Enige cijfers:82 procent van de Irakezen wil buitenlandse legers weg.Een opiniepeiling in opdracht van het Britse ministerie van Defensie zelfgeeft vernietigende resultaten voor president Bush en de Britse premier Blair.
Het was The Sunday Telegraph die de peiling publiceerde. De krant wijst erop dat ze werd uitgevoerd in augustus, ruim een maand voordat de relatie tussen sjiieten en Britten in Zuid-Irak nog verslechterde. "De peiling geeft, ruim twee jaar na de invasie, voor het eerst de echte omvang aan van de antiwesterse gevoelens die de militaire bezetting in Irak losweken", schrijft de krant nog. En ook:
Foto: De bevolking draait de bezetters en de Iraakse troepen de rug toe. Slechts 1 procent van de Irakezen vindt dat de Amerikanen meer veiligheid gebracht hebben. (Foto Xinhua, Ghassan Awad) |
Wat was het belang van het referendum van 15 oktober over de grondwet? We vroegen het aan Mohamed Hassan, Arabisch marxist en Midden-Oostenkenner.
Om met de deur in huis te vallen, wat staat er in die nieuwe grondwet?
Mohamed Hassan: Eén van de belangrijkste punten is dat Irak een federale staat wordt met een Koerdisch gebied in het noorden, een zuidelijk deel onder controle van de sjiieten en het centrale gebied met voornamelijk soennieten. Vaak wordt gezegd dat het verzet tegen de grondwet vooral komt van de soennieten die hun 'privileges' niet willen kwijtraken. Maar daar gaat het niet over. Velen weigeren een opsplitsing van Irak volgens etnische of religieuze lijnen. Zelfs Allawi, de vorige eerste minister onder de bezettingsmacht en zelf sjiiet en pro-Amerikaan, is radicaal tegen opsplitsing op basis van godsdienst. "Dit referendum is het begin van een burgeroorlog", zei hij in de krant Al Arab.
Waarom wordt deze federale opsplitsing dan toch doorgedrukt?
Mohamed Hassan: Irak was een voortrekker in de strijd tegen de overheersing van de Verenigde Staten en Israël in de regio. In 1995 schreef de Israëlische professor Yitzshak Nakash dat het voor Israël zeer nuttig zou zijn als Irak wordt opgesplitst. Door de etnische en religieuze tegenstellingen en niet de gemeenschappelijke Iraakse identiteit te benadrukken, kan de Arabisch-nationalistische opstelling sterk verzwakt worden, vond hij. (1) Een doorgedreven federalisme in Irak moet verhinderen dat zich ooit nog een nieuwe sterke Iraakse staat vormt. Bovendien speelt deze opsplitsing in de kaart van de oliemultinationals. Met een zwakke centrale regering en een relatief sterkere Koerdische en sjia-bourgeoisie kunnen de multinationals makkelijker deals sluiten over de olievoorraden in het noorden en vooral in het zuiden van Irak.
Hoe staan de Irakezen tegenover de grondwet?
Mohamed Hassan: Er is al lang een etnisch en religieus opstoken bezig. Het afgelopen referendum vond plaats in die ongewone situatie en onder bezetting. De kans is groot dat we nooit precies zullen weten hoe er is gestemd. De Verenigde Staten kunnen zich geen mislukking veroorloven. Het referendum is al een week voorbij, en we weten nog niet eens hoeveel mensen een stem hebben uitgebracht. Alle stembussen zijn op een onbekende plaats samengebracht, zonder onafhankelijke waarnemers. Er waren zware bombardementen op gebieden waar de mensen hun nee-stem manifest hadden getoond. Op veel plaatsen is dus niet gestemd. Ondertussen moest de start van een showproces tegen Saddam Hoessein het referendum even doen vergeten.
De internationale pers ziet het referendum als een zoveelste stap in de normalisering van de situatie in Irak. Is dat zo?
Mohamed Hassan: Wat de officiële resultaten van het referendum ook zijn, ze veranderen niets aan de reële situatie in Irak. De Verenigde staten blijken niet in staat een Iraaks leger uit te bouwen. De Amerikaanse opperbevelhebber in Irak, Generaal George W. Casey Jr, verklaarde op 2 oktober dat van de 120 Iraakse bataljons (telkens 700 man) van leger en politie, wier opleiding voltooid had moeten zijn, er welgeteld één kan functioneren zonder rechtstreekse leiding van de Amerikaanse militairen. Vandaar dat de Verenigde Staten moeten rekenen op Koerdische peshmerga-milities en ook feodale sjia-milities om hun vuile oorlog te voeren tegen al wie zich verzet tegen de bezetting.
Tegenover hen staat het volksverzet. Volgens de media is dat een zootje ongeregeld ten dienste van Al Qaeda, dat onschuldige burgers uitmoordt.
Mohamed Hassan: Maar je leest amper over de twee Britse soldaten in burger die drie weken geleden in Basra werden aangehouden met explosieven in hun bezit. In Bagdad gebeurde een paar dagen geleden hetzelfde met twee Amerikanen. In beide gevallen werden ze onmiddellijk ontzet door Britse en Amerikaanse soldaten. Het is een feit dat naast het Amerikaanse leger huurlingen en geheime diensten als doodseskaders volop actief zijn. Met bomaanslagen tegen de burgerbevolking proberen ze interne tegenstellingen te versterken. Je mag niet vergeten dat de Verenigde Staten 3 miljard dollar vrijmaakten voor 'covert action' in Irak en Afghanistan.
Toch denken velen dat die terreurdaden van het verzet komen.
Mohamed Hassan: De ruggengraat van het verzet is het vroegere Iraakse leger. Daarnaast zijn er verscheidene kleinere groepen, waaronder radicale islamieten, communisten en andere. Ze hebben een gezamenlijk doel: de Amerikaanse bezetter het land uitjagen. Er zijn vandaag gemiddeld zo'n 200 aanvallen per dag, meestal tegen de militaire bezetter. In de week vóór het referendum werd de Groene Zone - de zogenaamde 'veilige' zone in het centrum van Bagdad - herhaaldelijk met mortieren beschoten. Er waren aanslagen tegen de burgemeester van Bagdad en tegen de vice-gouverneur van de Anbar provincie in Ramadi. De bevolking van Ramadi was woedend omdat 70 burgers, onder wie 21 kinderen, waren omgekomen in een Amerikaans bombardement. Dat was dan weer een vergelding voor de dood van vijf mariniers die werden opgeblazen in hun pantserwagen.
Hoe zie je de situatie in Irak zich verder ontwikkelen?
Mohamed Hassan: Er gaan in de Verenigde Staten steeds meer stemmen op om de zaak op een geordende manier op te geven. Nu ze er niet in slagen een stevig Iraaks leger op de been te brengen, is er behoefte aan een 'schone' terugtrekking, zonder dat de andere VS-belangen in de regio in het gedrang komen. Geen vernederende vlucht zoals in Vietnam, maar een ordentelijke 'run away', zeggen steeds meer specialisten. Maar de regering-Bush is nog niet zover. Zij wil het grondwettelijk referendum vooral voor buitenlandse doeleinden. Het moet de bezetting een soort van wettelijkheid geven én de illusie hooghouden dat de VS zich in vrede kunnen terugtrekken uit Irak.
Voor de Irakezen blijft de situatie meer dan dramatisch. Maar naarmate de VS verder wegzakken in het moeras, dreigt de nederlaag voor de VS echt verpletterend te worden.
1 Yitzhak Nakash. The Shi'is of Iraq. Princeton University Press, Princeton 1995. Begin 2003, dus vlak vóór de oorlog tegen Irak werd dit boek opnieuw massaal verspreid in een paperback-editie.
Solidair, 26-10-2005.