
De boeren, toeleveranciers van het Avebeconcern maar tevens door de coöperatieve vorm leden, dus mede-eigenaren, kiezen snel partij in het conflict. Ze laten het daarbij niet bij het uitspreken van afkeuring. Omdat zij vinden dat hún centen op het spel staan gaan ze over tot geweld. Met tractoren en kiepers trokken ze op naar de Avebe-vestigingen waar de stakende arbeiders aan het posten waren. Ze vernielden actiemateriaal en staken vakbondsvlaggen in brand. Ook stortten ze aardappelen voor het kantoor van FNV Bondgenoten. Met deze acties probeerden ze de weg vrij te maken voor werkwilligen om de productie weer te starten.
Dit optreden, dat mede wordt ingegeven door economische problemen waar boeren mee kampen, richt zich tegen de arbeiders die eveneens voor werk en inkomen in actie zijn gekomen. Solidariteit en een bondgenootschap zouden dan voor de hand liggen. Maar de boeren zien kennelijk in de arbeiders een grotere bedreiging dan in Europese landbouwbeleidsmakers en hun neoliberale bazen. Zij scharen zich daarmee achter de corrupte EU-bureaucraten en kapitalistische couponknippers.
Europese steun
Want hoe zit het precies? De in september vrijgegeven cijfers over verdeling van Europese landbouwsteun laten zien dat de grote bedrijven daar het meest van profiteren. Nestlé, het grootste voedingsmiddelenbedrijf ter wereld, is derde in de top 100 van ontvangers van Europese landbouwsteun. Maar op de eerste plaats staat Avebe! Dit bedrijf heeft de afgelopen vijf jaar ruim 430 miljoen euro steun ontvangen van Europa. Waar is dat geld gebleven? Welke economie heeft het neoliberale Europa opgeleverd waarin, ondanks massieve geldelijke steun, boeren op de rand van de afgrond terechtkomen? Een malaise waardoor ze bereid zijn als stakingsbreker op te treden tegen arbeiders, die hún werk en inkomen beschermen.
Solidair
Het is duidelijk dat Europa in slechte handen is. Iedereen die met werken zijn of haar brood moet verdienen, heeft er belang bij dat er geen mensen aan de touwtjes trekken die hun zakken vullen of ijverig neoliberale instructies van de rijken uitvoeren. Boeren, die met werken in hun levensonderhoud moeten voorzien, zouden daarom solidair moeten zijn met de strijd van de Avebe-werkers. Zij zouden zich niet moeten lenen om het vuile werk op te knappen van de kapitaalbezitters, die in Cannes of waar dan ook in de wereld aan de bar op hen een toast uitbrengen. Maar de eerste steun gaat uiteraard uit naar de arbeiders die met hun vakbond strijden voor hun werk en inkomen en zich verzetten tegen de plannen van de rijken om méér winst te maken. De afdeling Reiderland van de NCPN heeft daarom onmiddellijk een solidariteitstelegram gestuurd naar de actievoerende arbeiders.
Eerst de mensen, niet de winst!!
